Mondgezondheid—Vier veelvoorkomende problemen en hoe je ze voorkomt
We weten allemaal dat een goede mondhygiëne essentieel is voor sterke, gezonde tanden. Toch maken velen van ons zich pas zorgen om onze mondgezondheid als er iets misgaat. Wat we echt willen is problemen voorkomen vóór ze ontstaan, zeker omdat pijn bij tand- en tandvleesziekten hevig kan zijn en tot ernstigere aandoeningen kan leiden als ze niet behandeld worden. In dit artikel vind je informatie over hoe je de gezondheid van je gebit bevordert en waarom mondhygiëne zo belangrijk is.
Mondgezondheid lijkt misschien een klein onderdeel van je algehele welzijn, maar problemen in je mond kunnen je spijsvertering direct beïnvloeden en je risico op hartziekten, longziekten, beroertes en diabetes verhogen. Slechte mondgezondheid heeft ook invloed op zwangerschapsuitkomsten, je stemming, zelfvertrouwen en je portemonnee. Terwijl veelvoorkomende problemen zoals gaatjes of tandvleesontsteking in de tandartspraktijk behandeld kunnen worden, kan mondkanker levensbedreigend zijn en intensievere zorg vereisen.
Anatomie van de tand
Voordat we tandproblemen bespreken, bekijken we eerst de anatomie van de tand zodat je begrijpt waarom bepaalde aandoeningen voor pijn, bloedingen en andere symptomen kunnen zorgen.
Een tand bestaat uit twee hoofdonderdelen: de kroon—het zichtbare deel van de tand—en de wortel, die verankerd is in het bot onder het tandvlees.
Elke tand heeft drie lagen:
- De witte, buitenste laag van de tand die in contact komt met voedsel, speeksel en alles wat je mond binnengaat, heet glazuur. Dit is een harde, dunne, doorschijnende laag die het binnenste van de tand beschermt tegen schade en infectie en isoleert tegen extreme temperaturen. Hoewel tandglazuur het hardste weefsel van het lichaam is, kan het afbrokkelen, scheuren of slijten.
- De volgende laag, die het grootste deel van de tand vormt, heet dentine. Dentine is veel zachter dan glazuur. Als dentine blootligt, kan het makkelijk beschadigen en tot ernstigere problemen leiden zoals overgevoeligheid of een bacteriële infectie.
- De binnenste laag is de pulpa-kamer. Pulpa is een zacht weefsel met zenuwen en bloedvaten die de tand voorzien van zuurstof en gevoel geven. Een infectie die dit gebied bereikt, kan extreem pijnlijk zijn.
Laten we nu kijken wat er mis kan gaan als we niet genoeg aandacht schenken aan onze mondgezondheid.
Vier ziektes gerelateerd aan mondhygiëne: symptomen en preventie
Gaatjes
Gaatjes, of tandbederf, worden veroorzaakt door bacteriën in de mond. Deze bacteriën produceren zuren die het tandglazuur afbreken. Tandbederf verschijnt meestal op de kronen waar tanden tegen elkaar schuren en in aanraking komen met voedsel, maar kan ook onder het tandvlees of tussen de tanden ontstaan.
De meeste mensen krijgen in hun leven minstens één gaatje. Meestal is dit geen groot probleem, vooral als het in een vroeg stadium behandeld wordt. Als gaatjes niet gevuld worden, kan aanhoudend bederf leiden tot chronische pijn en tandverlies. In ernstige gevallen kunnen bacteriën via het gaatje in het glazuur de pulpa bereiken en zo in de bloedbaan terechtkomen, met een ernstige infectie tot gevolg.
Symptomen van gaatjes
- zwarte, bruine of gele vlekken op het glazuur
- gevoeligheid bij temperatuurwisselingen
- tandpijn
- felle pijn bij eten of drinken
- zwelling in het geïnfecteerde gebied
- slechte adem of een vreemde smaak in de mond
Sommige gaatjes veroorzaken in het beginstadium helaas geen pijn, waardoor ze moeilijk te herkennen zijn. Gelukkig helpt een eenvoudige mondhygiëneroutine enorm om je tanden jarenlang gezond te houden.
Hoe verbeter ik mijn mondhygiëne en voorkom ik gaatjes?
- Poets minstens twee keer per dag je tanden. Elke keer als je eet, blijven er kleine voedseldeeltjes in je mond achter. Als je je tanden niet regelmatig reinigt, mengen deze deeltjes zich met speeksel tot een doorzichtig, plakkerig laagje—plak—dat je tanden bedekt en tandbederf versnelt. Plak bevat suikers waar bacteriën dol op zijn. Hoe meer zij smullen, hoe meer glazuurafbrekende zuren ze in je mond vrijlaten. Om deze kleine beestjes te weren, poets je voorzichtig—’s ochtends en ’s avonds—met een zachte tandenborstel die je tanden niet beschadigt en je tandvlees niet terug laat trekken. Ondanks enige controverse over fluoride, blijft het merendeel van de tandartsen fluoride tandpasta aanbevelen om gaatjes te voorkomen, glazuur te versterken en de groei van mondbacteriën te beperken.
- Flos elke dag. Flossen verwijdert voedselrestjes tussen je tanden die je met de tandenborstel niet kunt bereiken. Er zijn veel soorten flosdraad—synthetisch en natuurlijk, gewaxed en ongewaxt, met of zonder smaakje. Je keuze hangt af van hoe je tanden geplaatst zijn en hun oppervlaktestructuur. Sommige mensen verkiezen tandenstokers, die er ook in verschillende materialen zijn, terwijl anderen liever een lucht- of waterflossingsysteem gebruiken om nauwe ruimten goed te reinigen.
- Vermijd voedsel met veel suiker en zuur. Bacteriën leven van koolhydraten uit veel van onze favoriete voedingsmiddelen, niet alleen snoep en gebak, maar ook brood, pasta, rozijnen, zuivel en vele anderen. Ze zetten deze suikers om in zuren die het tandglazuur aantasten. Zure voedingsmiddelen en dranken zoals citrusfruit, koffie, wijn en frisdrank versnellen het proces.
- Bescherm je tanden tegen bruxisme. Bruxisme is het onwillekeurig klemmen of knarsen van de tanden. Dat kan overdag gebeuren, maar nachtelijk knarsen is gevaarlijker, omdat je de kracht van je beet in je slaap niet kunt controleren. Chronisch klemmen en knarsen slijt het glazuur af en kan het gevoelige dentine blootleggen voor bacteriën. Om dit te voorkomen, lees Alles wat je moet weten over bruxisme.
Aften
Aften zijn kleine, pijnlijke zweertjes in het zachte mondslijmvlies—meestal op de lippen of binnenkant van de wangen, maar ze kunnen ook op het tandvlees, de tong of het gehemelte verschijnen. Ze kunnen erg pijnlijk zijn, waardoor eten en drinken lastig wordt. Een aft ontstaat vaak met een plaatselijk tintelend of branderig gevoel, waarna er een rode, iets verhoogde plek verschijnt die snel pijn gaat doen. Binnen een of twee dagen ontwikkelt zich daaruit een zweer. De exacte oorzaak is onbekend, maar een vitaminetekort lijkt bij te dragen.
Typen aften:
- Kleine aften zijn minder dan 1 cm in doorsnee en meestal onschuldig, afgezien van de pijn. Ze zijn rond, wit in het midden met rood ontstoken weefsel aan de rand en genezen doorgaans binnen een week vanzelf. Het witte deel is dood weefsel met resten van bacteriën. Prik of peuter er niet aan, dat maakt het erger. Het merendeel van de aften—85%—zijn kleine aften.
- Grote aften zijn veel groter en dieper en kunnen in vorm variëren. Ze zijn 1 tot 3 cm groot en doen vaak erg veel pijn. Het genezingsproces kan enkele weken duren. Slechts zo’n 10% van de aften wordt groot.
- Herpetiforme aften verschijnen als kleine groepjes speldenknopgrote zweren. Ongeveer 5% van de aften valt in deze categorie. Soms vloeien ze samen tot één grote aft.
Hoe behandel je aften?
De meeste aften verdwijnen vanzelf binnen een paar dagen tot weken. Toch zijn ze behoorlijk pijnlijk, dus kun je de genezing versnellen. Spoel je mond met warm zout water als huismiddel. Bij de apotheek zijn gels en zalven te koop die pijn verzachten en ontsteking verminderen. In ernstige gevallen kan je arts antibiotica voorschrijven of aanraden de aft te cauteriseren om beschadigd weefsel te verwijderen en de infectie te stoppen.
Hoe voorkom je aften?
Er is geen zekere manier om aften volledig te voorkomen. Iedereen kan ze krijgen, maar erfelijke aanleg lijkt mee te spelen. Wil je minder kans hebben op mondzweren, eet dan gevarieerd en vermijd zeer zure voeding en stoppen met roken. Beschadigd weefsel, bijvoorbeeld door per ongeluk op de binnenkant van je wang te bijten, kan uitgroeien tot een aft. Wees dus voorzichtig met je mond. Als een beugel, bitje of tandenknarsen schade veroorzaakt aan het mondslijmvlies, vraag je tandarts om advies.
Wie hebben het vaakst aften?
- personen in hun twintiger jaren
- vrouwen in de premenstruele fase van hun cyclus
- rokers en zware drinkers
- mensen met veel stress
- personen met een aandoening waarbij het immuunsysteem onderdrukt wordt, zoals Lupus, de ziekte van Behçet, coeliakie, colitis ulcerosa, de ziekte van Crohn, of AIDS
Tandvleesontsteking
Ontsteking van het tandvlees, of gingivitis, ontstaat door een overgroei van bacteriën. Je tandvlees kan hier en daar wat opgezwollen zijn en bloeden tijdens poetsen of flossen. Zonder behandeling kan gingivitis overgaan in een ernstigere vorm van tandvleesziekte: parodontitis. Hierbij raakt het weefsel en bot rond je tanden geïnfecteerd.
Waardoor krijg je ongezond tandvlees?
Te veel plak zorgt ervoor dat het tandvlees zich terugtrekt en er pockets ontstaan die lastig schoon te maken zijn. Deze kleine hoekjes vol plak zijn ideaal voor bacteriën om zich te vermenigvuldigen. Blijf je hiermee rondlopen, dan raakt het tandvlees verder beschadigd en kunnen tanden los gaan zitten. Gelukkig is gingivitis in vroege stadia volledig omkeerbaar.
Symptomen van tandvleesziekte
- Bloedend tandvlees. Dit is het vroegste en meest voorkomende symptoom. Ontstoken tandvlees bloedt makkelijk door poetsen of flossen; in ernstige gevallen zelfs tijdens eten.
- Rood en gezwollen tandvlees. Gezond tandvlees is stevig en roze, al kan de kleur iets verschillen per persoon.
- Vorming van tandvleespockets die steeds groter worden.
- Slechte adem of een vreemde smaak in de mond.
- Terugtrekkend tandvlees.
- Losse tanden. Zonder behandeling is tandvleesontsteking de belangrijkste oorzaak van tandverlies.
Hoe voorkom ik tandvleesontsteking?
De beste manier om gingivitis en parodontitis te voorkomen is je tanden grondig en voorzichtig minstens twee keer per dag te poetsen. Dagelijks flossen is ook essentieel. Veel mensen vermijden flossen omdat het tandvlees doet bloeden, maar juist gevoelig tandvlees wijst al op ontsteking. De enige manier om het weer gezond te krijgen, is plak en bacteriën verwijderen—dus flossen! Is flossen te pijnlijk of bloedt het erg, probeer dan een waterpik of luchtflosser; die geven een krachtige gerichte straal die tussen tanden en bij het tandvlees effectief reinigt.
Spoel je mond na het poetsen met een mondspoeling. Heb je al gingivitis, dan adviseert de tandarts misschien een sterker antibacterieel mondwater.
Ga regelmatig naar de tandarts voor controle en professionele gebitsreiniging. Een mondhygiëniste verwijdert tandplak en aanslag veel grondiger dan je thuis kan doen. Eén of twee keer per jaar is vaak voldoende om ontstekingen en infecties te voorkomen.
En stop met roken als je dat nog niet gedaan hebt.
Mondkanker
Mondkanker is het ernstigste probleem in deze lijst en kan fataal zijn. Helaas komt deze vorm van kanker vaak voor, en het aantal diagnoses bij jonge mensen neemt toe. De vijfjaarsoverlevingskans bij mondkanker is 68,5%.
Wat zijn de eerste tekenen van mondkanker?
Zoals bij elke andere kanker is mondkanker in het begin moeilijk te herkennen. De symptomen lijken vaak op andere mondproblemen.
Let op de volgende signalen:
- aanhoudende mondzweren die langer dan een paar weken blijven
- bultjes onder de tong, in de mond of hals
- witte of rode vlekken op mondslijmvlies en tong
- verdoofd gevoel in de tong of delen van de mond
- spraakproblemen
Waardoor ontstaat mondkanker en hoe kan ik het voorkomen?
Niemand is volledig immuun voor kanker, maar je kunt je risico wel verminderen. De meest voorkomende oorzaken zijn:
- Roken of kauwen van tabak. Ongeveer 85–90% van de mensen met mondkanker gebruikt een vorm van tabak.
- Alcoholgebruik. Rond de 35% van de gevallen wordt toegeschreven aan alcoholconsumptie.
- Slechte voeding en gebrek aan essentiële voedingsstoffen. Je immuunsysteem heeft veel voedingsstoffen nodig uit fruit, groenten, granen, zaden, vis en mager vlees om het lichaam te beschermen en mondgezondheid te ondersteunen.
- Humaan papillomavirus (HPV) type 16. Ongeveer 25% van de gevallen van mondkanker is te wijten aan HPV—de meest voorkomende seksueel overdraagbare infectie. HPV wordt verspreid via vaginale, anale of orale seks of door zeer nauw huidcontact met een besmet persoon. Lees meer over hoe HPV verspreidt, symptomen en preventie.
Niemand is volledig beschermd tegen kanker, maar je kunt het risico verkleinen door gezond te eten en tabak en alcohol te vermijden.
Korte gezondheidstips voor tanden en tandvlees
- Poets je tanden twee keer per dag en onthoud de 30/30-regel: wacht minstens 30 minuten na het eten of drinken voordat je poetst, en minstens 30 minuten na het poetsen voordat je weer eet of drinkt (behalve water).
- Flos elke dag, niet alleen als er eten vastzit.
- Gebruik een tongschraper om overtollige bacteriën van je tong te verwijderen.
- Drink meer water om bacteriën weg te spoelen.
- Eet knapperige groenten om je kaakstructuur te verbeteren en je tanden gezond te houden.
- Ga nooit slapen zonder je tanden te poetsen—bacteriën feesten ’s nachts graag.
- Vervang je tandenborstel elke 3 maanden.
- Poets onder een hoek van 45 graden om je ondertanden en tandvleespockets goed te reinigen.
- Kies een zachte tandenborstel om je glazuur en tandvlees te beschermen.
- Deel nooit je tandenborstel, zelfs niet met je partner.
Tot slot
Tand- en mondproblemen kunnen veel ongemak veroorzaken, maar een goede dagelijkse mondhygiëne verkleint het risico zodat je een leven lang kunt genieten van sterke, gezonde tanden.
Download WomanLog nu:
