Bruksizm ya da Diş Sıkma Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey
Ağız sağlığı, genel iyilik halimizin çok önemli fakat çoğunlukla göz ardı edilen bir yönüdür. Birçoğumuz diş hekimine ancak ağrı yaşadığımızda gideriz, fakat bruksizm dişlerinizi zamanla aşındırır ve fark edilmesi zor olabilir. Bu yazıda, dişlerinizi sıkmanın zararlı etkilerinden nasıl korunabileceğinizi öğreneceksiniz.
En son ne zaman gergin hissettiniz? Belki yaklaşan bir sunumunuz vardı, önemli bir sınavı geçmeniz gerekiyordu ya da ailevi sorunlarla uğraşıyordunuz. Vücudunuzun nasıl hissettiğini hatırlıyor musunuz? Stresin yaygın belirtileri arasında zihinsel sıkıntı, artan kalp atış hızı, hızlı nefes alma ve özellikle çenede olmak üzere kas gerginliği yer alır. Bruksizm yaşayanlar ise genellikle farkında olmadan dişlerini sıkarak bu gerginliği dışa vurur.
Bruksizm nedir?
Bazen stresli ya da öfkeli olduğunuzda kendinizi kasılmış mı hissediyorsunuz? Gerginliğin sıkça yoğunlaştığı alanlardan biri çenedir. Hepimiz zaman zaman dişlerimizi sıkarız, fakat bu alışkanlık düzenli hale geldiğinde buna bruksizm denir.
Bruksizmin iki tipi vardır:
Gündüz bruksizmi
Gündüz bruksizmi tedavi etmesi daha kolaydır, çünkü çenenizi sıktığınızda bunu fark etmeyi öğrenebilir ve bilinçli olarak gevşetebilirsiniz.
Gece bruksizmi
Gece bruksizmi ise daha zordur, çünkü uyurken ısırık basıncınızı kontrol edemezsiniz.
Bruksizmin nedenleri nelerdir?
Çoğu durumda, uyanıkken görülen bruksizm akut strese, öfkeye veya anksiyeteye verilen fizyolojik bir tepkidir. Uyanıkken bruksizmi tedavi etmenin en iyi yolu, vücudunuzun stres tepkilerinin farkına varmak ve proaktif sakinleşme uygulamaları edinmektir.
Uyku sırasında görülen bruksizm ise istemsizdir. Araştırmalar, bunun bilinçsizken merkezi sinir sistemindeki düzensizliklerden kaynaklandığını gösteriyor. Genellikle hızlı göz hareketlerinin (REM) yaşandığı uyku aşamasında ortaya çıkar. REM uykusunda kaslar hareket etmezken, göz ve çeneyi kontrol eden küçük kaslar artan beyin aktivitesi ve duygulardan etkilenebilir.
Bruksizm riskini artıran diğer faktörler şunlardır:
- kaygı, stres, öfke, endişe ya da ağrı hissetmek
- rekabetçi bir yapıya sahip olmak
- uyku eksikliği
- beyin nörotransmitterlerinde dengesizlik
- selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) kullanmak
- alkol, tütün veya eğlence amaçlı uyuşturucu kullanımı
- aşırı kafein tüketmek
Kafein toleransı genetiktir. Günde altı ya da daha fazla fincan kahve içmek herkes için uyku bozukluklarını artırabilir, ancak strese ve kafeine daha duyarlı olanlarda bir ya da iki fincan bile stres tepkisini tetikleyebilir.
Bruksizmin sonuçları nelerdir?
Kronik bruksizm, diş çürüğü, kronik çene ağrısı ve migrene yol açabilen ciddi bir durumdur. Ne yazık ki fark etmek zor olabildiği için birçok kişi yıllarca gece diş sıktığını, ancak belirgin aşınma olduğunda veya çene ağrısı ya da baş ağrıları başladığında anlar. Odayı bir başkasıyla paylaşıyorsanız sizden önce o fark edebilir. Aşağıdaki belirtilerden herhangi birini gözlemlerseniz, en kısa sürede diş hekiminizi ziyaret edin:
- Masseter (ana çene kası) ve çevre bağlarda gerginlik
- Temporomandibular eklem (TMJ) ağrısı
- Çene çıkması veya kilitlenmesi
- Diş yüzeyinde aşınma belirtileri olarak görülen küçük oyuklar ya da renk değişimi
- Kırık dişler
- Gevşek dişler
- Diş hassasiyeti
- Diş ağrısı
- Yüz hatlarında değişim
Bruksizmi yönetmek veya tedavi etmek
İyi haber şu ki, dişlerinizi ve çene kaslarınızı bruksizmin etkilerinden koruyacak ve hatta tamamen durdurabilecek birçok yöntem var.
Diş koruyucu plak kullanın
Diş hekimi tarafından kişiye özel yapılan, doğrudan müşteriye sunulan kitler, evde kendinizin hazırlayabileceği plaklar veya standart boyutlular olsun, diş plakları bruksizmin etkilerine karşı popüler bir çözümdür. Diş minenizi ve diş tedavilerinizi sıkmadan ve aşınmadan korurlar. Ancak kesin çözüm değildirler. Alt veya üst çenenize gece veya gündüz kullanabilirsiniz. Ek sorunlardan kaçınmak için; plak nötr malzemelerden yapılmış olmalı, iyi oturmalı ve her kullanım sonrası iyice temizlenmelidir.
Botoks enjeksiyonu yaptırın
Botulinum nörotoksini yalnızca kırışıklıklar için değil, bruksizm gibi birçok hastalığın tedavisinde de kullanılır. Botoks, çene kaslarınıza enjekte edilerek uykuda kasılmalarını engeller. Tek bir uygulama üç aya kadar etkili olabilir.
Kası gevşetici ilaçlar kullanın
Kısa vadede bruksizmi tedavi etmek için reçetesiz ilaçlar (parasetamol veya ibuprofen gibi) ve reçeteli kas gevşeticiler, sedatifler, kortikosteroidler veya antidepresanlar kullanılabilir. Kendi ihtiyaçlarınıza en uygun tedavi için doktorunuza danışın.
Redüktif koronoplasti yaptırın
Dişlerin yeniden şekillendirilmesi ve hizalanmasına yönelik bu prosedür, dişlerde çapraşıklık, hizasızlık veya yamukluk nedeniyle bruksizm yaşayanlar için faydalı olabilir.
Biyo-geribildirim deneyin
Bu invaziv olmayan terapi, elektrotlar aracılığıyla kalp atış hızı, vücut ısısı, beyin aktivitesi, deri iletkenliği ve kan oksijen seviyesi gibi çeşitli fizyolojik parametreleri ölçerek vücudunuz hakkında bilgiler sağlar. Günümüzde evde de kullanılabilecek çeşitli biyo-geribildirim cihazları mevcuttur ve stresinizi anlamanıza ve yönetmenize yardımcı olabilir. Ancak, doğrudan çene kası aktivitesini ölçmek için klinik ortam gerekebilir.
Stres yönetim tekniklerini öğrenin
Bruksizmin çoğu vakasının stresten kaynaklandığı düşünüldüğünde, stresle başa çıkmayı öğrenmek faydalı olacaktır. Sebepleriyle yüzleşmek, terapi almak, meditasyon yapmak ya da hayatınızdaki gerginliği hafifletmenin başka yollarını bulmak uzun vadede ağız ve diş sağlığınızı korumanıza yardımcı olabilir.
Çene masajı ve yüz egzersizlerini deneyin
Uyku bruksizmi yaşayan birçok insan gündüz de dişlerini sıkar ve bu nedenle çene kasları neredeyse sürekli gergin olur. Çene masajı kasları gevşetebilir ve kasılmaları önleyebilir. İşaret ve orta parmaklarınızla önce TMJ’den başlayarak yüzünüze ve boynunuza masaj yapın, ardından omuzlara doğru inin. Her zaman yapılabilir, ancak özellikle uyumadan önce yararlı olabilir.
Yüz yogası veya ağız egzersizleri de faydalı olabilir. Ağzınızı genişçe açın ve birkaç saniyeliğine dilinizin ucunu dişlerinizin önüne yerleştirin. Ağzınızı genişçe açarak esnemek de gerilimi azaltır.
Sirkadiyen ritminizi destekleyin
Egzersiz stresin azalmasına ve geceleri daha rahat uyumanıza yardımcı olur. Gün içinde yapılan fiziksel aktivite, vücudun sirkadiyen ritmini düzenlediği için uyku kalitesini artırır.
Her gece aynı saatte yatın ve vücudunuzun uykuya hazırlanmasına birkaç dakika ayırın. Akşam yogası, esneme, meditasyon, nefes egzersizleri ve olumlu telkinler rahatlamanıza ve daha huzurlu uyumanıza yardımcı olabilir.
Beslenmenizi iyileştirin
Bruksizme katkıda bulunan yaygın bir başka etken de magnezyum eksikliğidir. Gelişmiş ülkelerde yaşayanların %15-20’sinin hipomagnezemi (magnezyum eksikliği) yaşadığı tahmin edilir. Eğer yorgunluk, iştahsızlık, mide bulantısı, kas krampları veya yüksek tansiyon gibi sorunlarınız da varsa; koyu yeşil yapraklılar, avokado, bitter çikolata, kuruyemiş, tohumlar, baklagiller ve tam buğday gibi magnezyum açısından zengin besinlere diyetinizde yer verin veya takviye almayı düşünün.
Alışkanlıklarınızı (kötü olanları) değiştirin
Bruksizme neden olan başlıca iki alışkanlık alkol ve sigaradır. Sigara içmeyi tamamen bırakmak sağlığınız için en doğrusu olur. Geçmişte yapılan bazı araştırmalar az miktarda alkol alımının bazı sağlık faydaları olabileceğini iddia etse de, güncel bulgular stres yaşadığınızda özellikle alkolden tamamen uzak durmanın en iyisi olduğunu gösteriyor. Anlık rahatlama verse de alkol, asıl sorunla başa çıkma yetinizi azaltır.
Bruksizm ve adet döngüsü
Adet ve PMS’le ilişkili semptomların uzun bir listesi olduğunu düşünüyorsanız, ağız problemlerini de ekleyin. Diş sıkmak hormonal dalgalanmalara doğrudan bağlı olmasa da ağız sağlığı regl başlamadan önce bozulabiliyor. Bazı kişiler, döngü sonunda diş etlerinin daha hassas, iltihaplı hatta kanadığını bildirir. Buna menstruasyon gingiviti denir. Hormon seviyeleriniz adet öncesi hızla düştüğünde, ağızdaki hassas dokular daha kırılgan olur ve diş eti iltihabı, ağrılı ülser veya aft gibi sorunlara daha yatkın hale gelir.
Peki ya bruksizm? Doğrudan bir ilişki olmasa da, premenstrual disforik bozukluk (PMDD) yaşayanlarda şiddetli karın ağrıları, ruh halinde değişimler, kaygı, depresif düşünceler ve diğer yoğun PMS belirtileri görülür. Eğer PMDD’den muzdaripseniz, özellikle regl öncesinde artan stres nedeniyle dişlerinizi daha sık sıkabilirsiniz.
Son düşünceler
Bruksizm yaygın bir durumdur ancak asla göz ardı edilmemelidir. Kısa vadede oldukça zararsız gibi görünse de, uzun vadede etkileri ciddi olabilir. Vakaların çoğunda stres ana sebep veya tetikleyici faktördür. Tıbbi olarak tedavi etseniz bile, altta yatan sebebi anlamaya vakit ayırmakta fayda var; çünkü stres hayatınızın diğer alanlarını da etkiler. Kendi stres yönetimi yöntemlerinizi geliştirin, kaygınızı azaltın ve bruksizmi uzun vadede önleyin.
WomanLog'u hemen indir:
