Lichaamshaar
Het menselijk lichaam is van nature bedekt met haar, en toch bestaat er een lange geschiedenis van vergaande pogingen om het te verwijderen. In tegenstelling tot sommige overtuigingen, dient het verwijderen van lichaamshaar alleen een esthetisch doel. De keuze om het te laten zitten of te verwijderen is dus volledig aan jou.
Mannen en vrouwen scheren zich allebei, maar vrouwen ervaren veel meer sociale druk om dit te doen. Het idee dat vrouwen een gladde, haarloze huid zouden moeten hebben, werd rond het begin van de 20e eeuw in Westerse culturen mode en wordt sindsdien aan ons verkocht.
Er zijn twee soorten haar op het menselijk lichaam—hoofdhaar wordt terminaal of androgene haar genoemd, terwijl het zachtere, kortere en meestal fijnere haar overal elders vellushaar heet. Tijdens de puberteit zorgen androgene hormonen ervoor dat het vellushaar op de schaamstreek en onder de oksels zich ontwikkelt tot terminaal haar. Terminaal haar en vellushaar kunnen verschillen in pigmentatie.
Mannen zijn meestal behaarder dan vrouwen door een grotere aanwezigheid van androgenen—steroïde hormonen die verantwoordelijk zijn voor haargroei en -dikte—maar dit verschilt per persoon.
Sociale stigma’s rondom lichaamshaar doen ons geloven dat mensen met zichtbaar of onverzorgd haar minder schoon zijn dan hun gladde leeftijdsgenoten. Hoewel het klopt dat oksel- en schaamhaar geurmoleculen kan vasthouden en zo na verloop van tijd voor een sterkere geur zorgt, gebeurt dit niet direct en bij regelmatig douchen of baden heeft de aanwezigheid of afwezigheid van haar geen invloed op hoe schoon iemand is. Integendeel. Net als onze wimpers vormt lichaamshaar een natuurlijke beschermingslaag tegen vervuiling en bacteriën. Het haar op een bepaald deel van het lichaam is aangepast om juist dat deel te beschermen.
De geschiedenis van scheren
Scheren is geen moderne uitvinding. Er is bewijs van scheren dat teruggaat tot 30.000 v.Chr. Maar waarom? Waarom voelden mensen toen de behoefte om zich te scheren, en waarom doen we dit nu?
Kijken we naar de geschiedenis van verschillende culturen, dan zien we dat uiterlijk een persoon verbindt aan een bepaalde groep of klasse. De lengte van iemands haar of baard gaf status en verbondenheid aan. Zo waren de baarden van Egyptische farao’s een teken van hun status als levende goden—en volledig nep. De baard was een symbool en hoefde niet echt te zijn. Sommige farao’s waren zelfs vrouwen en droegen ook een baard. Maar onder die valse baard was meestal een gladgeschoren heerser. Een gladde huid verkrijgen was moeilijk en tijdrovend, en gold daarom ook als een statussymbool.
De oude Grieken daarentegen vonden een volle baard een teken van wijsheid en mannelijkheid. Hun baarden waren een bron van trots en werd alleen afgeschoren bij rouw of intense verdriet. Door iemand anders je baard af te laten scheren, was een grote schande. Toch verloor de baard in het oude Griekenland aan populariteit toen soldaten ontdekten dat het een handicap was op het slagveld—als een vijand je bij de baard greep, kon hij je beheersen.
Vrouwen hebben veel scheermodes zien komen en gaan, afhankelijk van het esthetisch ideaal van die tijd. Tijdens het bewind van Cleopatra gebruikten vrouwen een suikerdeeg om lichaamshaar te verwijderen, vergelijkbaar met harsen vandaag. In de Elizabethaanse tijd schoren vrouwen hun wenkbrauwen af om hun voorhoofd langer te laten lijken!
Het moderne tijdperk van scheren begon in de vroege jaren 1900. Ontharing werd gekoppeld aan vrouwelijkheid en begeerlijkheid dankzij de inspanningen van drie industrieën die winst wilden maken: de vrouwenmode-industrie, de herenscheerindustrie en de tijdschriftenindustrie. De gladde huid kwam in de mode toen er vrijere kleding met korte mouwen en hogere zomen kwam. Onze kijk op lichaamshaar is grotendeels gevormd door reclame.
Comfort is één ding, maar schaamte is een sociaal fenomeen—je kunt je alleen schamen als anderen je direct of indirect veroordelen om je gedrag. Tegenwoordig wordt vrouwen vaak verteld dat we vrij zijn om zelf te kiezen of we willen scheren, maar het zal nog lang duren voordat lichaamshaar laten staan algemeen geaccepteerd wordt.
De onschuld van haarloosheid
Waarom wordt een vrouw met een gladde huid aantrekkelijker gevonden? Is dat omdat een door marketing gestuurde trend norm is geworden, of zit er meer achter?
Behaardheid wordt gezien als ongemanierd—zelfs dierlijk. Dat is “oké” voor mannen, maar niet voor vrouwen. Een belangrijk punt hier is de perceptie van vrouwen als volwassenen. Vrouwen hebben van nature behaarde oksels—tenzij ze nog meisjes zijn. We weten dat de groei van lichaamshaar een normaal onderdeel is van de puberteit. Toch voelt het zien van een volwassen vrouw met lichaamshaar vreemd. Onze cultuur heeft een afkeer ontwikkeld van het lichaamshaar dat van nature aanwezig is op het lichaam van volwassen vrouwen. Het feit dat gladde huid de voorkeur krijgt, moedigt aan om prepuberale eigenschappen te behouden.
Als behaardheid dierlijk is, is haarloosheid kinderlijk. Deze associaties vormen een gevaarlijk narratief waarin vrouwen niet worden gezien als zelfstandige volwassenen, maar als naïef, hulpeloos en makkelijk te beïnvloeden—als kinderen. De drang naar vrouwelijke haarloosheid maakt het ook voor jongere meiden mogelijk geseksualiseerd te worden, omdat er fysiek weinig verschil is tussen het geschoren lichaam van een volwassen vrouw en dat van een jong meisje. Daarnaast wordt het idee gevoed dat een meisje even verantwoordelijk is als een volwassen vrouw, en dus te beschuldigen valt voor haar eigen geseksualiseerde uiterlijk.
Pornografie draagt verder bij aan de illusie dat haarloze vrouwen de norm zijn. Pornografie is een van de belangrijkste plekken waar jongeren naaktheid zien, en schept verwachtingen die niet aansluiten bij de werkelijkheid. De mannelijke blik die vrouwen objectiveert en seksualiseert is niet genetisch bepaald, maar cultuurgebonden. Als porno laat zien dat vrouwen er op een bepaalde manier uitzien, gaan we geloven dat dat de waarheid is en proberen dat na te streven. Jongeren groeien op in de overtuiging dat een vrouw pas begeerlijk is als ze haarloos is.
Steeds meer vrouwen beseffen dat haarloosheid samengaat met systematische objectivering en kiezen ervoor niet meer te scheren, als protest. Helaas leidt dit soms tot het beschamen van vrouwen die wél scheren, alsof zij bijdragen aan de onderdrukking van vrouwen. Dat is weer een andere vorm van onderdrukking. Het doel is niet dat alle vrouwen stoppen met scheren, maar dat we écht vrij kunnen kiezen.
Methoden van ontharing
Wil je je lichaamshaar liever verwijderen? Er zijn meerdere manieren:
Voor het beste resultaat begin je met een schone en liefst geëxfolieerde huid.
Scheren met een scheermesje (liefst met vier of meer mesjes) is een effectieve manier om het meeste lichaamshaar te verwijderen. Ironisch genoeg werken herenscheermesjes vaak beter dan die voor vrouwen. Gebruik scheerschuim of -gel om de haren zachter te maken en het scheren makkelijker en huidvriendelijker te maken. Elektrische scheerapparaten zijn een andere optie. Houd je scheermesjes schoon en vervang ze regelmatig, welke methode je ook gebruikt. Na het scheren groeit het haar snel weer terug—binnen een paar dagen.
Harsen is wanneer warme was op de huid wordt aangebracht en er weer wordt afgerukt, waarbij de haren vastplakken in de was en worden meegetrokken. De was verwarmt en maakt de haarzakjes zacht, zodat het haar met wortel en al eenvoudiger in grotere delen meegetrokken kan worden. Braziliaans harsen is uitgebreid harsen van het schaamgebied. Deze methode is snel, kan zeer pijnlijk zijn, en werkt niet overal even goed (bijvoorbeeld onder de oksels)—vooral niet als je het zelf doet. Omdat het haar met wortel wordt verwijderd, duurt het langer voordat het weer terugkomt—en kun je wekenlang genieten van een gladde huid. Om te kunnen harsen moet het haar ongeveer ¼ inch (⅔ cm) lang zijn om goed in de was te blijven hangen. Sugaring gebruikt dezelfde techniek maar met verwarmde suiker in plaats van wax.
Ontharingscrème oftewel depilatie, maakt gebruik van chemische crèmes om het haar bij de haarwortel op te lossen, zodat de rest gemakkelijk kan worden weggeveegd. Depilatie kan allergische reacties veroorzaken bij gevoelige huid en, net als bij harsen, groeit het haar langzaam terug omdat de haarwortel zich weer moet vormen. Het is pijnloos, maar het duurt ongeveer 15 minuten voor de crème zijn werk heeft gedaan.
Laserontharing. Professionele laserbehandelingen richten zich op de haarwortels en kunnen na meerdere sessies het meeste lichaamshaar tot een jaar lang verwijderen. Het is veilig en populair, maar zeker niet goedkoop.
Voor kleinere gebieden en fijner haar zijn epileren en threaden (draadontharing) goede opties. Epileren is het verwijderen van individuele haren met een pincet—vooral bij wenkbrauwen en andere kleine gebieden. Threaden is het verwijderen van haren met gekruiste draden die de haartjes vastgrijpen en uittrekken. Het vormen en beperken van haargroei wordt ook wel grooming genoemd.
Misschien heb je gehoord dat als je scheert, het haar langer, donkerder en dikker terugkomt. Scheren kan de haargroei stimuleren en het haar lijkt soms de eerste dagen donkerder, maar het groeit niet dikker of langer terug. Dit is een fabeltje.
Enkele waarschuwingen:
- Alle ontharingsmethoden moeten door jezelf bij jezelf toegepast worden, of door een professional. Iemand anders scheren of harsen is lastig.
- Gebruik je eigen scheermesje. Zie het als een tandenborstel—iets dat je niet deelt.
- Laat de haartjes op je borsten zitten. Borsten zijn gevoelig voor infecties door ingegroeide haren. Het kan verleidelijk zijn om die paar haartjes rond je tepel uit te trekken of scheren, maar het is het beste om ze te laten zitten.
Wil ik behaard zijn?
Haarloosheid maakt al meer dan een eeuw deel uit van de schoonheidsidealen en zit diep in onze cultuur verankerd. Toch kiezen steeds meer vrouwen ervoor hun lichaamshaar te laten staan—soms als teken van protest, soms gewoon omdat ze niet willen scheren.
Lichaamshaar verwijderen is aan de andere kant heel gewoon en levert buiten een sneetje of ingegroeid haartje weinig gevaar op. Er is dus weinig reden om ontharingspraktijken af te keuren. De druk die vrouwen voelen om haarloos te zijn, kan en moet echter wél worden aangepakt. Meer bewustzijn over de geschiedenis van scheren kan toekomstige generaties beschermen tegen onnodige sociale druk om haarloos te zijn.
Jouw persoonlijke voorkeur is en blijft persoonlijk. Of je nu kiest voor laten staan of verwijderen: het belangrijkste is dat je zelf kiest. Er is geen goed of fout.
Met WomanLog kun je je menstruatie bijhouden. Download WomanLog nu:
