วิธีรับมือกับผมร่วง
ผู้หญิงนับล้านคนทั่วโลกต้องเผชิญกับปัญหาผมร่วง เส้นผมของมนุษย์มีวงจรการเจริญเติบโต 4 ระยะ ในช่วงสุดท้าย ผมจะหลุดร่วงและผมใหม่จะเริ่มขึ้นจากรูขุมขน อย่างไรก็ตาม ไลฟ์สไตล์ที่เครียด อาหารที่ขาดสารอาหาร ความไม่สมดุลของฮอร์โมน และโรคบางชนิด อาจส่งผลให้ผมร่วงมากผิดปกติหรือหัวล้านในผู้หญิงได้
เส้นผมที่แข็งแรง เป็นสัญลักษณ์ของสุขภาพที่ดีและความเป็นอยู่ที่ดี โดยปกติแล้วผมจะร่วงเล็กน้อยทุกวัน แต่หากสังเกตว่าผมร่วงมากขึ้น อาจเป็นสัญญาณของความเครียดหรือปัญหาสุขภาพที่ร้ายแรง
วงจรชีวิตของเส้นผม
มีสาเหตุหลากหลายที่ทำให้ผู้หญิงเริ่มผมร่วง แต่ก่อนจะไปถึงจุดนั้น เรามาทำความรู้จักกับ 4 ระยะของการเจริญเติบโตของเส้นผมกันก่อน
ระยะ อนาเจน เป็นช่วงที่ผมเจริญเติบโต และเป็นระยะที่ยาวนานที่สุดในวงจร เส้นผมแต่ละเส้นขึ้นจากรูขุมขน ซึ่งเป็นรูที่บรรจุรากผม ผมส่วนใหญ่บนศีรษะของคุณอยู่ในระยะอนาเจน ซึ่งกินเวลาตั้งแต่ 3 ถึง 7 ปี ขึ้นอยู่กับพันธุกรรม สุขภาพของเส้นผม และตำแหน่งของเส้นผม (ขนคิ้วหรือหนวดเคราจะมีอายุสั้นกว่าผมบนศีรษะ)
ระยะ คาเทเจน เป็นช่วงพักของผมหลังการเจริญเติบโต ซึ่งจะมีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นลึกลงไปในรูขุมขนใต้หนังศีรษะ ระยะนี้จะกินเวลาสูงสุด ประมาณ 10 วัน ในขณะที่ผมแยกตัวออกจากรูขุมขน
ระยะ เทโลเจน เป็นระยะที่รูขุมขนอยู่เฉยๆ ไม่ทำหน้าที่ประมาณ 3 ถึง 4 เดือน ในช่วงเวลาใดๆ จะมีผมไม่เกิน 10–15% ที่อยู่ในระยะเทโลเจน เพราะรูขุมขนแต่ละอันจะอยู่ในระยะที่ต่างกันทั่วศีรษะ
ระยะ เอกโซเจน คือช่วงที่ผมแยกออกจากรูขุมขนและหลุดร่วง เป็นเรื่องปกติที่ผมจะร่วง วันละ 50 ถึง 100 เส้น ระหว่างการหวีหรือสระผม
ผมร่วงที่ปกติคือแบบไหน และเมื่อไหร่ควรกังวล?
ผมร่วงเป็นเรื่องปกติที่เกิดขึ้นได้ในบางช่วง ผู้หญิงเมื่อร่างกายเผชิญกับความเครียดทั้งทางกายและจิตใจ อวัยวะสำคัญของร่างกายจะถูกให้ความสำคัญก่อน และสารอาหารจำเป็น เช่น วิตามินและแร่ธาตุ จะถูกส่งต่อไประบบที่สำคัญมากกว่าระบบที่ไม่จำเป็นอย่างเส้นผม
ผมร่วงส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นชั่วคราว เพียงแก้ไขไลฟ์สไตล์เล็กน้อย สุขภาพจะดีขึ้นและผมก็จะกลับมาขึ้นใหม่ แต่บางกรณีอาจเป็นสัญญาณของโรคร้ายแรงที่ต้องได้รับการดูแล บทความนี้จะพาไปรู้จักสาเหตุหลักของผมร่วงในผู้หญิง พร้อมคำแนะนำในการดูแลสุขภาพและฟื้นฟูเส้นผมให้แข็งแรงและดกสวย
อะไรเป็นสาเหตุให้ผมร่วง?
ตั้งแต่การดูแลผมที่ไม่เหมาะสมไปจนถึงเหตุการณ์ในระบบสืบพันธุ์ มีหลายปัจจัยที่ชะลอการเจริญเติบโตของผมหรือทำให้ผมร่วงมากผิดปกติ สาเหตุหลัก 5 ข้อคือ ความไม่สมดุลของฮอร์โมน เหตุการณ์ในระบบสืบพันธุ์ ความเครียด อาหารที่ไม่ดีและการลดน้ำหนัก โรคและยา
ความไม่สมดุลของฮอร์โมน
ภาวะฮอร์โมนไม่สมดุลเกิดขึ้นเมื่อร่างกายผลิตฮอร์โมนบางตัวมากหรือน้อยเกินไป สำหรับผู้หญิง มักพบบ่อยในรูปแบบของเอสโตรเจนสูงเกินและขาดโปรเจสเตอโรน ความเปลี่ยนแปลงนี้เกิดขึ้นตลอดรอบเดือน รวมถึงเหตุการณ์สำคัญอย่างวัยรุ่น การตั้งครรภ์ และวัยหมดประจำเดือน
น่าแปลกใจที่ผู้หญิงจำนวนมากไม่ได้รับการวินิจฉัยเรื่องฮอร์โมนไม่สมดุลจากกลุ่มโรคต่อมไร้ท่อ เช่น กลุ่มอาการถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS) หรือ ภาวะไทรอยด์ต่ำ ทั้งสองโรคนี้มีความเชื่อมโยงกัน ผู้หญิงที่มีภาวะไทรอยด์ต่ำอาจไม่ได้เป็น PCOS ทุกคน แต่ผู้หญิงที่เป็น PCOS มักจะมีภาวะไทรอยด์ต่ำร่วมด้วย
PCOS ไม่มีทางรักษาให้หายขาด เพราะเกิดจากความไม่สมดุลของฮอร์โมน เช่น ฮอร์โมนเพศชายและเอสโตรเจนสูง แม้จะรักษาไม่หายขาด แต่สามารถบรรเทาได้ด้วยการปรับอาหาร ออกกำลังกายและลดความเครียด
อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ PCOS และภาวะเจริญพันธุ์
เหตุการณ์ในระบบสืบพันธุ์
ฮอร์โมนเพศหญิงอย่างเอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน นอกจากมีบทบาทด้านสุขภาพสืบพันธุ์และเพศแล้ว ยังมีผลต่อสุขภาพทั่วไปและการเจริญเติบโตของผมอีกด้วย เมื่อร่างกายเปลี่ยนแปลงฮอร์โมนครั้งใหญ่ เช่น ขณะตั้งครรภ์ ให้นมบุตร หรือวัยหมดประจำเดือน ผมร่วงมักเกิดขึ้นได้
การตั้งครรภ์ต้องการทรัพยากรจำนวนมากจากร่างกายคุณแม่ เพราะต้องส่งเสริมชีวิตใหม่ พอถึงช่วงให้นมบุตร ร่างกายยังต้องเผื่อทรัพยากรต่างๆ ลงไปในน้ำนมเพื่อเลี้ยงดูลูกน้อย หากสารอาหารไม่พอ ส่วนประกอบสำคัญจะถูกนำออกจากระบบที่ไม่จำเป็นเช่นผม
ผู้หญิงวัยหมดประจำเดือนอาจผมร่วงได้เพราะระดับเอสโตรเจนลดลงอย่างรวดเร็ว การผมบางและศีรษะล้านในผู้หญิงอาจเกิดจากอายุที่มากขึ้นด้วย การสูงวัยเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ ไม่ว่าคุณจะดูแลตัวเองดีแค่ไหนก็ตาม
ความเครียด
ความเครียดเป็นสาเหตุหลักของผมร่วง ไม่ใช่แค่ความเครียดทางจิตใจจากเหตุการณ์ต่างๆ เท่านั้น หากร่างกายอยู่ในสภาพแวดล้อมที่เป็นพิษ ขาดอาหารที่ดี หรือไม่ให้เวลากับการพักผ่อนอย่างเหมาะสมร่างกายก็จะเกิดความเครียดเช่นกัน
หลายคนสังเกตว่าผมร่วงผิดปกติระหว่างการแพร่ระบาดของโควิด-19 ซึ่งผู้เชี่ยวชาญเชื่อว่ามาจากความเครียดและการแยกตัว
ผมร่วงจากความเครียดแบ่งเป็น 3 รูปแบบ ได้แก่:
- Telogen effluvium คือ ฮอร์โมนความเครียดผลักดันเส้นผมเข้าสู่ระยะเทโลเจน ทำให้ผมร่วงเร็วขึ้น
- Trichotillomania คือ ภาวะที่ผู้เผชิญกับความเครียดมากจนดึงผมตัวเองที่ศีรษะ คิ้ว หรือส่วนอื่นๆ ของร่างกาย เพื่อบรรเทาความเครียด
- Alopecia areata เป็นโรคภูมิคุ้มกันทำลายตัวเอง อาจเกิดจากความเครียด ที่ร่างกายไปรุกรานรูขุมขนของตนเองจนผมหลุดเป็นหย่อมๆ ขนาดเหรียญ
โภชนาการไม่ดีและการลดน้ำหนัก
เส้นผมต้องการวิตามินเอ อี ดี และบี รวมทั้งแร่ธาตุอย่างสังกะสีและซีลีเนียมเพื่อให้ผมแข็งแรงเป็นเงางาม เส้นผมประกอบด้วยโปรตีนเป็นหลัก ถ้าคุณไม่ได้รับกรดอะมิโนจำเป็นจากโปรตีนในอาหาร ก็มักประสบภาวะผมร่วงเช่นกัน โดยทั่วไปยังคงได้รับสารอาหารที่จำเป็นจากอาหารปกติ แต่หากจำกัดอาหารหรือเลิกกินบางกลุ่ม อาจสังเกตว่าผมบางลง ซึ่งอาจเป็นผลจากการขาดวิตามินหรือแร่ธาตุ
การลดน้ำหนักรวดเร็วก็เป็นความเครียดต่อร่างกาย โดยเฉพาะถ้าควบคุมอาหารอย่างเข้มงวดหรือออกกำลังกายหนักเกินไป การออกกำลังกายที่หักโหมจะไปเพิ่มฮอร์โมนคอร์ติซอล (ฮอร์โมนความเครียด) ซึ่งทำให้ร่างกายขาดวิตามินและแร่ธาตุเร็วขึ้น และเร่งการแก่ตัวลง
โรคและยา
โรคหลายชนิดส่งผลให้ผมร่วงรวดเร็ว ซึ่งอาจเกิดจากความเครียดหรือการขาดวิตามินและแร่ธาตุสำคัญที่ช่วยสนับสนุนวงจรผมร่วง บางคนผมร่วงหลังการผ่าตัดใหญ่หรือประสบเหตุการณ์สะเทือนใจ โรคมะเร็งและการรักษามะเร็ง เป็นสาเหตุที่ทำให้ผมร่วงเช่นกัน เคมีบำบัด การรักษาแบบกำหนดเป้าหมาย การฉายรังสี หรือการปลูกถ่ายสเต็มเซลล์/ไขกระดูก เป็นการฆ่าเซลล์มะเร็งแต่กระทบถึงเซลล์ผมด้วยเช่นกัน คนไข้ที่รับการรักษาเหล่านี้ส่วนใหญ่จะสูญเสียเส้นผมบางส่วนหรือทั้งหมด
แต่เมื่อการรักษาสิ้นสุด ร่างกายก็จะฟื้นฟูและกลับมาทำงานปกติได้ รวมถึงสร้างผมใหม่ที่แข็งแรงเช่นเดิม
จะหยุดผมร่วงได้อย่างไร?
บางครั้งร่างกายก็ฟื้นฟูผมร่วงได้เอง หากเพิ่งผ่านช่วงชีวิตที่เครียด พอรู้สึกสมดุลอีกครั้ง ผมร่วงก็มักจะหยุดไปเอง แต่ถ้าผมยังคงร่วงต่อเนื่อง ต้องมีสาเหตุแน่นอน ควรพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัย เช่น การดึงผม (hair pull test) เพื่อดูว่ามีกี่เส้นที่หลุด การวัดความหนาของเส้นผม ตรวจโรคซิฟิลิส ตรวจเลือดสมบูรณ์ ตรวจฮอร์โมน ตรวจระดับธาตุเหล็กและไทรอยด์ ในบางกรณีอาจต้องตัดชิ้นเนื้อหนังศีรษะเพื่อตรวจ
มีวิธีดูแลสุขภาพหลายรูปแบบที่ช่วยฟื้นฟูสุขภาพผมของคุณได้ มาปรับใช้เป็นกิจวัตรร่วมกับการรักษาหลักในกรณีเจ็บป่วยที่รุนแรง
หาวิธีลดความเครียด
ความเครียดเป็นภัยร้ายแรงต่อสุขภาพ ทำให้เกิดการอักเสบเรื้อรัง ปัญหาสุขภาพจิต และความผิดปกติต่างๆ การเรียนรู้ที่จะรับมือความเครียดช่วยให้คุณภาพชีวิตดีขึ้น วิธีง่ายๆ เช่น การบำบัดจิตใจ โยคะ สมาธิ หรือออกกำลังกายเป็นประจำมีประโยชน์มาก
แม้เราจะขจัดความเครียดออกไปจากชีวิตทั้งหมดไม่ได้ แต่เราสามารถเสริมสร้างร่างกายจากภายในได้ เช่น การนอนหลับเพียงพอ รับแสงแดดอย่างเหมาะสม รับประทานอาหารที่มีประโยชน์จะช่วยให้รู้สึกสมดุลและผ่อนคลาย พร้อมรับมือความเครียดได้ดีขึ้น การเคลื่อนไหวร่างกายเบาๆ ก็จำเป็นต่อระบบต่างๆ ของร่างกายที่ช่วยให้แข็งแรง แต่อย่าลืมว่าออกกำลังกายมากเกินไปก็ทำให้เครียดได้ ถ้าหักโหมจนร่างกายไม่ได้พัก ผมอาจร่วงมากกว่าเดิม เลือกกิจกรรมที่คุณชื่นชอบ ไม่จำเป็นต้องเข้ายิมทุกวัน เพียงเดินหรือว่ายน้ำเป็นครั้งคราวก็ช่วยสุขภาพกายและใจได้มาก
เติมเต็มวิตามินและแร่ธาตุให้ร่างกาย
เส้นผมของคุณต้องการวิตามิน แร่ธาตุ และโปรตีนเพียงพอเพื่อการเจริญเติบโตที่ดี การเติมพลังให้ร่างกายด้วยอาหารที่อุดมด้วยสารอาหารเป็นวิธีที่ดี อาหารที่เหมาะกับสุขภาพผม เช่น เนื้อวัวเลี้ยงด้วยหญ้า ไข่ ปลา ผลไม้ และเบอร์รี่ กินอาหารหลากหลายและสม่ำเสมอจะช่วยเส้นผมให้แข็งแรง
หากรู้สึกว่าอาหารไม่พอสารอาหารบางอย่าง ควรปรึกษาแพทย์ก่อนเลือกทานวิตามินเสริมหรืออาหารเสริม ทุกวันนี้มีวิตามินและแร่ธาตุสังเคราะห์ให้เลือกมากมาย แต่บางครั้งร่างกายอาจดูดซึมไม่ได้ดี อีกทั้งเราอาจไม่รู้จริงๆ ว่าขาดสารใดอยู่ ควรถามความคิดเห็นผู้เชี่ยวชาญก่อนเสมอ
ลองใช้น้ำมันหอมระเหย
น้ำมันหอมระเหยธรรมชาติช่วยกระตุ้นรูขุมขนให้ผมงอกใหม่ได้หลายชนิด ผลการศึกษาแสดงว่าลาเวนเดอร์ โรสแมรี่ และตะไคร้หอมมีผลดีต่อสุขภาพผม สามารถใช้บำรุงผมแห้งหรือผมหยิกฟูได้
ดูแลผมอย่างอ่อนโยนและเป็นธรรมชาติ
เส้นผมเหมือนกับระบบอื่นในร่างกาย มีวิธีทำความสะอาดและบำรุงตามธรรมชาติในตัวเอง แต่ในยุคนี้หลายคนอยู่ในเมืองใหญ่พบมลพิษ และเส้นผมสัมผัสสารเคมีอันตรายแทบทุกวัน แชมพูตามห้างมักมีส่วนผสมสังเคราะห์ทั้งซัลเฟต ซิลิโคน และพาราเบน ซึ่งใช้ทำให้ผมเงางามหรือสินค้าเก็บได้นานขึ้น แต่มักมีผลร้ายระยะยาวต่อผม
หากคุณพอใจกับผลลัพธ์จากผลิตภัณฑ์ที่ใช้อยู่ แม้ว่าจะมีสารเคมีสังเคราะห์มาก ก็สามารถใช้ต่อไปได้ แต่ถ้าหนังศีรษะและเส้นผมแห้ง ผมร่วงมากขึ้น หรือมีความมันมาก ลองหาทางเลือกที่เป็นธรรมชาติและไร้สารเคมีดู
ผมร่วงอาจทำให้เครียดและเสียความมั่นใจ แต่ส่วนใหญ่แล้วแค่ปรับอาหารและพฤติกรรม สุขภาพผมก็ฟื้นได้เอง หากสงสัยว่าผมร่วงเกิดจากภาวะโภชนาการไม่ดีหรือโรค ควรตรวจหาสาเหตุที่แท้จริง
คุณสามารถติดตามรอบเดือนของคุณได้ด้วย WomanLog ดาวน์โหลด WomanLog ได้เลย:
