Ημικρανία—μία σύνθετη νευρολογική πάθηση
Αν ρωτήσετε κάποιον τι είναι η ημικρανία, το πιθανότερο είναι ότι θα σας πει πως πρόκειται για έναν έντονο πονοκέφαλο. Αν και αυτό ισχύει εν μέρει, αποτελεί υπεραπλούστευση. Σε αυτό το άρθρο, εξετάζουμε τα στάδια, τα συμπτώματα και τους μύθους που σχετίζονται με την ημικρανία, και συζητάμε διάφορες στρατηγικές αντιμετώπισης που βοηθούν στη μείωση των συμπτωμάτων.
Για να διαχειριστείτε με επιτυχία την ημικρανία, είναι σημαντικό να κατανοήσετε τα διάφορα στάδια της διαδικασίας και να μπορείτε να εντοπίζετε τι προκαλεί τις κρίσεις σας. Μία επαγγελματίας υγείας μπορεί να σας συστήσει την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή για τα συμπτώματα που έχετε. Ορισμένοι τύποι ημικρανίας είναι πιο συχνοί από άλλους, γι’ αυτό και περισσότερες θεραπείες έχουν αναπτυχθεί για την ανακούφισή τους.
Τα πέντε στάδια μιας κρίσης ημικρανίας
Μία κρίση ημικρανίας μπορεί να διαρκέσει από μερικές ώρες έως αρκετές ημέρες. Τα συμπτώματα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε πέντε στάδια. Δεν τα περνούν όλες τα ίδια, και τα συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο.
Τα στάδια μιας κρίσης ημικρανίας εμφανίζονται συνήθως με την εξής σειρά:
- Προειδοποιητικό στάδιο, όπως δηλώνει και το όνομά του, είναι το στάδιο που νιώθετε προαίσθηση για αυτό που έρχεται. Μπορεί να διαρκέσει έως και τρεις ημέρες πριν ξεκινήσει ο πονοκέφαλος και συνήθως εκδηλώνεται με κόπωση, λαχτάρα για φαγητό, ευαισθησία στο φως, ευερεθιστότητα και δυσκαμψία στον αυχένα.
- Στάδιο αύρας μπορεί να διαρκέσει έως μία ώρα πριν τον πονοκέφαλο, και συχνά εκδηλώνεται με οπτικές διαταραχές όπως στίγματα, γραμμές, φώτα, αστέρια ή προσωρινή τύφλωση. Πρόσθετα συμπτώματα είναι η αδυναμία στη μία πλευρά του σώματος, ζάλη, μούδιασμα και αίσθημα τσιμπήματος. Κάποιες αναφέρουν ότι εμφανίζουν αύρα χωρίς να υποστούν έντονο πονοκέφαλο.
- Ο πονοκέφαλος ή το ‘κύριο στάδιο κρίσης’ είναι το πιο γνωστό σύμπτωμα της ημικρανίας—έντονος πόνος με τη μορφή παλλόμενου πονοκεφάλου. Μπορεί να εντοπίζεται σε μία περιοχή ή να είναι διάχυτος, και συχνά συνοδεύεται από ναυτία ή εμετό και ευαισθησία στο φως και/ή στον ήχο.
- Στάδιο ύφεσης όταν ο πόνος υποχωρεί. Συνήθως συμβαίνει σταδιακά, αλλά κάποιες φορές μπορεί να βιωθεί ως ξαφνική ‘απελευθέρωση’. Για ορισμένες, ο εμετός ή το κλάμα βοηθά, ενώ πολλές αναφέρουν ότι ο ύπνος είναι ευεργετικός.
- Ανάρρωση ή μεταδρωμικό στάδιο έρχεται τελευταίο και συχνά αναφέρεται ως ‘hangover ημικρανίας’. Η ημικρανία είναι μια τραυματική εμπειρία, οπότε δεν προκαλεί έκπληξη πως το σώμα και το πνεύμα χρειάζονται χρόνο για να αναρρώσουν. Τα συμπτώματα συχνά μοιάζουν με αυτά του προειδοποιητικού σταδίου, αλλά όχι πάντα.
Προσοχή! Ορισμένα συμπτώματα της ημικρανίας είναι όμοια με αυτά του εγκεφαλικού. Εγκεφαλικό είναι μια ξαφνική, σοβαρή και ενδεχομένως θανατηφόρα ιατρική κατάσταση όπου διακόπτεται ή περιορίζεται η αιμάτωση του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα να στερείται οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών. Εάν έχετε ξαφνικό, έντονο πονοκέφαλο, δυσκολία στην ομιλία ή κατανόηση, πτώση της γωνίας του στόματος, ξαφνικό μούδιασμα ή αδυναμία στο πρόσωπο, στο χέρι ή το πόδι—ιδιαίτερα στη μία πλευρά του σώματος—καλέστε άμεσα ασθενοφόρο!
Τι προκαλεί την ημικρανία;
Οι περισσότερες που υποφέρουν από ημικρανία είναι γενετικά προδιατεθειμένες σε αυτή. Η ημικρανία μπορεί να παραλείπει μία γενιά, επομένως η μετάδοση τις περισσότερες φορές βασίζεται σε βλάβη ή μετάλλαξη παραπάνω του ενός γονιδίου.
Παρόλα αυτά, η γενετική μόνη της δεν καθορίζει την υγεία μας—μπορεί να έχετε γενετική προδιάθεση, αλλά να μην εμφανίσετε ποτέ ημικρανία.
Η ημικρανία δεν αποτελεί ορμονική πάθηση (μία γυναίκα με ημικρανία δεν είναι πιο πιθανό να έχει ανωμαλίες ορμονών), αλλά επηρεάζεται από τις μεταβολές των ορμονικών επιπέδων. Οι ορμονικές διακυμάνσεις που βιώνει κάθε γυναίκα κατά τη διάρκεια της ζωής της, εξηγούν γιατί η ημικρανία είναι τρεις φορές συχνότερη στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες:
- η ημικρανία αρχίζει στην εφηβεία στο 10–20% των γυναικών με ημικρανία·
- η εφηβεία είναι πιθανότερο να προκαλέσει ημικρανία χωρίς αύρα·
- συχνά υπάρχει σύνδεση μεταξύ εμμήνου ρύσεως και έναρξης κρίσεων ημικρανίας·
- η εγκυμοσύνη γενικά μειώνει τη συχνότητα των κρίσεων ημικρανίας και μπορεί να τις εξαφανίσει εντελώς·
- αν και επιδεινώνεται προηγουμένως, η ημικρανία τείνει να εξασθενεί μετά την εμμηνόπαυση.
Ορισμένες υποφέρουν από κρίσεις ημικρανίας αποκλειστικά κατά την έμμηνο ρύση. Αυτό ονομάζεται καταμήνια ημικρανία ή εμμηνορροϊκή ημικρανία, και έχει συσχετιστεί με την πτώση της οιστραδιόλης που συμβαίνει γύρω από την περίοδο. Η κρίση μπορεί να ξεκινήσει δύο με τρεις ημέρες πριν την περίοδο και να διαρκέσει τρεις με τέσσερις ημέρες μετά. Αυτό το είδος ημικρανίας είναι συνήθως επίμονο, έντονο και αρκετά ανθεκτικό στη θεραπεία.
Προσοχή! Τα ορμονικά αντισυλληπτικά επηρεάζουν την παραγωγή ορμονών και μπορεί να επηρεάσουν τις κρίσεις ημικρανίας (θετικά ή αρνητικά). Αν έχετε ημικρανία, αποφύγετε πιθανές επιπλοκές συμβουλευόμενη τη γιατρό σας ή γυναικολόγο σχετικά με τη μέθοδο αντισύλληψης που ταιριάζει σε εσάς.
Παράγοντες που προκαλούν κρίσεις
Οι γυναίκες με ημικρανία συνήθως είναι ευαίσθητες σε ποικίλα ερεθίσματα που φαίνεται να ‘πυροδοτούν’ μια κρίση, χωρίς να προκαλούν την πάθηση από μόνα τους.
Ο εντοπισμός των ερεθισμάτων δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η λίστα των πιθανών υπευθύνων είναι πολύ μεγάλη, και μπορεί να περάσουν έως και οκτώ ώρες από την έκθεση σε ένα ερέθισμα μέχρι να εμφανιστεί κρίση. Και σαν να μην έφτανε αυτό, τα ερεθίσματα αλλάζουν με το χρόνο—ένας περιβαλλοντικός παράγοντας μπορεί να ‘πυροδοτεί’ μια περίοδο της ζωής και όχι μια άλλη.
Αισθητηριακά και περιβαλλοντικά ερεθίσματα όπως έντονα ή τρεμοπαίζοντα φώτα, δυνατοί θόρυβοι, ακραίες θερμοκρασίες, μεγάλο υψόμετρο, αλλαγές καιρού και έντονες μυρωδιές ή γεύσεις μπορεί να πυροδοτήσουν κρίση. Τα ερεθίσματα δεν είναι πάντα αιφνίδια, π.χ. η πολύωρη χρήση ηλεκτρονικής οθόνης αποτελεί κοινό ερέθισμα.
Πείνα και κακή διατροφή είναι επίσης συχνά ερεθίσματα. Προσπαθήστε να αποφεύγετε ανθυγιεινά τρόφιμα ή τρόφιμα με συγκεκριμένα πρόσθετα—όπως MSG, γλουταμινικά, τυραμίνη, νιτρικά άλατα και ασπαρτάμη—αν πιστεύετε ότι το φαγητό αποτελεί ερέθισμά σας. Υπερβολική καφεΐνη ή απότομη διακοπή της μπορούν να προκαλέσουν κρίσεις. Ακόμα και η ελαφριά αφυδάτωση έχει αξιοσημείωτη επίδραση.
Έλλειψη άσκησης ή υπερβολική άσκηση μπορεί να προκαλέσει κρίση, ειδικά αν δεν είναι συνήθεις στους ρυθμούς σας. Αντίθετα, η συστηματική και σωστή άσκηση ωφελεί τη διαχείριση οποιουδήποτε πόνου.
Σωματικές καταστάσεις όπως κρανιοεγκεφαλική κάκωση, ασθένειες με βήχα και ένταση μυών (συχνά από κακή στάση σώματος) πυροδοτούν κρίσεις.
Ορμονικοί παράγοντες, όπως η έμμηνος ρύση, η χρήση ορμονικών αντισυλληπτικών και ακόμη και η σεξουαλική επαφή μπορεί να αποτελούν ερεθίσματα.
Η ποσότητα του ύπνου που λαμβάνετε έχει σημασία, όπως και η συνέπεια του προγράμματος σας. Η ολονύκτια εγρήγορση, το παραπάνω ξύπνημα ή ο μεσημεριανός ύπνος ενώ δεν συνηθίζεται αποτελούν ερεθίσματα. Αν υποψιάζεστε ότι τα ερεθίσματα σχετίζονται με τον ύπνο, καθορίστε έναν ρυθμό ύπνου-αφύπνισης που να σας ταιριάζει και ακολουθήστε τον όσο πιο πιστά γίνεται.
Άγχος και ένταση συχνά συνδέονται με κεφαλαλγίες, και οι κρίσεις ημικρανίας δεν εξαιρούνται. Επιπλέον, υπάρχει το λεγόμενο κεφαλαλγία του Σαββατοκύριακου, που ενεργοποιείται όχι από το άγχος, αλλά από την ξαφνική απουσία του. Σε κάθε περίπτωση, είναι καλό να μειώσετε το συνολικό στρες σας.
Αλλαγές στη ρουτίνα μπορεί να προκαλέσουν κρίση, ακόμα και όταν πρόκειται για ευχάριστες, θετικές αλλαγές όπως οι διακοπές. Τα ταξίδια σε διαφορετικές ζώνες ώρας επηρεάζουν ιδιαίτερα τον ύπνο και δυσχεραίνουν το πρόβλημα.
Μερικές δημιουργούμε χωρίς να το καταλάβουμε καταστροφικές συνήθειες. Για παράδειγμα, η υπερβολική χρήση αναλγητικών μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιους πονοκεφάλους. Αν σκοπεύετε να αυτοθεραπευτείτε, κάντε την έρευνά σας τόσο για τις βραχυπρόθεσμες όσο και τις μακροπρόθεσμες επιδράσεις των φαρμάκων από έγκυρες πηγές και τηρήστε τη συνιστώμενη δοσολογία.
Άγχος και κατάθλιψη σχετίζονται συχνά με την ημικρανία. Όσες πάσχουν από ημικρανία είναι πιο ευάλωτες σε διαταραχές άγχους και κατάθλιψης, που με τη σειρά τους μπορούν να πυροδοτήσουν κρίσεις. Μια συμβουλευτική συνεδρία με ψυχοθεραπεύτρια ή ψυχίατρο μπορεί να βοηθήσει πολύ.
Λανθασμένες αντιλήψεις για την ημικρανία
Οι αιτίες και η λειτουργία της ημικρανίας και των συμπτωμάτων της δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητές και, δυστυχώς, επικρατούν πολλές παρανοήσεις. Δεν είναι ασυνήθιστο να γίνεται συσχετισμός των συμπτωμάτων της ημικρανίας με άλλες παθήσεις.
Δεν είναι διαταραχή του πεπτικού
Ναυτία και έμετος ανήκουν στα διαγνωστικά κριτήρια της ημικρανίας. Είναι επίσης συχνές αντιδράσεις σε έντονο πόνο. Επειδή τα συμπτώματα ναυτίας και εμετού εμφανίζονται τυπικά μόνο στη διάρκεια της κρίσης, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως αυτά οφείλονται στον πόνο και δεν είναι ένδειξη διαταραχής του πεπτικού.
Δεν είναι οφθαλμολογική διαταραχή
Όσες έχουν ζήσει ημικρανία με οπτική αύρα περιγράφουν εικόνες από φώτα, γραμμές, προσωρινή τύφλωση ή άλλες οπτικές ανωμαλίες. Άλλες κεφαλαλγίες μπορεί να προκαλούνται από οπτικές διαταραχές, αλλά αυτές είναι συνήθως πιο ελαφριές και δεν συνοδεύονται από παλλόμενο πόνο ή επιπλέον συμπτώματα.
Δεν είναι ιγμορίτιδα
Η ημικρανία διαγιγνώσκεται πολλές φορές ως ιγμορίτιδα. Μαζί με ρινική συμφόρηση και πίεση στο πρόσωπο/μύτη (επίσης συμπτώματα ημικρανίας), η ιγμορίτιδα εμφανίζει πυρετό, δυσάρεστη αναπνοή, πυκνές χρωματιστές ρινικές εκκρίσεις και μερικές φορές αλλοιωμένη όσφρηση (χαρακτηριστικό μόνο της ιγμορίτιδας). Τα φάρμακα κατά της ιγμορίτιδας μπορούν να επιδεινώσουν τις κρίσεις ημικρανίας.
Διάγνωση & Θεραπεία
Πάνω απ’ όλα χρειάζεστε ακριβή διάγνωση. Αν βιώνετε κρίσεις ημικρανίας ή έχετε οικογενειακό ιστορικό, μια γιατρός με ειδίκευση στη διαχείριση πόνου (συνήθως νευρολόγος) θα θέσει τη διάγνωση με βάση τη νευρολογική/σωματική εξέταση, τα συμπτώματά σας και το ιστορικό σας.
Οι εξετάσεις που μπορούν να αποκλείσουν άλλες αιτίες πόνου περιλαμβάνουν:
- Μαγνητική τομογραφία (MRI). Χρησιμοποιείται για τη διάγνωση όγκων, εγκεφαλικών, αιμορραγιών, λοιμώξεων και άλλων καταστάσεων του εγκεφάλου/νευρικού συστήματος.
- Αξονική τομογραφία (CT). Ανιχνεύει όγκους, λοιμώξεις, βλάβες ή αιμορραγίες στον εγκέφαλο και άλλες παθήσεις που μπορεί να προκαλούν πονοκεφάλους.
Έχουν αναπτυχθεί πολλά ειδικά φάρμακα για την ημικρανία, που χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:
- Αναλγητικά-καταπραϋντικά φάρμακα. Λαμβάνονται κατά την κρίση ώστε να σταματήσουν ή να μειώσουν τα συμπτώματα.
- Προληπτικά φάρμακα. Χορηγούνται συστηματικά (συχνά καθημερινά) για να μειωθεί η ένταση και η συχνότητα των κρίσεων.
Η θεραπεία που θα επιλέξετε πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη συχνότητα και σοβαρότητα των πονοκεφάλων σας, τυχόν ναυτία ή εμετό και άλλες συνυπάρχουσες παθήσεις. Με τον εντοπισμό και την αποφυγή των ερεθισμάτων, τις απαραίτητες αλλαγές στον τρόπο ζωής και τα κατάλληλα φάρμακα, μπορείτε να διαχειριστείτε—και πιθανόν να αποτρέψετε—τις κρίσεις ημικρανίας.
Μπορείτε να παρακολουθείτε τον κύκλο σας μέσω WomanLog. Κατεβάστε το WomanLog τώρα:
