Yumurtalık İltihabı: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Seçenekleri
Bir veya her iki yumurtalık iltihaplandığında ne olur? Yumurtalık iltihabını teşhis etmenin ve tedavi etmenin en iyi yolu nedir? Detaylı blog yazımızda, bu nadir fakat tehlikeli durumun belirtileri ve sonuçlarını açıklıyor, kendinizde bu şikayetleri fark ettiğinizde ne yapmanız gerektiğini anlatıyoruz.
Yumurtalıklar kadınlar için birincil üreme organları olarak kabul edilir, tıpkı erkeklerde testislerin olduğu gibi. Bu iki küçük badem şeklindeki bez, rahmin sağ üstünde ve sol üstünde, fallop tüplerinin hemen altında bağlar ile asılı haldedir. Yumurtalıkların iki temel işlevi vardır: yumurta hücrelerini (oositleri) üretmek, depolamak ve serbest bırakmak; ayrıca östrojen, progesteron ve az miktarda androjen üremek.
Yumurtalıklar ve işlevleri hakkında daha fazla bilgi
Doğumda, bir kız bebeğin yumurtalıklarında yaklaşık iki milyon oosit bulunur—hayatı boyunca üreteceği tüm yumurta hücreleri bunlardır. Ergenlik çağına geldiğinde, genellikle 10 ile 15 yaşları arasında, bu sayı yaklaşık 400 000'e düşer. Ergenlikte, yumurtalıklar her ay değişen miktarlarda hormon üretmeye başlar ve bu da adet döngüsünü oluşturur.
Bu döngünün ortasında—ovülasyonda—yani yumurtlama döneminde, yumurtalıklardan biri (bazen birkaç) olgunlaşan yumurtayı, folikül uyarıcı hormon (FSH) etkisiyle serbest bırakır. Yumurta, ilgili fallop tüpünden rahme doğru yol alır ve bu esnada erkek spermiyle karşılaşırsa döllenebilir.
Bir kadının doğurganlık dönemi ergenlikten menopoza kadar, yani ortalama 35–37 yıl sürer. Her ay birkaç folikül olgunlaşmaya başlasada, genellikle yalnızca bir baskın folikül tamamen olgunlaşır ve yumurta bırakır. Diğer baskın olmayan foliküller küçülür ve foliküler atrezi adı verilen bir süreçte kaybolur. Ergenlikteki toplam oositlerden 450'den azı döllenme şansı yakalar.
Menopoz bir kadının doğurganlık yolculuğunun sonunu işaret eder. En az 12 ay adet görmediğinizde, resmi olarak menopoza girmiş olursunuz. Bu döneme geçiş veya perimenopoz, genellikle 45-55 yaşlarında ve 4-10 yıl öncesinden başlayabilir. Bu süreçte sıcak basmaları, uyku sorunları, düzensiz adet ve ruh halinde dalgalanmalar ortaya çıkar—bunlar hormon üretiminin değişimine vücudun adapte olmasının normal belirtileridir.
Menopozda tipik olarak yumurtalıklarda yaklaşık 1000 yumurta kalır. Olgunlaşmayan oositler vücut tarafından emilir veya döllenmemiş yumurtalar adet kanıyla dışarı atılırken, menopoz sonrasındaki kalan yumurtalar yumurtalıkta küçülür ve üreme görevleri sona erdiği için ölür.
Yumurtalık iltihabı nedir?
Yumurtalık iltihabı veya ooforit, bir veya her iki yumurtalığın iltihaplanmasıdır. Bu nadir görülen bir durumdur ve çoğunlukla pelvik bölgede cerrahi bir müdahaleyle vücuda giren bir enfeksiyon sonucu oluşur. Tedavi edilmezse iltihap diğer organlara yayılıp ciddi komplikasyonlara sebep olabilir. Bu nedenle acilen tedavi edilmesi gerekir.
İltihaplı yumurtalıkların belirtileri nelerdir?
Ooforit belirtilerini tanımak zor olabilir, çünkü pek çok başka rahatsızlığa benzer belirtiler gösterebilir.
Yumurtalık iltihabının belirtileri şunlardır:
- Karında, tek ya da iki taraflı hafif ağrı
- Alt karın bölgesinde rahatsızlık
- Ateş
- Vajinal akıntı
Durum çok nadir olduğundan, doktorunuz belirtilerin başka bir hastalıktan ötürü olduğunu düşünebilir; pelvik inflamatuar hastalık (PID), cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE), düşük, dismenore (ağrılı adet) veya benzer başka rahatsızlıklar olabilir.
Yukarıdaki belirtileri adet döngünüz dışında yaşarsanız, hemen bir uzmana başvurmanız çok önemlidir. Tedavi edilmeyen CYBE veya gözden kaçan bir düşük yumurtalık iltihabına neden olabilir, tedavi edilmeyen yumurtalık iltihabı ise diğer organlara yayılıp kana karışarak zehirlenmeye sebep olabilir.
Yumurtalık iltihabının nedenleri
Yumurtalık iltihabı çoğu zaman öncesinde bir enfeksiyon, travma veya otoimmün yanıt olmadan ortaya çıkmaz. İşte en yaygın nedenleri:
Enfeksiyon
Bakteriyel veya viral enfeksiyonlar ooforit oluşmasının en yaygın nedenidir. Tedavi edilmeyen klamidya ve bel soğukluğu gibi CYBE’ler, yumurtalıklara ve diğer üreme organlarına yayılabilir.
Kendinizi ve partnerinizi korumak için güvenli cinsel ilişkiyi tercih edin ve düzenli olarak CYBE taraması yaptırın. Tüm klamidya ve bel soğukluğu vakalarının %45 ile %77’si belirtisiz ilerler—yani enfekte olsanız da herhangi bir belirti yaşamayabilirsiniz. Hiç belirti yaşamamanız hastalıktan etkilenmediğiniz anlamına gelmez. Tedavi edilmeyen bir enfeksiyon komplikasyonlara yol açabilir ve siz farkında olmadan enfeksiyonu yayabilirsiniz.
Otoimmün yanıt
Bazen vücudun bağışıklık sistemi, sebepsizce, sağlıklı hücrelere saldırabilir. Eğer bağışıklık hücreleri yumurtalığı hedef alırsa, bu durum ooforite yol açabilir.
Yumurtalık iltihabı şüphesi varsa ne ile karşılaşılır?
Yumurtalıklarınızda iltihap olduğundan şüpheleniyorsanız, doktorunuz teşhis için farklı testler uygulayarak uygun tedaviyi belirleyecektir. Bu durumda uygulanabilecek başlıca yöntemler şunlardır:
- Tıbbi öykü: Doktorunuz veya jinekoloğunuz öncelikle yaşadığınız belirtileri, ağrının veya rahatsızlığın şiddetini, nerede olduğunu ve ne zamandır sürdüğünü sorar. Ayrıca adet döngünüz, cinsel hayatınız, son aylarda geçirdiğiniz hastalıklar, enfeksiyonlar ve yumurtalık iltihabı riskini artıran diğer faktörleri de öğrenmek isteyecektir.
- Fiziksel muayene: Fiziksel muayenede, karnın elle kontrol edilerek hassasiyet veya şişlik değerlendirilir. Doktor, ayrıca internal pelvik muayene yaparak yumurtalıkları, rahmi ve fallop tüplerini inceleyebilir.
- Pelvik ultrason: Ultrason görüntüleme, yumuşak dokuları gerçek zamanlı olarak değerlendiren, güvenli ve girişimsel olmayan bir yöntemdir. Yumurtalıklar ve diğer üreme organlarının ultrasonu, iltihabı ve kist, apse gibi başka olası sorunları belirlemeye yardımcı olur.
- Sürüntü testi: CYBE şüphesi varsa, doktorunuz klamidya veya bel soğukluğu bakterisi gibi spesifik etkenler için sürüntü testleri yapabilir.
- Kan testleri: Kan testi enfeksiyon bulgularını saptayabilir ve soruna neden olan spesifik virüs veya bakteriyi tanımlayabilir. Kan testleri, ayrıca HIV, frengi, hepatit B ve C, daha yaygın CYBE’leri tespit etmek için de kullanılır.
Yumurtalık iltihabı nasıl tedavi edilir?
Yumurtalık iltihabının tedavisi, enfeksiyonun kökenine bağlı olarak değişir.
Doktorunuzun önerebileceği ilaçlar şunlar olabilir:
- Antibiyotikler: Eğer iltihap, klamidya veya bel soğukluğu gibi bakteriyel enfeksiyondan kaynaklanıyorsa en sık tedavi antibiyotik kullanımıdır. Hangi antibiyotik verileceği, bakteri türüne göre belirlenir. Yaygın reçetelenen antibiyotikler arasında Zithromax (azitromisin), Vibramisin (doksisiklin) ve Rocephin (seftriakson) sayılabilir.
- Antiviral ilaçlar: Enfeksiyon nedeni virüsse, doktorunuz etken virüse karşı spesifik bir antiviral ilaç reçete edecektir.
- Bağışıklık baskılayıcı ilaçlar: Otoimmün ooforit kaynaklı iltihaplarda, bağışıklık yanıtını baskılayıp iltihabı azaltan ilaçlar kullanılabilir.
Tedavi süresi, hem enfeksiyonun kaynağına hem de iltihabın şiddetine göre değişebilir. Bakteriyel enfeksiyonlar tamamen temizlenene kadar tedavi birkaç hafta sürebilir; viral nedenli enfeksiyonlar ise birkaç günde giderilebilir. Otoimmün hastalıkların tedavisi daha karmaşıktır çünkü bunların sebebi halen tam olarak bilinmemektedir. Gerçek bir tedavi olmamakla birlikte, otoimmün hastalıkların belirtileri genellikle ilaçlar ve küçük yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol altına alınabilir.
İyileşirken bol su içmeye ve istirahat etmeye özen gösterin. Karnınıza sıcak kompres veya sıcak su torbası uygulamak ağrınızı hafifletmeye yardımcı olabilir. Ağrınızı azaltmak için destekleyici tedaviler veya reçetesiz ağrı kesiciler de doktorunuzun önerisiyle kullanılabilir.
İlgili sorular
Yumurtalık iltihabı ve PID aynı şey mi?
Pelvik inflamatuar hastalık (PID), pelvik bölgedeki bir veya daha fazla organın iltihaplanmasıdır. PID rahmi, yumurtalıkları, rahim ağzını ve fallop tüplerini etkileyebilir. Yumurtalık iltihabı (ooforit), PID’nin bir parçası olabilir ancak tek başına olduğunda adı ooforittir.
Yumurtalık iltihabında yumurtalıklar ölebilir mi?
Normalde iltihabın dokuya oksijen azalttığını düşünmesek de, iki durum bağlantılıdır. İltihaplı dokularda oksijen seviyesi normalden düşüktür ve hipoksi de iltihabı tetikleyebilir. Tüm organlar işlemek için oksijene ihtiyaç duyar. Bir organın oksijensiz ne kadar yaşayabileceği o organa bağlıdır. Yine de, zamanında tedavi edilen bir ooforit hastası tamamen iyileşebilir.
Yumurtalık torsiyonu nedir?
Yumurtalık torsiyonu, bambaşka bir durumdur. Yumurtalığı asılı tutan bağların, genellikle bir yumurtalık kisti sebebiyle, kendi etrafında dönerek yumurtalığa giden damarları sıkıştırmasına denir. Bu durumda yumurtalık kan ve oksijen alamaz. Bu ciddi bir cerrahi acildir ve derhal müdahale edilmelidir. Eğer yumurtalık geri döndürülemeyecek şekilde zarar görmüşse, ameliyatla alınması gerekir (ooforektomi).
Yumurtalık torsiyonu çok nadir ve yumurtalık iltihabıyla karıştırılamayacak kadar farklıdır. Ağrı aniden başlar ve hızla dayanılmaz hale gelir.
Son Sözler
Yumurtalık iltihabı kendiliğinden geçmeyen ve tedavi edilmezse ciddi sorunlara yol açabilen önemli bir hastalıktır. Eğer adet döngünüzle ilgisi olmayan, bir–iki günden uzun süren karın ağrısı, rahatsızlık ve/veya ateş görürseniz tıbbi destek alın.
Yumurtalık iltihabı olmasa bile, belirtiler pelvik organlarınızda iltihap yapabilecek bir CYBE’nin habercisi olabilir. Tedbirli olun ve kendinizi koruyun.
WomanLog'u şimdi indir:
