Hormonlu ve Hormonsuz Spiral: Faydaların, Olası Yan Etkilerin ve Maliyetlerin Karşılaştırılması
Hormonlu ve hormonsuz rahim içi araçlar arasındaki farklar nelerdir? Her doğum kontrol seçeneğinin sunduğu faydalar ve yan etkiler nelerdir? Peki ya maliyetler? Bu yazıda, hangi spiral seçeneğinin sizin için daha uygun olacağına yardımcı olacak farklı spiral türleriyle ilgili daha fazla bilgi edineceksiniz.
Eğer doğum kontrolü hakkında hiç düşündüyseniz, ister gebeliği önlemek ister sağlık nedenleriyle olsun, muhtemelen iki seçenekle karşılaşmışsınızdır: hormonlu ve hormonsuz doğum kontrol yöntemleri. Kombine haplardan vajinal halkalara ve hormonlu spirallere kadar birçok hormonlu doğum kontrol seçeneği mevcut. Hormonsuz yöntemler ise daha sınırlıdır. Hormonlarınıza müdahale edecek bir doğum kontrolü istemiyorsanız, temelde bariyer yöntemleri veya bakırlı spiraller arasında bir seçim yapmanız gerekir. Bu yazıda, hormonlu ve hormonsuz spiralleri karşılaştıracağız.
Şunları öğreneceksiniz:
- Hormonlu ve hormonsuz spirallerin nasıl çalıştığı
- Etkinlik oranları
- Her bir spiral ne kadar süreyle kullanılabilir
- Maliyetler ve takılma prosedürleri
Spiral nedir?
Hem hormonlu hem de hormonsuz rahim içi araçlar (spiraller), bir sağlık uzmanı tarafından rahime yerleştirilen küçük, T şeklinde doğum kontrol cihazlarıdır. Bu şekil, spiralin rahme uyum sağlaması ve gebeliği önlemek için hormonlar veya bakır iyonları salması amacıyla tasarlanmıştır.
İki tip rahim içi araç vardır:
- Bakırlı spiral
- Hormonlu spiral
Her iki seçenek de gebeliği önlemede oldukça etkilidir ve diğer doğum kontrol yöntemleriyle karşılaştırıldığında en yüksek etkinlik oranlarına sahiptir.
Spiraller, evli ve bekar kadınlar arasında en popüler üçüncü doğum kontrol yöntemidir. Yalnızca kadın sterilizasyonu ve prezervatifler spirallerin önündedir.
Hormonlu Spiral
Hormonlu spiraller, kadınlık hormonuna benzeyen levonorgestrel (bir tür progestin) adlı bir hormon yardımıyla çalışır. Spiral, rahme mikroskobik miktarlarda bu hormonu salgılar. Bu da servikal mukusu kalınlaştırır, spermin yumurtaya ulaşmasını zorlaştırır. Ayrıca rahim duvarı (endometrium) incelir, bu da regl kanamasını azaltabilir ve döllenen yumurtanın tutunmasını zorlaştırır.
Hormonlu olmalarına rağmen, bu spirallerde hormonlar lokal olarak salınır. Kombine haplar, bantlar veya iğneler gibi diğer hormonal doğum kontrol seçeneklerinin aksine sistemik hormon etkisi daha azdır.
En popüler hormonlu spiral markalarından bazıları:
- Mirena: Dünyada en yaygın kullanılan seçenektir. 52 mg levonorgestrel içerir ve 7 yıla kadar etkilidir. Hormon düzeyleri nedeniyle, Mirena genellikle yoğun adet kanamaları için de reçete edilir.
- Kyleena: Bir diğer popüler seçenektir. Daha az levonorgestrel içerir, 19,5 mg. 5 yıla kadar etkilidir ve çocuk sahibi olmamış ancak ileride isteyen kadınlar arasında daha popülerdir.
- Skyla/Jaydess: En düşük miktarda levonorgestrel (sadece 13,5 mg) içerir. Skyla 3 yıla kadar etkilidir ve gençler ya da daha küçük rahme sahip kadınlar için önerilir.
Hormonlu spiraller ne kadar etkilidir?
Spiraller en etkili doğum kontrol yöntemlerinden biridir ve %99’un üzerinde başarı oranına sahiptir. Çünkü insan hatasına neredeyse hiç yer bırakmaz. Unutma ihtimaliniz yoktur ve kendiniz takmak zorunda değilsiniz; spirali çıkarttırmak isteyene kadar rahminizde kalır.
Hormonlu spiral ne kadar süreyle kullanılabilir?
Çoğu hormonlu spiral, markaya bağlı olarak 3 ila 8 yıl arası etkilidir. Takılma sırasında doktorunuzla konuşmayı ve hamile kalma planınız yoksa son kullanma tarihini takviminize not etmeyi unutmayın.
Hormonlu spiral kullanmanın faydaları nelerdir?
Hormonlu spiraller, %99’un üzerinde etkinliğiyle en güvenli doğum kontrol yöntemlerindendir.
Diğer faydalar:
- Regl kanamalarını genellikle spiral kullanımının ilk 3 ayı içinde azaltır, ya çok hafif olur ya da tamamen kaybolur.
- Daha az veya hiç adet sancısı
- Endometriozis semptomlarını hafifletmeye yardımcı olur
- Pelvik inflamatuar hastalığa bağlı ağrıyı azaltabilir
- Pelvik enfeksiyon riskini azaltabilir
- Regl kanını azaltarak kansızlığı (anemi) önlemeye yardımcı olur
- Perimenopoz dönemindeki şikayetleri azaltmaya yardımcı olabilir
- Uzun vadeli ama geri dönüşlüdür
- Her gün ilaç almayı gerektirmez
- Haplara kıyasla vücuda çok daha az hormon salgılar
- Uzun vadede aylık doğum kontrolüne göre daha ekonomik
Hormonlu spiralin yan etkileri nelerdir?
Hormonlu spiraller, hormonsuz olanlara kıyasla daha kapsamlı yan etkilere sahiptir, ancak hap gibi diğer hormonlu yöntemlerden daha az yan etki oluşturur. En sık görülen yan etki, takıldığında birkaç gün süren adet sancısına benzer kramp ve lekelenme’dir. Bu lekelenme 3 aya kadar sürebilir, bazen 6 aya kadar devam edebilir. Regl dönemleriniz kaybolabilir ya da çok hafifleyebilir. Diğer yan etkiler arasında; meme hassasiyeti, baş ağrısı, akne, ruh hali değişiklikleri ve şişkinlik yer alır.
Çok nadir ama ciddi yan etkiler ise:
- Spiralin kısmen ya da tamamen rahimden çıkması
- Rahmin duvarında delik veya yırtık oluşması (uterin perforasyon)
- Pelvik inflamatuar hastalık gelişmesi
Hormonlu spiral ne kadar?
Hormonlu spiralin fiyatı, ürün markasına, bulunduğunuz ülkeye ve sigorta kapsamınıza göre değişiklik gösterir. Sadece spiral için değil, yerleştirme işlemi için de ödeme yapmanız gerekir. ABD’de genellikle 0 ile 1300 dolar arasında değişir ve sağlık sigortanıza bağlıdır.
İngiltere, Almanya ve Fransa gibi birçok Avrupa ülkesinde, spiral ve yerleştirme ücreti 120-200 euro civarındadır.
Hormonsuz Spiral
Tek hormonsuz spiral seçeneği, bakırlı spiraldir. Hormonsuz rahim içi araçlar bakırdan yapılır; bakır sperm hücrelerini etkisiz hale getirir.
Spiralin saldığı bakır iyonları, spermlere toksik bir ortam oluşturur. Sperm hücrelerini öldürür veya etkisizleştirir, böylece yumurtaya ulaşamazlar. Ayrıca bakır, rahimde bir iltihabi yanıt tetikleyerek döllenmiş yumurtanın tutunmasını önler.
Bakırlı spiral ne kadar etkilidir?
Hormonlu seçenekte olduğu gibi bakırlı spiraller de insan hatası olmadığı için %99’un üzerinde gebelikten korur. Takıldıktan sonraki ilk haftalarda hemen etkili olmaya başladığı için hormonlu spirale kıyasla acil doğum kontrol yöntemi olarak da kullanılabilir.
Bakırlı spiral ne kadar süreyle kullanılabilir?
Bakırlı spiraller, en uzun süren geri dönüşlü doğum kontrol yöntemlerinden biridir. Çoğu marka 10 yıla kadar koruma sağlar. Takılma tarihini not edip zamanında doktorunuza giderek spiralinizin çıkarılması ya da değiştirilmesini takip ettiğinizden emin olun.
Bakırlı spiral kullanmanın faydaları nelerdir?
Bakırlı spiraller, yıllarca etkili gebelik koruması sağlar. En büyük avantajı, hormonlu spirallerin aksine vücudunuza sentetik hormon salgılamamasıdır. Sentetik hormonlara duyarlılığı olan kadınlarda hormonlu seçenekler rahatsız edici belirtilere neden olabilir. Bakırlı spiral, vücudunuz üzerinde daha az etkilidir ve son derece güvenilirdir.
Bakırın kendine özgü özellikleri sayesinde, hormonsuz spiral acil doğum kontrol amacıyla, korunmasız ilişkiden sonraki 5 gün içinde takıldığında etkili olur.
Ayrıca, hormon salmadığı için emzirme döneminde de güvenle kullanılabilir. Cihaz çıkarıldıktan hemen sonra gebe kalabilirsiniz.
Hormonsuz spiralin yan etkileri
Bakırlı spiral, genel sağlık üzerinde daha az yan etki gösterir ancak adet döneminizle ilgili daha ciddi etkileri olabilir. Takıldıktan sonra adetleriniz ya aynı kalır ya da daha yoğun hale gelir. İlk birkaç ayda daha fazla kramp yaşamanız mümkündür. Bu nedenle yoğun regl kanaması, bakır alerjisi veya Wilson hastalığı olan kadınlar için önerilmezler.
Bakırlı spiral ne kadar?
Yine ücret hem cihazı hem de takılmasını içerir. Hormonlular gibi, bakırlı spiral ABD’de yaklaşık 1000 dolar veya daha fazlasına mal olabilir. Bazı Avrupa ülkelerinde cihaz ve yerleştirme için 130 ila 450 euro ödersiniz.
Takılma süreci ve hazırlık
Spiral takma işlemi oldukça basittir, ancak ağrılı olabilir. Birçok klinik, randevudan bir saat önce ibuprofen gibi bir ağrı kesici alınmasını önerir. Ancak, lokal anestezi talep edebilirsiniz. Spiral takılırken ağrı, doktorun rahim ağzını açmak zorunda olmasından kaynaklanır.
Rahim ağzı bu sırada kasılır ve adet sancısına benzer kramplar oluşur. Bazı kadınlarda çok daha yoğun ağrılar da görülebilir; hatta bazıları bayılabilir veya mide bulantısı yaşayabilir. Bu nedenle kendi sağlığınız için doktorunuzla en iyi ağrı yönetimi seçeneklerini muhakkak konuşun. İyi haber, ağrının sadece birkaç dakika sürdüğü ve genellikle bir-iki gün içinde tamamen geçtiğidir.
Spiral, hekiminizin muayenehanesinde takılır ve yaklaşık 10-15 dakika sürer. Öncesinde hamile olmadığınızdan emin olunması gerekir. En az acı hissetmek için regl döneminizde takılması önerilir; çünkü bu dönemde rahim ağzı daha açıktır.
İşlem sırasında muayene masasında ayaklarınız uzatma aparatlarında olacak şekilde uzanırsınız. Doktorunuz pelvik muayene yapar, rahim ağzını görebilmek için spekulum yerleştirir. Rahim ağzı ve vajina antiseptikle temizlenir ve ince bir çubukla ölçülür. Spiral, özel bir aplikatörle rahim içine yerleştirilir. İpleri yaklaşık 2-3 cm olacak şekilde kesilir.
İyileşme süreci oldukça kolaydır. Aynı gün işinize ya da okulunuza dönebilirsiniz. Doktorunuz reçetesiz ağrı kesici ve krampı hafifletmek için sıcak su torbası kullanmanızı önerebilir. Takıldıktan sonraki ilk 24 saat vajinal ilişkiye girmeyin, tampon veya regl kabı kullanmayın. İlk gün banyo ve saunadan da kaçının.
Spiral takıldıktan sonra nelere dikkat etmeli?
Spiral takıldıktan birkaç gün boyunca hafif kramp ve rahatsızlık hissetmek tamamen normaldir. Fakat ateş, şiddetli ağrı, alışılmadık vajinal akıntı, beklenmeyen şiddetli kanama veya ağrı kesiciyle geçmeyen yoğun kramp olursa bir sağlık kuruluşuna başvurun.
Spiral hayatı kolaylaştırır ancak düzenli takibi gerektirir. Özellikle adet sonrasında spiral iplerini her ay kontrol edin. Siz veya partneriniz ipleri hissetmemelisiniz. Hissederseniz doktorunuza gidip uçlarını kısalttırabilirsiniz.
Kanama düzeninizde herhangi bir belirgin değişiklik fark ederseniz not edin. Çok nadir görülse de gebelik belirtisi fark ederseniz bilinçli olun. Parmaklarınızla ipleri hissedemiyorsanız, ip boyunda değişme olduysa ya da spiral plastik parçasını hissediyorsanız doktorunuza danışın.
Kendiniz için doğru doğum kontrolünü seçin
Batı’da çoğu kadın için birçok doğum kontrol seçeneği mevcut. Ancak en uygun yöntemi bulmak bazen zaman alabilir. Hormonlu spiraller adet ağrısı ve yoğun kanamayı yönetmekte daha başarılıyken, bakırlı spiraller genel olarak daha az yan etkiye sahiptir. Herhangi bir karar almadan önce araştırma yapın ve olası yan etkiler ile faydalar hakkında doktorunuzla görüşün. En önemli olan, kendi sağlığınızı ve doğurganlığınızı yönetmektir.
WomanLog uygulamasını şimdi indir:
