Herstel na de bevalling
De meeste mensen weten dat zwangerschap en vooral de bevalling extreme uitdagingen vormen voor het vrouwelijk lichaam—het lichaam herstelt zich niet magisch op het moment dat de baby wordt geboren. Hoewel het een natuurlijk onderdeel is van het bevallingsproces, kunnen de worstelingen van het postpartumperiode voor sommigen een verrassing zijn, omdat er zelden over wordt gesproken. Met de juiste zorg en voorbereiding zijn nieuwe moeders echter beter in staat om voor zichzelf en hun baby’s te zorgen, en zullen zij zich zelfverzekerder voelen bij het vragen om steun.
De postpartumperiode kan overal van zes weken tot zelfs een jaar na de bevalling duren. Het is een periode van fysiek herstel na tien maanden van fysiologische veranderingen, maar het is méér dan dat—het is ook een periode van intens psychisch-emotionele aanpassing aan de 24/7 behoeften van een baby die volledig afhankelijk is van jou. Nieuwe moeders worden vaak voorgesteld als stralend, zorgzaam en altijd gelukkig. Dat is geen realistische verwachting.
De meeste mensen weten dat zorgen voor een pasgeboren baby slapeloze nachten betekent voor de ouders, waarvan de gevolgen hier ook besproken zullen worden, maar er zijn aspecten van het eigen herstel van de moeder die nauwelijks benoemd worden, zelfs in de 21e eeuw nu veel taboes rond persoonlijke uitdagingen zijn verdwenen.
Zorg voor verwondingen
De meest duidelijk zichtbare veranderingen in het lichaam en ja, soms zelfs verwondingen, ontstaan tijdens de bevalling. Vaginale scheuren, episiotomieën (insnijdingen om de vaginale opening groter te maken), scheuren in het perineum, keizersneden—dit alles zijn veel voorkomende onderdelen van een bevalling waarvoor chirurgisch ingrijpen nodig kan zijn. Veel hiervan houden insnijdingen en hechtingen in. De nazorg na een chirurgische ingreep wordt vaak niet besproken, wat het herstellen onnodig moeilijk maakt.
Het perineum—het gebied tussen de vulva en anus—zal na de bevalling bijzonder gevoelig zijn—zowel na een vaginale bevalling als na een keizersnede—zelfs als er geen scheuren of insnijdingen zijn geweest. Toiletpapier, washandjes en sponsjes voelen mogelijk veel te ruw aan in de eerste dagen/weken na de bevalling. Na toiletgebruik of tijdens het wassen gebruiken veel vrouwen tegenwoordig een “peri-flesje” (perineumspuitflesje) om het genitale gebied voorzichtig mee te spoelen. Dit zijn knijpflesjes met verschillende tuitjes waarmee je je pijnlijke en gezwollen perineum voorzichtig kunt spoelen met warm water. Sommige vrouwen vinden ook koude kompressen prettig om een rauw aanvoelend perineum te kalmeren.
Als je een insnijding of andere chirurgische ingreep tijdens de bevalling hebt gehad, moet je extra voorzichtig zijn je lichaam niet te overbelasten. Til geen zware dingen tot je volledig genezen bent. Dit geldt zeker na een keizersnede.
Het litteken van een keizersnede moet dagelijks schoongemaakt worden en goed bijgehouden worden met controles bij de arts. Tijdens het genezen van een litteken is het belangrijk om goed te letten op signalen van een infectie—roodheid, extra gevoeligheid, pus of andere afscheiding uit het litteken en ook hoge koorts. Een lichte, waterige afscheiding uit het litteken van een keizersnede is in de eerste dagen normaal.
Het hoort allemaal bij de bevalling
Een grote verrassing voor veel moeders: de weeën stoppen niet zodra de baby geboren is, en zelfs niet nadat de placenta is losgekomen. Weeën kunnen nog enkele dagen doorgaan na de bevalling, terwijl de baarmoeder krimpt tot haar normale grootte. De pijn in je onderbuik kan anders voelen dan echte bevallingsweeën, maar het is een volstrekt natuurlijk verschijnsel. Deze naweeën worden soms “naweeën” genoemd.
Vaginale afscheiding
Gedurende enkele dagen na de bevalling is er sprake van hevige vaginale afscheiding. De specifieke combinatie van slijm en bloed die uit de baarmoeder komt wordt lochia genoemd. Het lijkt erg op menstruatiebloed, maar bevat vaak meer bloedstolsels.
Hoewel vaginale afscheiding normaal is, zijn er bepaalde symptomen die op een probleem kunnen wijzen. Raadpleeg de arts als de bloedstolsels erg groot zijn (grootte van een golfbal of groter), als de afscheiding felrood blijft een dag na de bevalling of later, als het sterk en onaangenaam ruikt, of als je duizelig bent en koorts hebt.\Voor de lochia heb je extra grote maandverbanden nodig. Speciaal kraamverband is verkrijgbaar. De lochia wordt na verloop van tijd donkerder, kleurt daarna bruin en neemt geleidelijk af. Meestal duurt de afscheiding 4 tot 6 weken na de bevalling, maar het kan langer aanhouden bij borstvoeding.
Naar het toilet gaan
De meeste vrouwen ervaren een branderig gevoel bij het plassen na de bevalling. Is de pijn te heftig, probeer dan je peri-flesje te gebruiken tijdens het plassen om het gebied te verzachten met warm water. Verdwijnt de pijn niet, dan kan er sprake zijn van een infectie en moet je de arts raadplegen.
Blaascontrole is sowieso vaak verstoord na de bevalling. Tijdelijke incontinentie komt veel voor—je verliest gedurende de dag soms onopgemerkt wat urine, zeker in de eerste week. Maar ook het tegenovergestelde—niet kunnen plassen terwijl je aandrang voelt—gebeurt vaak. Maak je geen zorgen: hoe ongemakkelijk ook, bij de meeste vrouwen zijn beide verschijnselen tijdelijk.
Obstipatie is eveneens heel gewoon, wat extra vervelend is als je perineum al gevoelig of pijnlijk is. Persen op het toilet door obstipatie kan postnatale wondjes opnieuw open trekken, soms worden daarom laxeermiddelen voorgeschreven. Voeding met veel vezels helpt ook.
En—alsof het nog niet genoeg is—kans op aambeien is groot. Aambeien zijn gezwollen aderen rondom en in de anus die pijn en jeuk kunnen veroorzaken en soms bloeden. Ze ontstaan door de druk op het perineum tijdens zwangerschap, bevalling en in de postpartumperiode.
Je kunt aambeien verzachten met een koud kompres op het rectumgebied en het voorzichtig spoelen met een peri-flesje. Vermijd irriterende hygiëneproducten en probeer zoveel mogelijk te liggen in plaats van te zitten totdat je je weer beter voelt. Je arts heeft mogelijk aanvullende tips.
Hormonale veranderingen
Na een zwangerschap ondergaat je lichaam intense en ingrijpende hormonale veranderingen. De niveaus van oestrogeen en progesteron—de hormonen die betrokken zijn bij zwangerschap en de menstruatiecyclus—dalen plotseling en drastisch na een geleidelijke opbouw van negen maanden.
Wanneer het progesteronniveau daalt, is dat een signaal voor het lichaam dat de zwangerschap voorbij is, en dat het tijd is om prolactine aan te maken—een hormoon dat je melkproductie stimuleert. Hoewel de aanwezigheid van prolactine samenhangt met een toename van dopamine—het “gelukshormoon”—tijdens de borstvoeding, is het dopaminegehalte na de bevalling vaak juist laag.
Het lichaam van de nieuwe moeder maakt echter ook oxytocine aan—een van de belangrijkste hormonen voor het reguleren van de weeën, het op gang brengen van de toeschietreflex voor borstvoeding, het bevorderen van gehechtheid en verzorgend gedrag en een algemeen gevoel van geluk en liefde. Oxytocine wordt afgegeven bij huid-op-huidcontact en helpt moeders en baby’s elkaars geur te leren herkennen, wat het aanleggen voor borstvoeding bevordert. Maar omdat de hechting zo sterk is, kan oxytocine ook soms tot onrust of angst leiden bij kersverse moeders die instinctief hun baby willen beschermen tegen gevaar.
Er treden nog meer hormonale veranderingen op: de normale hormonale cyclus is compleet verstoord en het kost tijd om weer in balans te komen. Veel vrouwen ervaren “mamabrein”—je emotioneel overweldigd voelen en moeite hebben met helder denken. Lees meer over hormonale stemmingswisselingen hier.
Deze hormonale veranderingen hebben naast het emotionele effect ook lichamelijke gevolgen. Nog tot vijf maanden na de bevalling zijn je gewrichten extra soepel en instabiel door het hormoon relaxine, dat het lichaam helpt transformeren tijdens de zwangerschap en de bevalling vergemakkelijkt.
Hormonale veranderingen kunnen ook zorgen voor acné en haaruitval—maar geen zorgen, je verliest nu gewoon het extra haar dat je tijdens de zwangerschap hebt gekregen. Na de bevalling kan de verdeling van je lichaamsgewicht blijvend veranderen, worden je borsten voller door melk (zolang je borstvoeding geeft) en blijven sommige gewrichten, bijvoorbeeld de voetbogen, soms blijvend anders.
Psychische veranderingen
Als nieuwe moeder moet je dus met al deze veranderingen omgaan, herstellen van eventuele verwondingen én dag en nacht zorgen voor een nieuw mensje. Gelukkig is je lichaam toegerust om hiervan te herstellen. De psychische kant is echter minder vanzelfsprekend.
Misschien had je een duidelijk plan en idee over hoe het leven met je baby zou zijn. Voorbereiding is uiteraard van groot belang en helpt absoluut. Toch verloopt het meestal niet zoals verwacht—including hoe je je voelt en reageert in de nieuwe situatie.
Hoe jammer het ook is als je geïrriteerd bent wanneer je juist liefdevol wilt zijn, of als je de nieuwe uitdagingen niet meteen kunt oplossen—het is normaal. Je bevindt je in een totaal nieuwe situatie, dus raak niet ontmoedigd als niet alles loopt zoals je hoopte.
Elke vrouw heeft haar eigen postnatale reis. Laat de druk van buitenaf je niet weerhouden van de zorg voor jouw eigen lichaam en laat je niet ontmoedigen door de komende uitdagingen.
Wees voorbereid, maar niet bang. Het lichamelijk herstel na de bevalling is dankzij de moderne geneeskunde, gespecialiseerde producten, digitale technologieën en betere kennis makkelijker en veiliger dan ooit. Volg de adviezen van je arts op, let goed op je lichaam, respecteer je grenzen en voor je het weet is de eerste zes weken voorbij. En de psychische en emotionele veranderingen? Dát is waar het om draait.
Je kunt je menstruatie bijhouden met WomanLog. Download WomanLog nu:
