Ischias: Oorzaken, Symptomen, Behandeling, Preventie
Velen van ons hebben regelmatig te maken met een vorm van pijn of ongemak, van veelvoorkomende menstruatiekrampen tot ernstige medische aandoeningen. Ischias is een term die wordt gebruikt voor pijn, zwakte of gevoelloosheid langs het traject van de heupzenuw, die loopt van de onderrug via elk been tot aan de voet. Hoewel de meeste patiënten van middelbare leeftijd of ouder zijn, en ischias vaker voorkomt bij mannen, kan zwangerschap soms ook ischiatische pijn veroorzaken.
Pijn is een complex verschijnsel. Als een oorzaak niet gemakkelijk kan worden gevonden, wordt diagnose en behandeling steeds lastiger. Pijn die uitstraalt vanuit de onderrug naar het been—meestal aan één kant—kan worden veroorzaakt door verschillende aandoeningen die de heupzenuw samendrukken of irriteren. Blijf verder lezen om meer te weten te komen over ischiatische pijn, de mogelijke oorzaken en hoe je verlichting kunt krijgen.
Wat is ischias?
Ischias, of heupzenuwontsteking, is een veelvoorkomende aandoening die minstens 40% van de mensen ooit in het leven treft, met de meeste gevallen tussen de 30 en 50 jaar. De term “ischias” verwijst naar de locatie en het soort pijn en niet naar een specifieke medische diagnose, omdat er vele mogelijke oorzaken zijn.
Alles in het lichaam is met elkaar verbonden. De gezondheid van de onderrug is direct gekoppeld aan de benen en andere delen van het lichaam. Dit werd al opgemerkt door de Oude Grieken. Vermoedelijk was het Hippocrates die de term ischias introduceerde voor pijn in de onderrug en het beengebied, afkomstig van het Griekse woord ‘ischios’, wat heup betekent. Tegenwoordig weten we meer over de anatomie en over de belangrijkste zenuw in dit gebied.
De linker- en rechterheupzenuwen ontstaan uit vijf punten, of zenuwwortels, in de onderrug—twee in de lumbale wervelkolom en drie in het heiligbeen—en vormen samen één zenuw die helemaal langs de achterkant van elk been tot aan de voet loopt, met vertakkingen naar verschillende spieren onderweg. Op het breedste punt is de heupzenuw ongeveer zo dik als een duim.
De heupzenuw zendt zowel motorische als sensorische informatie door; zij helpt je om sensaties in je onderrug en benen te voelen en helpt je bij het lopen, staan en rennen. Omdat het een gemengde zenuw is, kan elke beschadiging zowel ongemak als mobiliteitsproblemen veroorzaken.
Ischiatische pijn komt het meest voor bij mensen met fysiek zware beroepen, vooral werk dat tillen en draaien vereist, en bij wie juist een zittende levensstijl heeft. Extra risicofactoren zijn roken en diabetes. Ook zwangere vrouwen en hardloopsters lopen meer risico om ischias te ontwikkelen.
Waardoor ontstaat pijn aan de heupzenuw?
Overmatige druk, irritatie of ontsteking van een zenuw op enig punt langs het traject kan leiden tot pijn, gevoelloosheid, tintelingen en andere gevoelens in de bezenuwde gebieden. Door de grootte van de heupzenuw kan druk of beknelling overal langs het traject pijn veroorzaken, omhoog of omlaag. Lichamelijk letsel of een verkeerde stand van de wervelkolom in de onderrug is de meest voorkomende oorzaak van pijn aan onderrug en benen. Trauma en wervelafwijkingen komen vaker voor met het ouder worden doordat onze botten verzwakken en bewegingspatronen in slijten.
Een van de meest voorkomende oorzaken van ischias is een hernia. Tussen elke wervel in onze rug zit een soort rubberen kussentje. Deze tussenwervelschijven bestaan uit concentrische lagen van collageenvezels met een zachte, gelachtige kern of nucleus, omringd door een taaie buitenkant of annulus. Ze verbinden de wervels, dempen schokken en geven de rug zijn beweeglijkheid.
Wanneer een schijf uitpuilt, meestal in de onderrug, duwt de zachte kern door een scheur in de annulus en knelt een van de vijf wortels van de heupzenuw, wat scherpe, uitstralende pijn naar het been veroorzaakt die erger wordt bij langdurig staan of zitten. Extern trauma of een extreme, plotselinge interne krachtinspanning (zoals tillen met een slechte houding) kan direct tot een hernia leiden.
Andere aandoeningen die ischiatische pijn kunnen veroorzaken zijn onder andere:
Degeneratieve Schijfziekte houdt in dat de tussenwervelschijven na verloop van tijd slijten. Als de schijven uitdrogen en verslijten met de jaren, verliezen ze hun schokabsorberende werking en mobiliteit, wat extra druk kan veroorzaken op de zenuwen in het wervelkanaal, inclusief de heupzenuw. Dat kan veel pijn opleveren.
Spinale Stenose treedt op als de wervelgaten nauwer worden en druk op de zenuwen uitoefenen. Spinale stenose kan veroorzaakt worden door artrose, botuitsteeksels, degeneratieve schijfziekte of verbeende ligamenten—veelvoorkomend bij ouderen en vaak oorzaak van ischias en andere klachten.
Piriformis-syndroom ontstaat wanneer de kleine, platte, peervormige piriformisspier—een van de zes uitwendige heupdraaiers—te strak of ontstoken is en de naastgelegen heupzenuw afknelt. Hardlopen, zwaar tillen, traplopen of lang in de auto zitten kunnen die pijn uitlokken of verergeren.
Spondylolisthesis is het verschuiven van een wervel, meestal in de lumbale regio. Door wervelverplaatsing wordt het wervelkanaal nauwer, waardoor de zenuwen worden samengedrukt en pijn in de onderrug ontstaat.
Overgewicht kan ook bijdragen aan ischiatische pijn: door teveel gewicht komt er meer druk op de wervelkolom, met gevolgen voor de heupzenuw.
Is dit ischiatische pijn?
De beleving van ischias verschilt per persoon, maar veel vrouwen beschrijven het als een scherpe, schietende pijn vanuit de onderrug of bil die door het been trekt. De pijn kan constant of afwisselend zijn en variëren van lichte zeurende klachten tot een ondraaglijke pijn die het onmogelijk maakt om te staan, lopen of zelfs te zitten.
Sommigen ervaren daarnaast een tintelend of brandend gevoel, gevoelloosheid of zwakte in het aangedane been. Ook kunnen buigen of draaien van de rug moeilijk zijn en kan de reflex of mobiliteit in het been of de voet afnemen.
Veel vrouwen met ischias merken dat hun pijn verergert door bepaalde activiteiten, zoals langdurig zitten of staan, hoesten of niezen, of bukken om iets op te pakken. Ze kunnen tijdelijke verlichting krijgen door vaak van houding te wisselen, gebruik van warmte- of koudetherapie of het nemen van vrij verkrijgbare pijnstillers.
Hoe kun je pijn door ischias verlichten?
Acuut ontstane ischias verdwijnt meestal vanzelf binnen één tot twee weken, maar kan soms chronisch worden. Er zijn verschillende manieren om pijn door ischias te benaderen. Het is echter belangrijk de onderliggende oorzaak te kennen als je de beste aanpak voor jouw situatie wilt bepalen. Je vindt sneller een antwoord als je medisch advies vraagt. Wie ernstige klachten heeft, zal zeker geneigd zijn om hulp te zoeken, maar wacht niet als het niet hoeft.
Een van de beste benaderingen voor ischias is fysiotherapie (FT). Een fysiotherapeute analyseert je sterke en zwakke punten en stelt een pakket oefeningen en rekoefeningen samen dat past bij jouw lichaam. Door trouw een FT-programma te volgen, verbeter je kracht en flexibiliteit van de aangetaste spieren en zenuwen, waardoor pijn vermindert en mobiliteit toeneemt.
Zowel yoga als pilates zijn low-impact bewegingsvormen die je core trainen en specifieke oefeningen bevatten die zich richten op spieren en zenuwen betrokken bij ischias.
Warmte of koude aanbrengen op het gevoelige gebied kan helpen ontstekingen te verminderen en de pijn te verzachten. Gebruik een warmte-/koudepack of neem een langdurig warm bad.
Nog een manier om druk op de heupzenuw te verminderen is simpelweg rust. Maar rust moet altijd gepaard gaan met lichte beweging om stijfheid en spierzwakte te voorkomen, zeker tijdens pijnlijke periodes.
Een masseuse of iemand gespecialiseerd in myofasciale release kan je goed helpen door pijnlijke punten voor je te behandelen of extra verlichting te geven, tenminste tijdelijk.
Lichte tot matige ischias kan beheerd worden met vrij verkrijgbare pijnstillers zoals ibuprofen, paracetamol of naproxen. Bij ernstige gevallen kan de arts je een spierverslapper of een opioïde voorschrijven om de pijn te verminderen. Deze medicatie moet echter altijd voorzichtig en volgens voorschrift worden gebruikt. Chemische pijnbestrijding verbergt alleen de symptomen en pakt de oorzaak niet aan, dus gebruik pijnstilling het liefst tijdelijk bij acute klachten terwijl je werkt aan het herstel van je lichaam.
Schoenen bij behandeling van ischias
De schoenen die we dragen, hebben veel invloed op onze lichaamshouding en gezondheid. Goed schoeisel is extra belangrijk als je last hebt van ischias, omdat de houding en positionering van je lichaam van invloed zijn op zenuwen en pijnklachten.
Welke schoenen zijn het beste bij ischiatische pijn? Schoenen die goed passen, goede steun aan de voetboog bieden en een lage of helemaal geen hak hebben.
Schoenen op zich zullen je houding of flexibiliteit niet verbeteren, maar geschikt schoeisel kan wel bijdragen aan het verlichten van ischiaspijn door een betere houding en gewichtsverdeling, demping bij elke stap en het verminderen van druk op de onderrug.
Elke dag trainen we ons lijf in vormen door hoe we bewegen en staan. Vrouwen met ischias kunnen beter geen schoenen met hoge hakken dragen, want daarmee kantelt het bekken naar voren en komt er meer druk op de onderrug. Een lage hak of platte zool—zero drop schoenen—is optimaal voor houding en balans, maar schoenen met weinig demping, zoals slippers, bieden nauwelijks bescherming tegen stootbelasting. Omdat de meeste van ons in de stad wonen en over beton lopen in plaats van over gras of aarde, kan die impact mogelijk klachten geven aan enkels, knieën en rug. Hetzelfde geldt voor op blote voeten lopen—weeg de voordelen en nadelen goed af.
Serieuze behandelopties bij ischias
Bij ernstige pijn kan je arts een injectie met corticosteroïden of een verdovend middel direct in het aangedane gebied aanraden om ontsteking en pijn te verminderen.
Slechts zelden wordt chirurgie aanbevolen om de druk op de heupzenuw weg te nemen. Overleg altijd goed met je zorgverlener over de risico’s en voordelen voordat je een dergelijke ingreep laat doen.
Waardoor ontstaat pijn aan de heupzenuw tijdens de zwangerschap?
Het lichaam ondergaat tijdens de zwangerschap veel veranderingen, waarvan sommige kunnen leiden tot extra druk op de heupzenuw en pijnklachten. Dit kan elk moment optreden, maar het wordt het meest gemeld in het tweede en derde trimester.
Mogelijke oorzaken van zwangerschapsgerelateerde ischias zijn:
Aankomen in gewicht en veranderingen in houding. Naarmate de baby groeit, verschuift het zwaartepunt van de moeder naar voren waardoor de onderrug meer hol wordt. Tegelijkertijd wordt de baarmoeder groter. Deze veranderingen beïnvloeden de positie van de organen en hoeveel druk ze uitoefenen op de heupzenuw in verschillende houdingen.
Hormonale veranderingen. Tijdens de zwangerschap produceert het lichaam een hormoon, relaxine, dat de ligamenten in het bekkengebied losser maakt als voorbereiding op de bevalling. Hierdoor kan het bekken wat verschuiven en afhankelijk van de stand van het lichaam de heupzenuw afknellen en pijn in de onderrug en benen veroorzaken.
Oefeningen bij ischias
Oefeningen gericht op meer kracht en flexibiliteit rondom de core zijn effectief bij het verlichten van ischias. Zorg bij de oefeningen dat je onderrug en nek goed gesteund zijn en stop onmiddellijk als je plotselinge of aanhoudende pijn voelt.
Enkele oefeningen die kunnen helpen om ischiatische klachten te verlichten of voorkomen zijn wandelen, de hamstrings rekken, de katten/cow-pose uit yoga oefenen en glute-bruggen maken.
Wandelen helpt de doorbloeding te verbeteren, ontstekingen te verminderen en spieren in benen en rug te versterken. Heb je een zittende leefstijl, begin dan met korte wandelingen—later kun je langzaam opbouwen naarmate je herstel en conditie verbeteren. Wandelen biedt veel voordelen met minimale inspanning en vraagt niet meer dan een goed paar schoenen.
Strakke hamstrings trekken aan de onderrug en kunnen ischias verergeren. De veiligste manier om hamstrings te rekken is liggend op je rug met gestrekte benen. Breng één been langzaam omhoog tot je de rek voelt aan de achterkant van je dij. Houd de rek 30 seconden vast en adem in en uit, wissel dan van been. Gebruik een band (of sjaal of oude stropdas) rond je voet zodat je je been kan vasthouden zonder je rug of armen te belasten. Als het been hoog genoeg is, gebruik je de band en ontspan je been en rug.
De katten/cow stretch is een zachte yogahouding die veel wordt gebruikt om de wervelkolom flexibeler te maken en onnodige druk te verlichten. Kom op handen en knieën, handen op schouderbreedte, knieën op heupbreedte. Adem uit, bol je rug omhoog, adem in en laat je buik weer naar de grond zakken. Herhaal 5 tot 10 keer.
Glute-bruggen versterken de spieren in het bekken en de onderrug. Ga op je rug liggen, knieën gebogen en voeten plat op de grond. Hef de heupen omhoog, span de bilspieren aan en houd enkele seconden vast, laat je heupen dan weer zakken. Richt je op houding en ademhaling voor het beste effect, niet op de hoogte dat je je heupen kan liften.
Doe alle oefeningen voorzichtig. Bij ernstige of chronische ischias, raadpleeg altijd een arts voordat je iets nieuws probeert. Sommige oefeningen kunnen ongeschikt zijn en de klachten verslechteren. Overleg voor een persoonlijk behandelplan altijd met je arts of fysiotherapeute.
Hoe kun je pijn aan de heupzenuw voorkomen?
Onbehandelde ischias kan chronisch worden en moeilijk te overwinnen. Om ischias te voorkomen of te voorkomen dat het erger wordt:
- Vermijd langdurig in dezelfde houding zitten of staan
- Let goed op je houding tijdens dagelijkse activiteiten
- Til geen zware voorwerpen
- Draag stevige schoenen met een lage hak
Houd je gezondheid goed in de gaten en zoek professionele hulp indien nodig.
Download WomanLog nu:
