Epidurale anesthesie
Hoewel elke vrouw die bevalt hetzelfde fundamentele proces doormaakt, is de ervaring van iedere vrouw complex en subjectief. Bevallen is een emotionele gebeurtenis, waarbij zowel fysiologische als psychologische factoren een rol spelen. Voor veel vrouwen kan het vooruitzicht op de pijn van de bevalling intimiderend zijn.
Tegenwoordig zijn er veel methoden voor pijnverlichting. Waar de ene vrouw sterk de voorkeur geeft aan een ‘natuurlijke bevalling’ zonder medicatie, maakt de andere dankbaar gebruik van de hulp die de moderne geneeskunde kan bieden. Epidurale anesthesie is een veelgebruikte en effectieve methode om pijn tijdens de bevalling te verlichten.
Artsen zijn in de 21ste eeuw veel beter toegerust om hulp te bieden tijdens de bevalling dan in de zestiende eeuw. Dankzij de ontwikkelingen in de geneeskunde zijn de gezondheid en veiligheid van moeders en hun baby's aanzienlijk verbeterd, en overleven vrouwen nu vaak situaties die vroeger levensbedreigend zouden zijn geweest. Toch hebben we nog veel te leren over hoe we vrouwen het beste kunnen ondersteunen tijdens de bevalling. Barende vrouwen zijn nu veel meer betrokken bij het geboorteproces, wat blijkt uit de populariteit van doula’s en verloskundigen en het gangbare idee van het ‘geboorteplan’, waarin een aanstaande moeder haar wensen en verwachtingen ten aanzien van haar bevalling opschrijft. De stemmen van vrouwen zijn in het verleden genegeerd en we luisteren nu beter.
Bevallen is onvoorspelbaar, net als onze reacties erop. Iedere vrouw moet de opties voor pijnverlichting afwegen en doen wat zij het beste vindt voor zichzelf en haar baby. Een goed beginpunt is te leren wat je kunt verwachten en welke medische en niet-medische opties er zijn om de weeënpijn te verlichten.
Pijn tijdens de bevalling
Een eerste bevalling duurt gemiddeld van 12 tot 24 uur; bij vrouwen die al eerder zijn bevallen duurt het meestal van 8 tot 10 uur. Dit zijn echter statistische gemiddelden. Sommige baby’s worden in enkele minuten geboren, terwijl andere moeders dagenlang in arbeid zijn.
Over het algemeen wordt de bevalling verdeeld in drie fasen:
- ontsluiting van de baarmoedermond tot ongeveer 10 cm (vroege, actieve en overgangsweeën)
- actief persen en de geboorte van de baby
- geboorte van de placenta
Hoewel de pijn van de bevalling voornamelijk wordt veroorzaakt door weeën van de baarmoeder, verandert de pijnbeleving naarmate de bevalling vordert. Met de eerste echte weeën begint de ontsluiting. Deze weeën worden meestal gevoeld als een intense verkramping door de hele buik. Vroege ontsluiting kan tot zes uur duren. Naarmate de ontsluiting vordert, worden de weeën langer, krachtiger en frequenter. Actieve ontsluiting duurt doorgaans twee tot acht uur.
De pijn is op haar hevigst als de baarmoedermond volledig ontsloten is en wordt gevoeld in de hele romp, het bekkengebied, de onderrug, lies en dijen. Overgangsweeën, de laatste fase richting volledige ontsluiting, duren meestal niet langer dan een uur.
Op dit moment krijgt de moeder de ‘persdrang’ en de intense pijn van de ontsluitingsweeën maakt plaats voor de intensiteit van het persen om de baby via de vagina naar buiten te brengen. Hoewel de pijn doorgaat, helpt persen om de druk te verlichten. Persweeën kunnen enkele minuten tot meerdere uren duren.
Wanneer het hoofdje van de baby door de vagina komt, kan het weefsel tussen de vagina en de anus — het perineum — soms inscheuren. Oppervlakkige en tweedegraads scheuren komen veel voor en in alle hectiek merkt een vrouw soms pas ná de geboorte dat er een scheurtje is ontstaan. Derde- en vierdegraads scheuren zijn dieper en vergen zorgvuldig hechten en passende nazorg. In sommige gevallen kan de arts of verloskundige een gecontroleerde knip (episiotomie) zetten om ernstigere rupturen te voorkomen. Mits goed verzorgd, genezen zelfs ernstige scheuren meestal binnen enkele weken.
De laatste fase van de bevalling is het geboren worden van de placenta. Hierbij komen nog weeën en krampen kijken en deze fase duurt zo’n half uur. In vergelijking met wat de moeder zojuist heeft doorgemaakt, en het opluchtingsgevoel na de geboorte van haar kind, is dit een relatief eenvoudig gebeuren. Deze weeën helpen ook de baarmoeder samen te trekken en de bloedvaten die de baby in de baarmoeder hebben voorzien, af te sluiten.
Hoeveel pijn een vrouw ervaart hangt samen met objectieve en subjectieve factoren, zoals de grootte en ligging van de baby in het bekken (of de baby met het gezichtje naar boven of naar beneden ligt, hoofd-, stuit- of dwarsligging), de snelheid van de bevalling, de kracht van de weeën, en de emotionele toestand, voorbereiding, pijngrens, vermoeidheid en het ondersteuningsnetwerk van de moeder. Complicaties kunnen de ervaring ook beïnvloeden.
Pijnverlichting
Er zijn diverse alternatieven voor pijnverlichting zonder medicatie. Denk aan ontspanningsoefeningen, ademhalingstechnieken, acupunctuur of acupressuur, massage, het injecteren van steriel water onder de huid, warmte- of koudekompressen, yoga, wandelen, van positie veranderen, gebruik van een geboortebal, douchen, onderdompeling in water en steun van een dierbare of doula.
Medische hulp is niet altijd noodzakelijk bij een bevalling en er kunnen persoonlijke, religieuze of andere redenen zijn om voor alternatieven te kiezen. Toch hebben veel vrouwen grote baat bij de mogelijkheden die de moderne geneeskunde biedt. Medische pijnstilling omvat de epidurale verdoving, spinale anesthesie, de pudendus-blokkade, lachgas of opioïden. Elke methode heeft voor- en nadelen.
Pijn, en zelfs angst voor pijn, kunnen bestaande aandoeningen verergeren, zoals hoge bloeddruk of hart- en longproblemen.
Het ervaren van pijn verhoogt het cortisolgehalte — het stresshormoon — in het lichaam. Chronisch hoge cortisolniveaus kunnen nadelige gevolgen voor het lichaam hebben, maar het hormoon speelt ook een rol bij de voorbereiding van de foetus op het leven buiten de baarmoeder.
Het gebruik van epidurale anesthesie is een persoonlijke keuze, maar wordt vaak aangeraden als de verloskundige of gynaecoloog vermoedt dat een spoedkeizersnede nodig kan zijn, bij een tweelingzwangerschap, als de baby relatief groot is ten opzichte van het bekken van de moeder, of als er andere complicaties zijn die een chirurgische ingreep kunnen vereisen.
Vrouwen die besluiten deze pijnstilling te gebruiken, denken hier meestal over na als de ontsluiting ongeveer 3 cm bereikt. De epiduraal wordt doorgaans toegediend bij een ontsluiting van 4–5 cm.
Wat is een epiduraal?
De term epiduraal verwijst naar een ruimte binnen de wervelkolom. Het ruggenmerg ligt tussen de wervels van de ruggengraat en de benige uitsteeksels die het vlak onder de huid beschermen. Rond het ruggenmerg bevinden zich zenuwen en andere weefsels, waarvan de buitenste laag het dura mater genoemd wordt. De epidurale ruimte is het buitenste deel van het wervelkanaal, boven de dura.
Epidurale anesthesie — kortweg een epiduraal — wordt in deze epidurale ruimte gespoten om pijnsignalen uit het onderlichaam te blokkeren: de onderbuik, onderrug, het bekkengebied en de benen. Deze medicatie behoort tot de lokale anesthetica en bevat middelen zoals bupivacaïne, chloorprocaïne of lidocaïne. Vaak wordt een combinatie met andere middelen zoals fentanyl of sufentanil gebruikt om de benodigde dosis lokaal anestheticum te verlagen.
De meest gebruikelijke manier om een epiduraal toe te dienen is via een katheter die in de onderrug wordt geplaatst. Dit kan alleen worden gedaan door een professionele anesthesioloog, die de dosering beheert en de gezondheid van de vrouw in de gaten houdt. Eerst wordt natuurlijk plaatselijk verdoofd, daarna wordt met een grotere naald de katheter ingebracht, die tijdens de gehele bevalling op zijn plek blijft om zo nodig medicatie toe te dienen. De laatste twintig jaar zijn sommige ziekenhuizen overgestapt op patiënt-gestuurde pijnbestrijding via een doseerpomp, met zeer positieve resultaten.
Epiduralen kunnen alleen in een ziekenhuisomgeving gegeven worden, waar ontsmettingsmiddelen en noodapparatuur aanwezig zijn. Dus zijn ze niet beschikbaar bij een thuisbevalling, geboortecentrum of waterbevalling.
De epiduraal werkt vooral op de spinale zenuwwortels en blokkeert zo de pijnprikkels.
Zelfs met een epiduraal wordt het gevoel niet volledig uitgeschakeld en blijft er wat pijn aanwezig. Zo heeft de barende vrouw toch nog genoeg gevoel om mee te werken en te weten wanneer zij moet persen. Het gebruik van een patiëntgestuurde pomp blijkt een goede methode om de dosering te minimaliseren en de voordelen van de epidurale analgesie te maximaliseren.
Spinale anesthesie versus een epiduraal
Een vergelijkbare methode voor pijnstilling is spinale anesthesie. Het verdovingsmiddel wordt dan direct in de durale zak — het vlies rondom het ruggenmerg — gespoten. Anders dan bij een epiduraal kan er maar één dosis per keer gegeven worden, en wordt er geen katheter geplaatst.
Bijvoorbeeld bij een spoedkeizersnede kan een arts spinale anesthesie voorstellen, omdat deze direct werkt. De werking duurt echter slechts 2–3 uur. Aangezien een eerste bevalling tot wel 24 uur kan duren, is een katheter handiger dan herhaalde injecties.
Wat betreft dosering en veiligheid zijn er geen grote verschillen tussen spinale en epidurale anesthesie. Epiduralen zijn populairder, dankzij hun gebruiksgemak. Sommige ziekenhuizen bieden een combinatie van beide technieken.
Voordelen
Epidurale anesthesie verlicht de pijn zonder dat de spieren hun kracht verliezen. Je kunt dus uitrusten van de pijn, maar blijft actief en helder meedoen aan het geboorteproces.
Epidurale anesthesie is goed onderzocht en in het algemeen veilig te noemen. Pijnstilling tijdens de bevalling heeft diverse positieve effecten voor de moeder en daarmee op haar pasgeboren kind. Er zijn aanwijzingen dat het verminderen van kans op een traumatische bevallingservaring met epidurale anesthesie de symptomen van een postnatale depressie kan beperken.
Het verminderen van de stressreacties die door stijgende pijnniveaus worden opgewekt, kan bloeddruk en ademhaling normaliseren. Dit is vooral van belang als de moeder reeds bestaande gezondheidsklachten heeft.
Nadelen en mogelijke bijwerkingen
Hoewel het gebruik van een epiduraal het eerste deel van de bevalling kan verkorten, duurt het actieve persstadium vaak langer, vooral bij vrouwen die voor het eerst bevallen. Omdat pijnstilling de bloeddruk verlaagt, kan deze tijdens de bevalling soms te laag worden. Er worden dan vloeistoffen toegediend om de hartslag van de moeder (en daardoor ook die van de baby) stabiel te houden.
De bijwerkingen van een epiduraal zijn grotendeels gelijk aan die van andere lokale anesthesie. De meest gemelde bijwerkingen zijn:
- hoofdpijn de volgende dag, als de medicatie is uitgewerkt
- duizeligheid en misselijkheid
- pijn op de plaats waar de katheter is ingebracht
- gevoelloosheid aan één kant van het lichaam
- koorts en jeuk
Een epiduraal verdooft de onderbuik en maakt het moeilijker om te voelen en de aandrang tot plassen te controleren. Dit kan ongeveer een dag aanhouden.
Kies je voor een natuurlijke bevalling of voor een waterbevalling, dan is een epiduraal niet geschikt. Pijnverlichting is geen vereiste voor een geslaagde bevalling. De keuze blijft altijd aan jou. Bekijk je opties en bespreek ze met je verloskundige, gynaecoloog of obstetricus om samen te beslissen wat het beste bij jou past!
Je kunt je menstruatie bijhouden met WomanLog. Download WomanLog nu:
