Macica i najczęstsze problemy z macicą
Skąd się biorą dzieci? Każda mama lub tata w końcu usłyszy to pytanie. Istnieje wiele sposobów na wyjaśnienie dziecku złożonego procesu powstawania nowego życia, ale nasza odpowiedź jest krótka i konkretna—dzieci pochodzą z macicy.
Żaden inny narząd w ciele człowieka nie jest tak elastyczny i zmienny jak macica! W trakcie ciąży może się powiększyć z rozmiaru dużej śliwki do wielkości arbuza, a po porodzie wraca do pierwotnego stanu.
Macica, inaczej łono, to część żeńskiego układu rozrodczego—wyjątkowa dla kobiet. Ten pusty narząd leży w miednicy, ma kształt odwróconej gruszki.
Budowa i położenie
Macica to narząd o grubych ścianach, który jest szczególnie rozciągliwy i mięśniowy. To tutaj rośnie płód (rozwijające się dziecko), gdy komórka jajowa kobiety zostaje zapłodniona przez plemnik mężczyzny i zagnieżdża się w ścianie macicy.
Macica znajduje się pomiędzy pęcherzem moczowym z przodu a esicą z tyłu.
Trzon macicy (corpus uteri) obejmuje:
- dno macicy—położone powyżej miejsca, gdzie jajowody uchodzą do macicy
- jamę macicy—pustą przestrzeń, w której rozwija się płód
- cieśń—zwężenie u podstawy macicy
Ściana macicy zbudowana jest z trzech warstw:
- perimetrium, czyli zewnętrzna warstwa macicy, otacza trzon i część szyjki macicy (2 mm grubości)
- miometrium, czyli warstwa środkowa, składa się z włókien mięśni gładkich ułożonych podłużnie, okrężnie i spiralnie oraz z tkanki łącznej (15 mm grubości)
- endometrium, czyli błona śluzowa wyściełająca wnętrze macicy (6–16 mm, w zależności od fazy cyklu miesiączkowego)
Szyjka macicy także składa się z kilku części:
- Endocervix lub kanał szyjki macicy to droga łącząca macicę z pochwą
- Ujście wewnętrzne to otwór pośrodku szyjki prowadzący do macicy
- Ektocervix to przejście między macicą a pochwą
- Ujście zewnętrzne lub kanał szyjki to przestrzeń w centrum ektocervix
Jeżeli w ścianie macicy nie zagnieździła się zapłodniona komórka jajowa, endometrium co miesiąc rozpada się i jest usuwane z organizmu podczas miesiączki, a na jego miejsce powstaje nowa warstwa.
Macica pełni trzy główne funkcje wspierające rozwój dziecka:
- chroni płód przed urazami fizycznymi
- zapewnia płodowi wsparcie żywieniowe, aby mógł prawidłowo się rozwijać
- usuwa produkty przemiany materii, utrzymując przestrzeń wokół płodu w czystości
Macica w ciąży
W czasie ciąży macica rośnie w sposób dynamiczny. W pierwszym trymestrze osiąga wielkość grejpfruta i mieści się jeszcze w obrębie miednicy.
W drugim trymestrze macica powiększa się do rozmiarów papai i już nie mieści się w miednicy—jej górna krawędź sięga mniej więcej połowy odległości między pępkiem a piersiami.
Wraz ze wzrostem, macica przesuwa inne narządy wewnętrzne i napina otaczające mięśnie oraz więzadła. To może powodować niewielkie dolegliwości bólowe, które są jednak całkowicie normalne.
Powiększająca się macica uciska także naczynia krwionośne, przez co część kobiet ma opuchnięte nogi, wywiera presję na pęcherz moczowy (częstsze oddawanie moczu) oraz uciska układ oddechowy i serce, co utrudnia oddychanie i ruchy.
Przy ciąży bliźniaczej lub mnogiej macica rozciąga się i rośnie szybciej.
W trzecim trymestrze macica osiąga wielkość arbuza. W terminie porodu—gdy dziecko jest w pełni rozwinięte—macica sięga od spojenia łonowego aż po łuki żebrowe. W miarę, jak organizm przygotowuje się do porodu, dziecko obniża się w kierunku miednicy, a szyjka macicy zaczyna się rozwierać, aby mięśnie macicy mogły wypchnąć dziecko na świat.
Po porodzie macica stopniowo wraca do rozmiaru, kształtu i położenia sprzed ciąży. Ten proces nazywa się inwolucją i zwykle trwa około 6 tygodni.
Najczęstsze problemy z macicą
Na macicę może wpływać wiele schorzeń, takich jak polipy, endometrioza, mięśniaki czy nowotwór. Niektóre wywołują ból i dyskomfort, najczęściej w okolicy miednicy i podbrzusza. Silniejsze bóle potrafią promieniować do środka brzucha lub dolnej części pleców. Inne objawy typowe dla problemów z macicą to nieregularne miesiączki i trudności z zajściem w ciążę. Jeśli występuje którykolwiek z tych objawów, należy udać się do lekarza na diagnozę, ponieważ niektóre problemy są poważne, a inne ustępują samoistnie.
Macica tyłozgięta—nazywana także tyłopochyleniem, tyłozgięciem lub tyłozgiętą macicą—to macica, która jest odgięta ku tyłowi, a nie ku przodowi względem szyjki. Tyłozgięcie występuje u około 1 na 4 kobiet.
W przeszłości uważano, że tyłozgięcie macicy przyczynia się do niepłodności, ale obecnie wiemy, że jej położenie nie utrudnia plemnikom dotarcia do komórki jajowej.
Czasami zrosty po endometriozie, infekcji lub wcześniejszych operacjach mogą nasilić tyłozgięcie. Może to utrudnić dotarcie plemników do komórki jajowej, ale ciąża jest nadal możliwa. W takich przypadkach warto skonsultować się z ginekologiem zajmującym się leczeniem niepłodności.
Mięśniaki
Mięśniak to niezłośliwy guz lub miejscowe pogrubienie mięśniówki macicy (miometrium). Często powoduje obfite miesiączki.
Wyróżnia się trzy główne typy mięśniaków:
- Mięśniaki podsurowicówkowe rosną na powierzchni macicy. Jeśli są duże i sprawiają dolegliwości, można je usunąć operacyjnie.
- Mięśniaki śródścienne rozwijają się w mięśniowej ścianie macicy i są wykrywane w USG. Często powodują zwiększenie objętości krwawienia miesięcznego. Jak większość mięśniaków, z czasem regresują po menopauzie.
- Mięśniaki podśluzówkowe powstają tuż pod endometrium i zwykle mają 1–1,5 cm średnicy. Mimo małych rozmiarów mogą prowadzić do obfitych miesiączek i krwawienia między miesiączkami, ponieważ tkanka pod endometrium łatwo i obficie krwawi. Mięśniaki podśluzówkowe leczy się farmakologicznie, a w razie potrzeby usuwa operacyjnie.
Polipy
To zwykle małe, łagodne guzy, które jednak mogą powodować krwawienia międzymiesiączkowe, nieprawidłowe krwawienia lub plamienia po menopauzie. Polipów można mieć kilka. Często dotyczą kobiet w okresie okołomenopauzalnym, ponieważ endometrium nie odnawia się już regularnie. Zazwyczaj pozostają w macicy, ale czasem mogą przesunąć się przez szyjkę do pochwy. Małe, bezobjawowe polipy często ustępują samoistnie.
Jeśli polipy się powiększają i sprawiają problemy, farmakoterapia przynosi chwilową ulgę, ale skuteczniejsze jest usunięcie chirurgiczne.
Rozrost endometrium to nieprawidłowe pogrubienie endometrium. Może być skutkiem czasowej nierównowagi hormonalnej, ale czasem stanowi stan przednowotworowy.
Objawy rozrostu endometrium to nieprawidłowe plamienia między miesiączkami albo wyjątkowo obfite krwawienia. Nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko rozwoju tego schorzenia i jego przemiany w raka endometrium. Tkanka tłuszczowa produkuje nadmiar estrogenów względem progesteronu, a taka nierównowaga hormonalna stymuluje nadmierny rozrost błony śluzowej macicy. Kobiety z nadwagą i otyłością mogą profilaktycznie wykonywać przezpochwowe USG, aby kontrolować stan endometrium.
Endometrioza to przewlekła choroba zapalna polegająca na występowaniu błony śluzowej macicy poza jej jamą. Adenomioza to odmiana, w której endometrioza rozwija się w ścianach mięśniowych macicy. Powoduje to nasilające się miesiączki—obfite i bolesne, z czasem coraz trudniejsze do zniesienia. Endometrioza dotyczy około 1 na 10 kobiet w wieku rozrodczym i może pojawić się już w okresie dojrzewania.
Co robić? Lekarze często zalecają doustne środki antykoncepcyjne, które zatrzymują cykl miesiączkowy i pozwalają macicy „odpocząć”, łagodząc objawy. Pamiętaj, że niewielki ból podczas miesiączki jest zjawiskiem normalnym. Jeśli masz wątpliwości lub pytania dotyczące swojego stanu zdrowia, porozmawiaj o nich z lekarzem lub ginekolożką.
Rak szyjki macicy to dziś choroba, której można zapobiegać. Szczepionka przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), obecnemu w większości komórek rakowych szyjki, została opracowana w latach 90. i jest obecnie powszechnie dostępna. Test cytologiczny (Pap smear), polegający na pobraniu komórek z szyjki macicy, wykrywa zmiany związane z infekcją HPV. Takie zmiany nazywa się dysplazją i nie wywołują one bólu ani innych objawów. Regularne cytologie (raz na 3 lata) to najlepszy sposób wczesnego wykrywania dysplazji.
Warto wiedzieć, że dysplazja nie zamienia się w raka z dnia na dzień. To proces rozciągnięty na lata. Regularnie odwiedzaj ginekolożkę, żeby wcześnie wykryć i zareagować na niepożądane zmiany.
Możesz śledzić swój cykl w aplikacji WomanLog. Pobierz WomanLog już teraz:
