Acil Doğum Kontrol Seçenekleri
İstenmeyen bir gebeliğin potansiyel olarak hayatı değiştiren gerçeği, çoğu kadında gerçek bir kaygı yaratır. Gebeliği önlemenin son çarelerinden biri acil durum doğum kontrolüdür; burada anahtar kelime acildir.
Cinsel ilişkiden sonra acil doğum kontrolü kullanmanın birçok sebebi olabilir: prezervatifin yırtılması, doğum kontrol haplarının unutulması, bağlı bir ilişkide korunmasız seks veya bir tek gecelik ilişki gibi sıradan nedenler ile cinsel saldırı gibi aşırı, korkunç durumlar. “B planı”na başvurma kararı hızlıca alınmalı, oldukça travmatik olabileceği gibi fiziksel yan etkiler de ortaya çıkabilir.
Daha önce hormonal doğum kontrolü (doğum kontrol hapı, vajinal halka, deri bandı, hormonal spiral) ve hormonal olmayan doğum kontrolü (erkek ve kadın prezervatifleri, gebelik süngeri, vasektomi, tüp ligasyonu, hormonal olmayan spiral) yöntemlerinden bahsettik. Tüm bu yöntemler dikkatli planlama ve düzenli uygulama gerektirir, fakat hayat her zaman planlandığı gibi gitmeyebilir.
Doğum kontrolünden sorumlu olmanın psikolojik yükü zaten orantısız bir şekilde kadınların omuzlarına biner. Acil durumun getirdiği zaman baskısıyla birlikte durum daha da göz korkutucu olabilir. Hazırlıklı olmak en iyisidir. Ne olur ne olmaz diye.
Acil doğum kontrolünün kullanmak isteyeceğiniz bir şey olup olmadığına kendiniz karar verin ve böyle bir durumda nasıl tepki vermek istediğinizi düşünün. Tabii, her durum benzersizdir ve planlarken hayal ettiğinizden farklı tepkiler verebilirsiniz.
Uzun süreli bir cinsel partneriniz varsa, olası senaryoları onunla da konuşabilirsiniz. Prezervatif yırtılırsa muhtemelen nasıl tepki verir?
Milyonlarca kadın bu durumda kaldı. Hangi kararı verirseniz verin, yalnız değilsiniz.
Acil doğum kontrolü yalnızca hamileliği önler, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruyucu değildir. CYBE'lerden sadece prezervatif gibi bariyer yöntemler korur.
Acil doğum kontrolü türleri
İki çeşit acil doğum kontrolü vardır—acil doğum kontrol hapı ve spiral (RİA). Acil doğum kontrol hapı ise ikiye ayrılır; en yaygın ve ulaşılabilir olanı ise “B Planı”dır.
Acil doğum kontrol hapı
B Planı, korunmasız cinsel ilişkiden hemen sonra alınabilen acil doğum kontrol haplarının yaygın (ve bir markanın da) adıdır. “Ertesi gün hapı” olarak da bilinir, fakat ilişkiden hemen sonra alınabilir, sabaha kadar beklemeye gerek yoktur.
B Planı, ilk 72 saat (üç gün) içinde kullanılırsa en etkilidir; ancak vajinal ilişkiden sonraki beşinci güne kadar işe yarayabilir. Zaman geçtikçe etkinliği azalır. Ertesi gün hapı yaklaşık olarak %75 ila %89 arasında etkilidir ve ne kadar erken alınırsa o kadar iyidir.
Acil doğum kontrol haplarının içinde levonorgestrel adlı hormonal bir ilaç bulunur. Bazı haplarda östrojen ile de birleşmiştir. Levonorgestrel, servikal mukusu kalınlaştıran ve yumurtlamayı engelleyen bir progestin hormonudur, böylece döllenmenin gerçekleşme şansı çok azalır. Devam eden bir gebeliği durduramaz veya döllenmiş bir yumurtanın rahim duvarına (endometriyuma) tutunmasını engelleyemez.
Farklı marka isimleri vardır, ancak eczaneden acil doğum kontrol hapı ya da B Planı diye isteyebilirsiniz. Acil doğum kontrol hapları reçetesiz ve yaş sınırı olmadan tüm eczanelerden ve birçok marketten kolayca alınabilir.
B Planı hapını internette de sipariş edebilirsiniz; ancak sitenin güvenilirliğine mutlaka dikkat edin. Yalnızca güvenilir kaynaklardan, uygun ambalajlı ve açıklamalı, FDA onaylı ilaçları tercih edin.
Olası yan etkiler
Günümüz acil doğum kontrol hapları artık eskisi gibi şiddetli kanamaya yol açmaz ve muhtemelen hemen tam bir adet döngüsü başlatmaz. Ancak hafif lekelenme olabilir.
En yaygın yan etkiler şunlardır:
- Bir sonraki adetin düzeninde değişiklik—daha hafif veya ağır olabilir
- Menstrüel döngünüzde değişiklik
- Bulantı
- Baş ağrısı
- Kusma
- Yorgunluk
- Karın ağrısı
- Meme hassasiyeti
- Sivilce
Hapı aldıktan kısa süre sonra kusarsanız, etkili olması için yeteri kadar ilaç almamış olabilirsiniz.
Eğer aşırı kanama, bayılma veya şiddetli ağrı gibi ciddi bir yan etki yaşarsanız hemen tıbbi yardım alın.
Ertesi gün hapının fiyatı genellikle 40-60 $ arasındadır. Planlı Ebeveynlik gibi uzman kliniklerde daha ucuza bulunabilir. Gebeliği önlemek için yalnızca bir hap almak yeterlidir. Ekonomik sıkıntınız varsa, yerel kriz merkezleri veya üreme sağlığı klinikleri ile iletişime geçebilirsiniz.
Bazı yerlerde, B Planı ve spiraller dahil doğum kontrol yöntemleri 16 yaş altı kişiler için ücretsizdir. Bulunduğunuz yerin mevzuatını internetten inceleyin.
Diğer Hap
Ulipristal asetat adlı başka bir ilaç daha acil doğum kontrol yöntemi olarak kullanılmaktadır. Levonorgestrel’den farklı olarak, ulipristal asetat başlamış bir gebelik için zararlı olabilir. Bu genellikle reçete ile satılan bir ilaçtır ve eczanelerden reçetesiz alınamaz.
Ulipristal asetatın etkinliği levonorgestrele göre %1–2 daha yüksektir ve etki süresi daha uzundur—etkisini kaybetmeden 5 güne kadar kullanılabilir.
Dünyanın bazı bölgelerinde sağlık profesyonelleri, ilacı reçetesiz de alınabilir hale getirmek için çalışmaktadır.
Yan etkileri yaygın ertesi gün hapına benzerdir.
Kontrendikasyonlar
Bazen gözden kaçan ama çok önemli bir gerçek de, ertesi gün hapının aşırı kiloluysanız etkili olmayabileceğidir. B Planı için genellikle 70 kilo, ulipristal asetat için ise 88 kilo sınırı verilir. Bu durumda, kilo limiti olmayan bakırlı (hormonsuz) spiral seçenek olarak kullanılabilir.
Ulipristal asetat, emziren annelere önerilmez. Başka seçeneğiniz yoksa kullanabilirsiniz ama sonrasında 1–2 gün boyunca anne sütünü sağarak dökmeniz gerekir.
Ertesi gün hapı kullanmamanız gereken durumlar:
- Başka hormonal doğum kontrol yöntemi kullanıyorsanız
- Ciddi bir karaciğer rahatsızlığı ya da astımınız varsa
- Bazı HIV ilaçları kullanıyorsanız (daha fazla bilgi için doktorunuza danışın)
- Zaten hamile olduğunuzu biliyorsanız
Daha fazla hap almanın (örneğin, ilişkiden 1 ve 3 gün sonra) gebeliği önleme ihtimalini artıracağını düşünebilirsiniz. Bunu yapmanın ek riski yoktur ama ek faydası da yoktur. Ya ilk seferde işe yarar, ya da yaramaz.
Spiral (RİA)
Rahim içi araç, yani spiral (RİA), uzun süreli doğum kontrolü için yaygın bir yöntemdir. İki çeşit spiral bulunur: hormonlu ve bakırlı. Bakırlı spiraller, korunmasız cinsel ilişkiden sonra ilk 5 gün içerisinde takılırsa acil doğum kontrol yöntemi olarak da etkilidir. Spiral, ertesi gün haplarından daha etkilidir, daha az yan etkiye sahiptir ve kilonun etkisi yoktur, ancak takılması profesyonel yardım gerektirir, işlem invazivdir ve fiyatı bir hapdan daha yüksektir. Bu nedenle, spiral acil doğum kontrol yöntemi olarak özellikle 5 gün gibi kısa bir süre kısıtı olduğunda daha az ulaşılabilirdir.
Bakırlı spiral, profesyonel bir sağlık çalışanı tarafından rahme yerleştirilen küçük, T şeklinde bir plastik ve bakır alettir. Çok az miktarda bakırı rahim ve tüplere salarak sperm öldürücü etki gösterir, döllenmeyi engeller. Yumurtanın zaten döllenmesi durumunda ise, spiral yumurtanın rahim duvarına tutunmasını önleyebilir. Eğer gebelik başlamışsa, spiral gelişen gebeliği de olumsuz etkileyebilir; bu nedenle, zaten hamile olan kadınlara önerilmez. (Son araştırmalar, hormonal spirallerin de acil doğum kontrolünde bakırlı spiraller kadar etkili olabileceğini gösteriyor, ancak daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır.)
Korunmasız ilişkiden hemen sonra, mümkün olan en kısa sürede spiralin takılması için jinekoloğunuzdan randevu alın. Spiral hakkında uzun süreli doğum kontrolü olarak da konuşun.
Spiral, hem uzun vadeli hem de acil doğum kontrolünde, zamanında ve doğru takılırsa %99 başarı oranı ile en etkili yöntemlerden biridir.
Spiral kullanımının en yaygın yan etkileri şunlardır:
- Spiralin yanlış şekilde takılması veya kayması durumunda rahim ağzında iç hasar
- Adet döngüsünde değişiklik
- Uzun vadeli kullanımda adetin daha ağır ve uzun olması
Hazırlık
Ertesi gün hapını önceden alıp acil durum için saklayabilirsiniz. Uygun koşullarda saklanırsa ulipristal asetat içeren haplar yaklaşık 3 yıl, levonorgestrel içerenler ise yaklaşık 4 yıl dayanır. Unutmayın, bu haplar düzenli kullanım için değildir.
Gebeliği önlemenin %100 garantili tek yolu cinsel perhizdir—vajinal ilişkiye hiç girmemektir. Eğer cinsel olarak aktif olmak istiyor ama hamile kalmak istemiyorsanız, seçeneklerinizi değerlendirin. Uzun süreli hormonal doğum kontrolü, ertesi gün hapından çok daha etkilidir ve prezervatifler ek olarak CYBE'lere karşı da koruma sağlar.
Kendinize nazik ve güvenli seks yapın!
Adetinizi WomanLog kullanarak takip edebilirsiniz. WomanLog'u hemen indirin:
