Het toxischeshocksyndroom is een acute, potentieel dodelijke infectie veroorzaakt door stafylokokken- of streptokokkenbacteriën. Beide typen bacteriën kunnen onschadelijk op je huid, in je neus en mond leven—problemen ontstaan wanneer er een overgroei in het lichaam plaatsvindt. Deze aandoening wordt vaak in verband gebracht met het gebruik van sterk absorberende tampons tijdens de menstruatie.
Het toxischeshocksyndroom is een zeldzame maar gevaarlijke aandoening die tot orgaanfalen en plotseling overlijden kan leiden als ze niet wordt behandeld. Hoewel infecties soms zonder aanwijsbare reden ontstaan, is goede hygiëne een effectieve manier om jezelf te beschermen.
Hoewel zeldzaam, is het toxischeshocksyndroom (TSS) een mogelijk dodelijke aandoening veroorzaakt door de overgroei van staphylococcus aureus (stafylokokkenbacteriën) of in sommige gevallen groep A streptococcus (streptokokkenbacteriën). Iedereen kan TSS krijgen, maar door het gebruik van interne menstruatieproducten zoals tampons en menstruatiecups, of anticonceptiemiddelen zoals sponsjes en diafragma’s, lopen vrouwen een verhoogd risico.
Groep A streptokokken kunnen veelvoorkomende infecties veroorzaken zoals keelontsteking. In andere gevallen kunnen ze leiden tot roodvonk, reumatische koorts en andere ernstige en mogelijk dodelijke ziekten.
Jarenlang waren bijna alle TSS-gevallen gerelateerd aan sterk absorberende tampons. Maar zelfs nadat deze uit de handel werden genomen, treft de aandoening nog steeds 3 tot 6 mensen per 100.000 in de VS, waaronder 1 op de 100.000 menstruerende vrouwen.
Om TSS te krijgen, moeten bacteriën gunstige omstandigheden hebben om te groeien en zich te vermenigvuldigen. Stafylokokken en streptokokken doen het goed in een warme en vochtige omgeving. Als er een snee of wondje in de huid zit, kunnen bacteriën de bloedbaan binnendringen en gifstoffen afgeven. Sterk absorberende tampons vormen een perfecte broedplaats, vooral als deze gemaakt zijn van polyesterschuim en lang in het lichaam blijven zitten. Hoewel ongewoon kunnen sponsjes, menstruatiecups en diafragma’s ook tot infecties leiden als ze langer dan 12 uur blijven zitten. Toch speelt niet alleen tijd een rol—ook onderliggende aandoeningen kunnen het risico vergroten. Onlangs werd een vrouw in Californië met spoed opgenomen na TSS door een tampon, zelfs al wisselde ze die om de twee uur.
De symptomen van TSS treden meestal plotseling op en vereisen directe medische zorg. Ben je menstruerend of heb je onlangs een operatie of verwonding gehad waarbij de huid is opengegaan, raadpleeg dan onmiddellijk een arts bij de volgende symptomen:
Dodelijke gevallen van TSS worden veroorzaakt door orgaanfalen als gevolg van gifstoffen in het bloed. De toxines van staphylococcus aureus of groep A streptokokken ontnemen vitale organen van zuurstof, waardoor het lichaam in shock raakt. Vaak negeren vrouwen de eerste symptomen, omdat die lijken op menstruatieklachten zoals misselijkheid of spierpijn. Gebruik je sterk absorberende tampons en merk je ongebruikelijke symptomen op, dan loop je mogelijk risico op TSS.
Hoewel iedereen TSS kan krijgen, treft het vooral jonge menstruerende vrouwen. Volgens sommige bronnen krijgt 30% van de vrouwen die TSS hebben gehad het opnieuw. Veranderingen in de vaginale pH zijn ook gelinkt aan een verhoogd risico. De normale vaginale pH is eerder zuur, tussen 3,8 en 4,5. Zowel stafylokokken als streptokokken floreren beter in een neutraler pH-milieu—rond de 6 tot 8. Andere risicofactoren zijn:
De meeste patiënten herstellen binnen twee tot drie weken. In ernstige gevallen worden patiënten opgenomen op de intensive care en direct behandeld met antibiotica, intraveneuze vloeistoffen en bloeddrukmedicatie. Indien nodig verwijderen artsen besmet weefsel.
Sommige mensen kunnen TSS krijgen na een kleine wond, maar slechts een klein deel van de bevolking is vatbaar. De meesten maken voldoende antilichamen aan tegen S. aureus of streptokokken. Toch is dit geen excuus om hygiënische basisregels te negeren. Zelfs als jouw afweersysteem eerder sterk was, verandert je immuunstatus continu; onder bepaalde omstandigheden ben je gevoeliger voor infecties.
TSS werd als bedreiging voor menstruerende vrouwen bekend na een grootschalige uitbraak in 1979–80. In de VS werden gezonde vrouwen opgenomen in het ziekenhuis met TSS, wat veel onrust veroorzaakte.
Uiteindelijk concludeerden artsen dat bepaalde vrouwelijke hygiëneproducten de voornaamste oorzaak waren.
De uitbraak volgde op de opkomst van tampons in de jaren 70, toen vrouwen massaal konden kiezen voor sterk absorberende tampons als oplossing bij heftige menstruaties. Proctor & Gamble introduceerde in 1975 Rely, een superabsorberend synthetisch tamponmerk dat meer bloed kon opnemen voordat het zou lekken. Door onvoldoende onderzoek en testen vóór 1976 waren veel tampons niet steriel, wat ze soms een broedplaats maakte voor stafylokokken en streptokokken.
Tussen 1976 en 1996 werden 5296 gevallen van TSS gemeld—93% daarvan betrof menstruerende vrouwen. Uiteindelijk zijn producenten gestopt met het gebruik van schadelijke superabsorberende materialen en overgestapt op natuurlijke ingrediënten, zoals katoen. Door die aanpassingen, strengere medische controles en meer voorlichting over menstruatiehygiëne is het aantal TSS-gevallen gedaald tot 1 per 100.000 menstruerende vrouwen.
Sindsdien wordt van tamponfabrikanten geëist dat zij duidelijke standaardcategorieën zoals licht, normaal en zwaar hanteren, om misleidende termen als superabsorberend te vermijden. Tegenwoordig ondergaat elke tampon en menstruatieproduct meerdere testen om schadelijke stoffen uit te sluiten.
Hoewel zeer zeldzaam, wordt TSS nog steeds geassocieerd met menstruatieproducten. Omdat alle hygiëneproducten aan medische vereisten moeten voldoen, denken deskundigen dat TSS ontstaat door veranderingen in de vaginale pH tijdens de menstruatie. In het algemeen kan elk vreemd object in de vagina de natuurlijke microflora verstoren. Terwijl tampons bloed opnemen, kunnen ze ook bacteriën herbergen. Als een droge tampon te diep wordt ingebracht, kan de huid beschadigen, waardoor bacteriën makkelijker in de bloedbaan komen.
Je kunt jezelf nooit 100% beschermen tegen bacteriële infecties, maar je verlaagt het risico op TSS door een paar simpele regels te volgen:
Ook bij niet-dodelijke, maar ernstige TSS-gevallen kunnen mentale en lichamelijke klachten lang aanhouden. Zorg extra goed voor jezelf door goede hygiëne te volgen, vooral rondom je menstruatie. Negeer geen onverwachte klachten zoals koorts of spierpijn tijdens je menstruatie. Opletten wat er met je lichaam gebeurt, kan je leven redden.
Je kunt je menstruatie bijhouden met WomanLog. Download WomanLog nu: