Testosteron a pożądanie seksualne
Nasza fizjologia, psychika, interakcje społeczne, wychowanie i doświadczenia z przeszłości mają wpływ na seksualność. Jednak nawet najmniejsza zmiana poziomu hormonów może oddziaływać zarówno na libido, jak i na płodność.
Testosteron to główny męski hormon płciowy, ale odgrywa kluczową rolę w zachowaniu zdrowych funkcji rozrodczych zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Podobnie jak inne hormony płciowe, testosteron jest niezbędny dla wielu funkcji na różnych etapach rozwoju człowieka. Ta złożoność sprawia, że narosło wokół niego wiele nieporozumień związanych z jego wpływem na seksualność. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu wielopłaszczyznowemu hormonowi — dlaczego ludzki organizm go produkuje i jak wpływa na seksualność zarówno mężczyzn, jak i kobiet.
Czym jest testosteron?
Testosteron to męski hormon płciowy, czyli androgen, który w głównej mierze odpowiada za rozwój prącia, jąder oraz innych podstawowych cech męskich już w życiu płodowym.
Chociaż zalicza się go do „hormonów płciowych”, testosteron oddziałuje również na wiele innych aspektów zdrowia. Odpowiada za ogólny wzrost oraz siłę kości i mięśni u kobiet i mężczyzn, za dojrzewanie płciowe u nastolatków obojga płci, za libido oraz rozwój seksualny, a także pełni istotną rolę w naszym dobrostanie psychicznym. [1] [2] U mężczyzn poprawia nastrój, zmniejsza ryzyko lęków i depresji, wzmacnia pamięć oraz umiejętności rozwiązywania problemów. U kobiet testosteron zwiększa poczucie własnej wartości oraz asertywność.
Głównymi gruczołami produkującymi testosteron są gonady—jądra u mężczyzn oraz jajniki u kobiet. W niewielkich ilościach hormon ten powstaje także w nadnerczach i niektórych innych tkankach. Podwzgórze, znajdujące się u podstawy mózgu, reguluje pracę przysadki mózgowej, która kontroluje poziom testosteronu i innych hormonów w organizmie.
Testosteron jest niezbędny zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn, lecz cykle hormonalne oraz dynamika zmian poziomu hormonów są inne. U mężczyzn hormon ten podlega cyklowi dobowemu – szczyt osiąga rankiem, a potem stopniowo spada w ciągu dnia, co często powoduje większe zmęczenie i rozdrażnienie wieczorem. U kobiet dominuje cykl miesięczny, w którym testosteron osiąga szczyt tuż przed owulacją i spada po uwolnieniu komórki jajowej.
Szczyt testosteronu
Na początku dojrzewania u chłopców produkcja testosteronu wzrasta o ok. 3000%, co obniża głos, stymuluje wzrost kości, zwiększenie masy mięśniowej oraz pojawienie się innych cech męskich. Szczyt produkcji przypada na późne lata nastoletnie lub wczesne 20., utrzymując się przez ok. dekadę. Po trzydziestce poziom testosteronu zaczyna spadać o 1–2% rocznie (zgodnie z niektórymi badaniami). Skutkami spadku są: utrata owłosienia na twarzy i ciele, zwiększenie tkanki tłuszczowej, spadek siły mięśniowej oraz obniżona tolerancja na rozdrażnienie. Zmniejszenie poziomu testosteronu wpływa także na płodność i libido mężczyzny.
U kobiet produkcja testosteronu stanowi zaledwie 5–10% tego, co u mężczyzn, ale jest on niezbędny dla zdrowia i rozwoju seksualnego oraz rozrodczego. Ma kluczowe znaczenie dla zdrowia kości, ich odbudowy, zdrowia piersi, regularnego cyklu miesięcznego, libido i innych ważnych funkcji organizmu kobiety.
U kobiet także występuje wzrost produkcji testosteronu w okresie dojrzewania i osiąga ona szczyt w podobnym wieku, co u mężczyzn, a potem stopniowo maleje do menopauzy, kiedy spada o ok. połowę. Choć najbardziej znane objawy menopauzy wiążą się z obniżeniem poziomu estrogenów, to skutki spadku testosteronu są subtelne, ale wcale nie mniej istotne: spadek motywacji seksualnej, popędu seksualnego, nawilżenia pochwy itd. – wszystko to wiąże się z gwałtownym obniżeniem poziomu androgenów. Po menopauzie kobieta produkuje około jednej czwartej testosteronu w porównaniu do wieku nastoletniego, a ten niski poziom utrzymuje się do końca życia.
Zaburzenia poziomu testosteronu u mężczyzn
Testosteron odgrywa kluczową rolę w zdrowiu mężczyzn; jest fundamentem siły, płodności, sprawności fizycznej i umysłowej oraz szeroko rozumianego dobrostanu. Mężczyźni z optymalnym poziomem testosteronu mają większą masę mięśniową i mniej tłuszczu. Hormon ten chroni także serce i zapobiega chorobom układu krążenia.
Hormony są jednak bardzo wrażliwe—zaburzenia są częste i mogą siać spustoszenie w organizmie. Zarówno nadmiar, jak i niedobór testosteronu mogą negatywnie wpływać na zdrowie fizyczne i psychiczne.
Wysoki poziom testosteronu u mężczyzn może powodować:
- Zwiększone ryzyko raka prostaty
- Zaburzenia erekcji
- Wahania nastroju, agresję, rozdrażnienie
- Choroby wątroby i serca
- Uszkodzenia mięśni i kości
- Trądzik i tłusta skóra
- Bezdech senny
Niski poziom testosteronu u mężczyzn może powodować:
- Wahania nastroju
- Rozdrażnienie
- Lęk, depresję
- Dysfunkcje seksualne
- Niepłodność
- Utratę gęstości kości i siły mięśniowej
- Cienienie się włosów
- Zwiększenie tkanki tłuszczowej
Niskie stężenie testosteronu może mieć wiele przyczyn: zła dieta, niezdrowy styl życia, stres, niektóre leki, choroby takie jak nowotwory, HIV/AIDS, cukrzyca, otyłość. Wahania hormonalne są normalne u obu płci. Znaczne zmiany, takie jak nagłe zwiększenie lub zmniejszenie aktywności fizycznej, zmiana pracy czy rozpoczęcie życia rodzinnego, mogą powodować zmiany hormonalne. Ważne jednak, by mieć testosteron pod kontrolą.
Zaburzenia poziomu testosteronu u kobiet
U kobiet nadmiar produkcji testosteronu zazwyczaj jest związany ze schorzeniami, np. zespołem policystycznych jajników, wrodzonym przerostem nadnerczy, problemami z tarczycą czy insulinoopornością.
Wysoki poziom testosteronu u kobiet może powodować:
- zespół policystycznych jajników (PCOS)
- Niedoczynność tarczycy
- Otyłość
- Owłosienie twarzy
- Trądzik
- Insulinooporność
- Niepłodność
Niskie poziomy testosteronu u kobiet mogą być związane zarówno z predyspozycjami genetycznymi dotyczącymi produkcji hormonów lub enzymów, niewydolnością nadnerczy, usunięciem jajników, przedwczesną menopauzą, jak i suplementacją estrogenów.
Niski poziom testosteronu u kobiet może powodować:
- Problemy z płodnością
- Utratę masy kostnej
- Obniżony popęd seksualny
- Nieregularne cykle miesiączkowe
Testosteron a seksualność
Optymalny poziom testosteronu jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania seksualnego. Zarówno zbyt niski, jak i zbyt wysoki poziom tego hormonu mogą powodować zaburzenia seksualne u kobiet i mężczyzn. U mężczyzn prowadzą do zaburzeń erekcji i obniżenia liczby plemników.
U kobiet zaburzenia poziomu testosteronu w obu kierunkach mogą objawiać się osłabieniem libido i suchością pochwy. Suchość pochwy utrudnia stosunek, co prowadzi do dalszego spadku popędu seksualnego. W ostatnich latach prowadzi się badania nad zastosowaniem testosteronu w leczeniu kobiecych zaburzeń seksualnych, jednak wyniki sugerują, że wzrost poziomu testosteronu u kobiet nie zawsze przekłada się na poprawę życia seksualnego. Mimo że hormony są kluczowe dla seksualności, dla wielu kobiet (i mężczyzn) libido jest mocno powiązane z dobrostanem psychicznym i poczuciem bezpieczeństwa, które rozwijają się w satysfakcjonującej relacji.
Kobiety częściej niż mężczyźni doświadczają pożądania seksualnego w sposób reaktywny, a nie spontaniczny[3]. Potrzebują odpowiednich warunków do pobudzenia. Być może dlatego leki typu Viagra są skuteczne u mężczyzn, a tego typu preparaty zaprojektowane dla kobiet mają niewielką skuteczność.
Jak zadbać o zdrowy poziom testosteronu
Widzimy, że utrzymanie odpowiedniego poziomu testosteronu jest ważne dla zdrowia zarówno kobiet, jak i mężczyzn, ale sposób postępowania zależy od potrzeb danej osoby. Wpływ na poziom testosteronu mają liczne czynniki fizjologiczne i psychologiczne, ale są sposoby, by utrzymać hormony w ryzach.
Aktywność fizyczna
Ruch podnosi poziom testosteronu i generalnie sprzyja zdrowiu. Wiele badań pokazuje, że mężczyźni otyli i prowadzący siedzący tryb życia mają niższy poziom testosteronu, jednak rozpoczęcie ćwiczeń powoduje wzrost i stabilizację tego poziomu.
Najlepszą metodą na zwiększenie produkcji testosteronu u mężczyzn są ćwiczenia oporowe. Podnoszenie ciężarów jest bardzo skuteczne, intensywny wysiłek również, ale w mniejszym stopniu. Połączenie obu form, szczególnie rozpoczynając od treningu siłowego, to świetny sposób na poprawę zdrowia i normalizację produkcji hormonów.
Dla optymalnych rezultatów zadbaj o przerwy pomiędzy sesjami intensywnego wysiłku i pozwól ciału zregenerować się. Nadmierny trening bez odpoczynku zwiększa poziom stresu, przez co organizm produkuje więcej kortyzolu, który znany jest z obniżania testosteronu.
Kobiety także odnoszą korzyści z aktywności fizycznej. Podobne typy ćwiczeń pomagają utrzymać zdrowy poziom testosteronu u kobiet, choć przesadna intensywność treningów sprzyja zaburzeniom hormonalnym poprzez zwiększenie stresu. Jeśli nie wiesz, ile ruchu będzie dla ciebie najlepsze, zacznij od ogólnych zaleceń opartych na wieku i płci, a potem obserwuj swój organizm.
Sen
Pewnie słyszałaś to już nie raz, ale warto powtarzać: sen jest niezbędny dla zdrowia. Wysokiej jakości odpoczynek przekłada się na szybszą regenerację, lepszą kondycję psychiczną, sprawniejszy umysł i wiele innych korzyści. Liczne badania sugerują, że osoby wysypiające się mają bardziej stabilny poziom testosteronu. Zwykle 7 do 9 godzin snu (w zależności od trybu życia i aktywności w ciągu dnia) pozwala umysłowi i ciału na pełną regenerację i przygotowanie się na nowy dzień.
Jedzenie i odżywianie
Właściwe odżywianie także odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu odpowiednich poziomów hormonów. Zaleca się, by dorośli mężczyźni spożywali 2400–3000 kcal/dobę, a kobiety 2000–2400. Osoby większe lub bardziej aktywne potrzebują więcej energii, natomiast te mniejsze lub prowadzące siedzący tryb życia — mniej.
Liczy się nie tylko ilość, ale także jakość pożywienia. Każdy posiłek powinien zawierać źródło białka, węglowodanów i tłuszczów, co pomoże dostarczyć energii i utrzymać stabilny poziom cukru we krwi. Małe stężenie testosteronu często wiąże się z wysokim poziomem „złego” cholesterolu LDL, insulinoopornością i podwyższonym cukrem we krwi — na to wszystko wpływa dieta.
Suplementy
Niektóre suplementy mogą pomagać podnieść poziom testosteronu. Witaminy D, z grupy B, A i E oraz minerały, jak magnez i cynk, są bezpośrednio związane z produkcją tego hormonu. Aby ocenić, czy suplementacja jest dla ciebie odpowiednia, porozmawiaj z lekarzem i zrób badania krwi. Warto wiedzieć, które produkty spożywcze możesz włączyć do diety, by bezpiecznie zwiększyć poziom tych składników w organizmie bez konieczności sięgania po suplementy.
Czy terapia testosteronem to dobre rozwiązanie?
Jeżeli poziom testosteronu jest bardzo niski—czy to z powodu starzenia, choroby czy innych czynników—lekarz może zaproponować terapię testosteronem. Przykładowo, terapię tę stosuje się w przypadku hipogonadyzmu, czyli gdy gonady produkują zbyt mało testosteronu.
Dodatkowy testosteron dostępny jest w postaci żeli, plastrów, tabletek, zastrzyków czy implantów. Wielu mężczyzn podaje, że terapia zastępcza testosteronem podnosi poziom energii i poprawia funkcje seksualne, jednak naukowych dowodów wciąż jest niewiele. Istnieje też spore ryzyko działań niepożądanych terapii (TRT), takich jak powiększenie prostaty, wzrost ryzyka raka prostaty, bezdech senny, zakrzepy czy choroby serca.
Kobietom także można podawać testosteron, by poprawić nawilżenie pochwy i zwiększyć funkcje seksualne, ale w większości przypadków leczy się je preparatami estrogenowymi w celu złagodzenia objawów menopauzy.
Testosteron to niezbędny hormon płciowy odpowiadający za funkcje seksualne, energię, zdrowie fizyczne i psychiczne kobiet oraz mężczyzn. Aby twój organizm wytwarzał poziom testosteronu potrzebny dla dobrego samopoczucia i zdrowia, prowadź aktywny tryb życia, jedz zdrowo i odżywczo oraz unikaj nadmiernego stresu, kiedy tylko możesz.
Pobierz aplikację WomanLog:
