Hoe Chemische Stoffen in het Milieu de Hormonale Gezondheid Beïnvloeden en Hoe je Blootstelling Vermindert
Heb je je ooit afgevraagd of de lucht die je inademt of het kookgerei dat je gebruikt tijdens het bereiden van maaltijden, je hormonale systeem uit balans kan brengen? Elke dag worden we blootgesteld aan talloze bronnen van milieutoxines die vruchtbaarheid, menstruatiecycli, stofwisseling en immuunfunctie kunnen veranderen. In dit artikel leer je wat hormoonverstoorders zijn en hoe je je blootstelling kunt verminderen door over te stappen op duurzamere en natuurlijkere opties.
Steeds meer mensen worden zich bewust van gifstoffen in hun omgeving die in het menselijk lichaam werken als hormoonverstoorders. Hoewel de reikwijdte en de effecten van hormoonverstoorders nog niet volledig begrepen worden, blijkt uit onderzoek dat regelmatige blootstelling kan leiden tot hormonale problemen, onvruchtbaarheid, kanker en andere gezondheidsklachten.
Wat zijn hormoonverstoorders?
Hormoonverstoorders zijn chemicaliën die natuurlijke menselijke hormonen nabootsen, blokkeren of veranderen. Ze beïnvloeden voornamelijk de vrouwelijke en mannelijke geslachtshormonen zoals oestrogeen, progesteron en testosteron, maar ook schildklierhormonen, cortisol en insuline kunnen worden aangetast.
Je hormonale systeem is verspreid over je hele lichaam. Klieren zoals de alvleesklier, eierstokken, schildklier, testikels en veel andere produceren diverse hormonen die je lichaam laten functioneren.
Elk hormoon activeert verschillende receptoren overal in het lichaam, van hongersignalen tot processen als stofwisseling, spijsvertering en vruchtbaarheid. Hormoonverstoorders kunnen deze natuurlijke chemische processen verstoren en hormonale disbalans en gerelateerde aandoeningen veroorzaken.
Hormoonverstoorders kunnen je lichaam binnendringen via je huid, de lucht die je inademt, en het water en voedsel dat je nuttigt.
Als je hormoonverstoorders binnenkrijgt of eraan wordt blootgesteld, kunnen ze:
- Hormonen nabootsen: Sommige verstoorders lijken qua structuur op natuurlijke hormonen, waardoor ze zich aan de hormoonreceptoren kunnen binden. Dit kan reacties uitlokken die lijken op die van je eigen hormonen, wat mogelijk leidt tot overactivatie van bepaalde processen. Ftalaten in plastic kunnen bijvoorbeeld oestrogeenreceptoren verzwakken en ovulatie verstoren.
- Hormonen blokkeren: Andere verstoorders binden zich aan hormoonreceptoren zonder deze te activeren. Hierdoor worden natuurlijke hormonen geblokkeerd en kunnen ze hun normale functies niet uitvoeren.
- Hormoonproductie veranderen: Hormoonverstoorders kunnen de aanmaak, het transport, de stofwisseling of uitscheiding van hormonen verstoren, wat leidt tot een disbalans, zoals oestrogeendominantie of insulineresistentie.
- Receptorsensitiviteit aanpassen: Deze stoffen kunnen de gevoeligheid van hormoonreceptoren veranderen. Blootstelling maakt ze gevoeliger of juist minder gevoelig voor natuurlijke hormonen.
- DNA beschadigen: Sommige hormoonverstoorders kunnen epigenetische veranderingen veroorzaken: ze veranderen de genexpressie zonder het DNA zelf aan te passen. Deze veranderingen kunnen mogelijk worden doorgegeven aan volgende generaties en genetische mutaties veroorzaken.
Wat zijn veelvoorkomende hormoonverstoorders?
Hormoonverstoorders komen overal voor in de omgeving. Je hoeft niet in een sterk vervuild gebied te wonen om aan bepaalde gifstoffen blootgesteld te worden.
Hier zijn veelvoorkomende verontreinigingen uit de omgeving, voeding, water, kleding en kookgerei die je natuurlijke hormonen kunnen nabootsen, blokkeren of veranderen:
Bisfenol A (BPA)
Te vinden in hard plastic zoals emmers, bepaalde voedselverpakkingen, coatings van conservenblikken en kassabonnen. In contact met de huid of via voeding kan BPA oestrogeen nabootsen, wat ovulatie en menstruatie kan verstoren. Bij mannen kan te veel oestrogeen leiden tot acne, erectiestoornissen en zelfs onvruchtbaarheid.
Ftalaten
Zitten in zacht plastic, parfums, nagellak, haarsprays, reinigingsmiddelen, shampoos en andere verzorgingsproducten. Ftalaten kunnen de natuurlijke productie van oestrogeen verminderen, wat mogelijk leidt tot onregelmatige menstruatie. Sommige ftalaten zijn in de EU verboden, afhankelijk van het gebruik en de hoeveelheid.
Parabenen
Vooral te vinden in cosmetica zoals gezichtscrèmes, lotions, conditioners en andere verzorgingsproducten, evenals in geneesmiddelen. Parabenen worden gebruikt als conserveermiddel, maar overmatige blootstelling kan zorgen voor hormonale disbalans.
Triclosan
Dit werkzame bestanddeel staat bekend om zijn antibacteriële werking in zeep, tandpasta en schoonmaakmiddelen. Maar het kan de schildklierwerking verstoren en zo de menstruatie of stofwisseling beïnvloeden. Veel landen hebben triclosan verboden of zijn bezig het te verminderen.
Perfluoralkylstoffen (PFAS)
PFAS komen veel voor in anti-aanbakpannen, waterafstotende kleding en bepaalde voedselverpakkingen.
Ze kunnen het niveau van oestrogeen en androgenen verstoren, wat effect heeft op vruchtbaarheid en menstruatie en aandoeningen zoals het polycysteus-ovariumsyndroom kan verergeren.
Pesticiden (zoals DDT, atrazine)
Pesticiden beschermen al jaren verse producten en verhogen de oogst. Sommige hiervan verstoren balans tussen oestrogeen en androgenen en beïnvloeden vruchtbaarheid en menstruatie. Ze zijn te vinden op groenten en fruit en zelfs in drinkwater.
Zware metalen (zoals lood, kwik, cadmium)
Zware metalen vormen een groot probleem in vervuilde gebieden. Ze zitten in sommige cosmetica, besmet water en bepaalde vis, vooral dichtbij fabrieken. Ze kunnen verschillende hormonen verstoren en menstruatie en vruchtbaarheid beïnvloeden.
De effecten van hormoonverstoorders
De effecten van hormoonverstoorders zijn vaak subtiel en soms pas na jaren merkbaar. Misschien merk je zelf niets, zeker als je niet regelmatig of in hoge dosis wordt blootgesteld.
De impact hangt af van:
- De specifieke hormoonverstoorder
- De dosis en duur van de blootstelling
- Het moment van blootstelling (het meest schadelijk tijdens zwangerschap, kindertijd en vroege puberteit)
- Individuele gevoeligheid
- Het gecombineerde effect van meerdere hormoonverstoorders
Toch lopen mensen in vervuilde gebieden of met werk waarbij ze met toxische stoffen omgaan, extra risico.
Effecten op het voortplantingssysteem:
- Verminderde vruchtbaarheid bij zowel vrouwen als mannen door veranderingen in geslachtshormonen
- Verstoorde seksuele ontwikkeling; overmatige blootstelling kan de ontwikkeling van voortplantingsorganen en secundaire geslachtskenmerken versnellen of vertragen
- Groter risico op bepaalde kankers zoals borst-, prostaat-, en teelbalkanker, omdat deze organen gevoelig zijn voor hormonale veranderingen
- Ontstaan of verergering van endometriose
- Polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS)
- Veranderingen in het geslachtsratio van nakomelingen. Vervuiling met aluminium, chroom en kwik is gelinkt aan meer jongens als geboorten, terwijl lood meer meisjes oplevert.
Effecten op vroege ontwikkeling:
- Aangeboren afwijkingen
- Ontwikkelingsachterstand
- Verminderde hersenontwikkeling
- Aangetaste ontwikkeling van het immuunsysteem, met risico op auto-immuunziekten of een zwakker immuunsysteem.
Effecten op de stofwisseling:
- Groter risico op obesitas en moeite met afvallen
- Type 2 diabetes
- Metabool syndroom
- Verstoord vetmetabolisme
Effecten op het zenuwstelsel:
- Cognitieve achteruitgang
- Gedragsveranderingen
- Verhoogd risico op neurodegeneratieve ziekten
- Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD)
Effecten op het immuunsysteem:
- Auto-immuunziekten
- Meer vatbaar voor infecties
- Allergieën
Effecten op de cardiovasculaire gezondheid:
- Hoger risico op hart- en vaatziekten
- Hoge bloeddruk
Effecten op de schildklier:
- Verstoorde schildklierhormoonspiegels
- Aandoeningen zoals hypothyreoïdie, hyperthyreoïdie of schildklierkanker
Hoe kun je je blootstelling aan hormoonverstoorders verminderen?
Er zijn manieren om je blootstelling te beperken. Maar gezien de huidige staat van de wereld, is het waarschijnlijk onmogelijk om ze volledig te vermijden.
Veel mensen hebben ook niet de keuze om naar een minder vervuilde omgeving te verhuizen of uitsluitend duurzame producten te kopen, omdat deze meestal duurder zijn. Onderzoek toont aan dat arme gemeenschappen, zowel in rijke als in ontwikkelingslanden, vaker blootgesteld worden aan gifstoffen en vervuiling.
Tips om je blootstelling aan hormoonverstoorders te beperken:
Voeding & drinken:
- Koop biologisch waar mogelijk, zeker de "Dirty Dozen" (de twaalf soorten groente/fruit met de meeste pesticidenresten): aardbeien, spinazie, boerenkool, mosterdblad, raapstelen, perziken, peren, nectarines, appels, druiven, paprika's, kersen, bosbessen, sperziebonen
- Koop lokaal en seizoensgebonden; seizoensgroenten en -fruit bevatten meestal minder pesticiden
- Gebruik glazen, roestvrijstalen of keramische bakjes in plaats van plastic voor voedselopslag
- Verwarm geen eten in plastic bakjes
- Gebruik een waterfilter om vervuiling in drinkwater te verminderen
- Kies waar mogelijk voor verse of diepgevroren producten in plaats van conserven om blootstelling aan BPA te vermijden
Persoonlijke verzorging:
- Lees etiketten en kies producten zonder parabenen, ftalaten en synthetische geuren
- Gebruik zo veel mogelijk natuurlijke verzorgingsproducten
- Kies bij voorkeur ongeparfumeerde producten
- Kies 's winters voor deodorant zonder aluminium
- Maak af en toe zelf eenvoudige verzorgingsproducten – bijvoorbeeld een gezichtsmasker met natuurlijke ingrediënten
- Vervang tampons en plastic maandverband door menstruatiecups, menstruatieondergoed of biologische producten
Schoonmaakmiddelen:
- Gebruik natuurlijke alternatieven zoals azijn, zuiveringszout en citroensap
- Kies voor ongeparfumeerde en milieuvriendelijke schoonmaakproducten
- Vermijd antibacteriële zepen met triclosan
- Maak waar mogelijk schoon met microvezeldoek of stoomreiniger en alleen water
Je woonomgeving:
- Stofzuig regelmatig met een HEPA-filter om chemische deeltjes in huis te verminderen
- Gebruik natuurlijke luchtzuiveraars, zoals kamerplanten, of kook water met kruiden
- Zet regelmatig de ramen open voor betere ventilatie
- Kies voor lak- en verfproducten met weinig vluchtige organische stoffen (laag-VOC) bij woningrenovatie
- Stap over van paraffine- en synthetische geurkaarsen naar natuurlijke alternatieven zoals soja- of bijenwaskaarsen
Kleding en textiel:
- Kies meubels van natuurlijke materialen en afwerkingen zoals hout, linnen, katoen en metaal
- Gebruik beddengoed en kleding van biologische katoen, wol, linnen of andere natuurlijke vezels
- Vermijd textiel dat is behandeld met vlekwerende middelen
- Vermijd felgekleurde kleding waarvan je de oorsprong van het kleurmiddel niet kent
Kookgerei:
- Gebruik gietijzeren, roestvrijstalen of keramisch kookgerei in plaats van anti-aanbakpannen
- Gebruik je toch een anti-aanbakpan, vermijd hoge temperaturen en vervang ze bij beschadiging van de coating
- Bedek etensresten met een glazen of keramische schaal, of met bijenwasdoeken, in plaats van plasticfolie
Tuinieren:
- Gebruik natuurlijke bestrijdingsmiddelen zoals koffiedik, etherische olie of vliegenvallen in plaats van chemische pesticides
- Kies voor organische bemesting zoals compost of mest
Creëer een schone en veilige leefomgeving voor jezelf en je dierbaren
Het is lastig om gifstoffen volledig te vermijden. De meeste mensen wonen in stedelijk gebied en zijn zo altijd in zekere mate blootgesteld. Maar door bewuster te kiezen, schone en milieuvriendelijke producten te gebruiken en plastic in kleding en kookgerei te vervangen door natuurlijke alternatieven, kun je een groot verschil maken voor je gezondheid.
Download WomanLog nu:
