Hormonlu Doğum Kontrolü
Adet döngülerimizi kontrol altına almak güçlendirici olabilir—regl dönemlerini ne zaman bekleyeceğimizi bilmek ve eşlik eden semptomları azaltmak veya hatta tamamen ortadan kaldırmak yönetimi çok daha kolay hale getirir ve zamanı ve enerjiyi dilediğimiz gibi kullanmamıza olanak tanır!
Tüm hormonlu doğum kontrol yöntemleri, az miktarda sentetik östrojen ile birlikte progesteronun bir formu olan progestin içerir ya da sadece progestin bulunur. Bu hormonlar, vücudun doğal benzer hormonlarını baskılamak için çalışır.
Hormonlu doğum kontrolü, endokrin sistemi üzerinde etki ederek vücudun hamileliği önlemesine yardımcı olur; rahim ağzı mukusunu kalınlaştırarak spermin rahme girmesini zorlaştırır, rahim duvarını incelterek döllenmiş yumurtanın yerleşmesini engeller veya yumurtaların salınmasını önler—ya da bunların bir kombinasyonunu gerçekleştirir.
Hamileyseniz, obezseniz, 35 yaş üzerindeyseniz ve sigara içiyorsanız ya da son zamanlarda bıraktıysanız, veya doğum kontrolüyle etkileşime girebilecek ilaçlar kullanıyorsanız hormonlu doğum kontrolü kullanmayınız. Ayrıca, daha önce pıhtılaşma, tromboz, inme, kalp hastalıkları, kanser, karaciğer ya da safra kesesi hastalığı, diyabet veya şiddetli migren (özellikle aura ile seyreden) öykünüz varsa tercih edilmemelidir. Bu yöntemi düşünüyorsanız, olası riskler için mutlaka doktorunuza danışın.
Kısa Etkili Geri Dönüşümlü Doğum Kontrolü
KEDK’ler, yönteme bağlı olarak günlük, haftalık veya aylık olarak alınır veya uygulanır.
Hap, yani kombine oral doğum kontrol hapı, regl dönemini engeller ve bu nedenle “yapay” bir adet döngüsü oluşturmak için seçici olarak alınır.
- Monofazik 21 günlük haplar her biri aynı miktarda hormon içerir. Her gün bir kez olmak üzere 21 gün boyunca alınır ve sonrasında adet olunabilmesi için bir hafta boyunca alınmaz.
- Fazik 21 günlük haplar farklı miktarlarda hormon içeren iki veya üç farklı renge sahip haplardan oluşur. Bu haplar belirli bir sırayla, 21 gün boyunca her gün alınır ve ardından bir hafta ara verilir.
- Her gün alınan haplar setlerinde hormon içeren 21 “etkin” hap ve hormon içermeyen 7 “etkisiz” hap olmak üzere toplamda 28 hap bulunur. Bu, ilacın alım alışkanlığını bozmadan, regl olmayı sağlar. Etkin olması için haplar doğru sırayla alınmalıdır.
- Uzamış döngülü haplar aralıksız olarak 12 hafta boyunca alınır, ardından bir hafta etkisiz (placebo) haplar kullanılır. Yıllık ortalama 13 regl dönemini 4’e indirir.
Mini haplar günlük olarak alınır ve yalnızca progestin içerir. Östrojen içeren doğum kontrol haplarından yan etki yaşayan kadınlar mini haplarda daha iyi sonuç alabilirler.
Emziren kadınlara, süt üretimi üzerinde olumsuz etkisi olabileceği için östrojen ve progestin içeren doğum kontrol hapları yerine sadece progestin içeren yöntemler önerilir. Ancak, uzmanlar öncelikli olarak non-hormonal doğum kontrolünü (örneğin prezervatif veya LAM yöntemi) tavsiye eder.
Mini haplar tutarlı ve düzenli kullanıldığında yaklaşık %95 etkilidir—standart doğum kontrol haplarına göre biraz daha az etkilidir.
Vajinal halka vajina içine yerleştirilen küçük bir plastik halkadır ve bu halka östrojen ile progestin salgılar. Hap gibi, 21 gün boyunca kullanılır, 7 gün ara verilir ve ardından yeni halka takılır.
Cilt bandı; karın, kalça, üst kol veya üst vücuda (göğüs hariç) yapıştırılır ve takılı kaldığı sürece düzenli olarak östrojen ve progestin salgılar. Doğru kullanıldığında %99’dan fazla etkilidir.
Bir kadın, bandı 3 hafta boyunca haftada bir değiştirir, ardından 1 hafta bandı kullanmaz. Bandın takılı olmadığı haftada hafif regl kanaması görülebilir. Cilt bandı; banyo yaparken, yüzme sırasında ve spor yaparken de kullanılabilir.
Bazı kadınlarda cilt bandı kan basıncını artırabilir, baş ağrısı, ruh halinde değişiklikler, cinsel istekte azalma veya kilo artışı gibi geçici yan etkiler görülebilir.
Uzun Etkili Geri Dönüşümlü Doğum Kontrolü
UEDK’ler haftalar, aylar veya yıllar boyunca etkili olabilir ve sıkı takip veya düzenli uygulama gerektirmez.
Doğum kontrol iğnesi sadece progestin içerir. Markasına göre 8–13 haftada bir enjeksiyon şeklinde uygulanır. Birçok kadın ilk birkaç iğneden sonra adet görmeyi bırakır. Enjeksiyon bırakılırsa, progestin zamanla vücuttan atılır. Çoğu kadın son iğneden 4–8 ay sonra tekrar regl olmaya ve doğurgan olmaya başlar, ancak bu bazı kadınlarda daha uzun sürebilir.
Doğum kontrol implantı veya kontraseptif implant, kibrit çöpü boyutunda bir çubuktur ve kadının üst kolunun altına cilt altına yerleştirilir. Progestojen salgılar ve doğrudan kan dolaşımına geçer. Bu steroid hormon, progesteron reseptörüne bağlanır ve aktif hale getirir. İmplant, yerleştirildikten 5 gün sonra etkili olmaya başlar ve etkisi 3–5 yıl sürer. Çıkarıldığında ise tekrar hamile kalma olasılığı hemen geri döner. Uygulama sonrasında kol birkaç gün hassas veya şiş olabilir, ancak başka belirgin bir yan etki gözlenmez. Yararları arasında daha seyrek ve hafif adetler, daha hafif PMS semptomları ve sigara içenler ve emzirenler için uygun olması sayılabilir.
Hormonlu spiral veya rahim içi araç (RİA), rahim içine yerleştirilen T şeklinde bir alettir ve progestin salgılar. Progestin, rahim ağzı mukusunu kalınlaştırır ve spermin yumurtaya ulaşmasını engeller. Bazı kadınlarda progestin yumurtlamayı da engelleyebilir. Spiral hemen etkili olur ve türe bağlı olarak 5–10 yıl kadar dayanır. Çıkarıldığında ise hemen tekrar hamile kalınabilir.
Bazı kadınlarda spiral takıldıktan sonraki ilk 3–6 ay boyunca daha uzun ve ağrılı regl dönemleri görülebilir. Enfeksiyon riski ya da vücudun spirali reddetme riski vardır—yerinde olup olmadığının kontrolü için doktorunuzun önerilerini dikkate almalısınız. Pelvik enfeksiyon öyküsü olan kadınlarda önerilmez.
Dikkat! Hormonlu doğum kontrol yöntemleri ciddi yan etkilere yol açabilir ve toplardamar tıkanıklığı, inme, kalp krizi ve bazı kanserler riskini artırabilir. Hormonlu doğum kontrolüne başladıktan sonra karın veya mide ağrısı, şiddetli baş ağrısı veya migren, nefes darlığı, göğüs ağrısı, bulanık görme veya bacaklarda kızarıklık, şişlik ya da ağrı yaşarsanız hemen doktorunuza başvurun!
Acil Doğum Kontrolü
Ertesi gün hapı korunmasız seks sonrası ya da kullanılan doğum kontrolünün zarar gördüğü (örneğin yırtılmış prezervatif) durumlarda kullanılır. Korunmasız ilişki sonrası 5 gün içinde alınmalıdır—ne kadar erken alınırsa o kadar etkili olur. Bu yöntem yalnızca acil durumlar için geçerlidir, düzenli doğum kontrolü olarak kullanılmamalıdır.
Spiral de acil doğum kontrolü olarak, cinsel ilişkiden sonra 5 güne kadar kullanılabilir ve aslında ertesi gün hapından daha etkilidir.
Doğum kontrolüyle ilgili hâlâ bazı önyargılar olsa da, tam ve dolu bir yaşam sürmek için ihtiyacın olan tüm araçlara sahip olmaktan çekinme.
WomanLog’ta doğum kontrol yöntemleri için hatırlatıcılar ayarlayabilirsin. Hemen WomanLog’u indir:
