Aşılar ve Adet Döngüsü
Aşılar hayat kurtarır. Aşıların geliştirilmesi sayesinde, çiçek hastalığı ve çocuk felci gibi birçok ölümcül hastalığı ortadan kaldırmayı ya da en azından kontrol altına almayı başardık. Günümüzde ise dünyamız, COVID-19 virüsüyle mücadele ediyor; bu virüs de aşılarla kontrol altına alınabilir. Ölümcül hastalıklara karşı değerli bir savunma mekanizması olan aşılar, bağışıklık sistemini istenen antikorları üretmesi için uyarır; ancak bu süreç vücutta ve adet döngüsünde geçici olarak bazı zorluklar yaratabilir.
Adet döngüsü, bir kadının sağlığının birçok yönünü etkiler ve dünyayla kurduğu etkileşimine yön verir. Aynı şekilde, çevresel koşullar ve fizyolojik süreçler de onun adet döngüsünü etkiler. Bir hastalığa ya da bir aşıya karşı oluşan bağışıklık tepkisi de döngüyü değiştirebilir. Bu yazıda, aşılarla ilgili yaygın yanlış inanışları ve aşıların adet ve doğurganlık üzerindeki etkilerini inceleyeceğiz.
Aşılar nasıl çalışır?
Bir virüse ilk kez yakalandığınızda, bağışıklık sisteminiz yeni gelen bu istilacıyla mücadele etmekte zorlanabilir ve ateş, titreme, baş ağrısı, şişmiş lenf düğümleri, mide bulantısı, döküntü ve diğer yaygın semptomlar görülebilir. Aynı virüs tekrar vücudunuza girdiğinde, bağışıklık sisteminiz bu mikropları tanır ve etkili bir yanıt vererek daha hızlı iyileşmenize olanak tanır.
Bağışıklık sistemi, karşılaştığı herhangi bir virüse karşı antikor üretir. Dünyadaki virüslerin sayısı çok fazladır ve tam olarak tahmin etmek zordur; insanlara potansiyel olarak zararlı olan 200’den fazla virüs tespit edilmiştir. Bazıları sadece hafif belirtilere neden olurken, bazıları kalıcı hasar ve hatta ölüme sebep olabilir. İşte burada aşılar devreye girer.
Önerilen aşılar
Çoğu aşı ile önlenebilen hastalıklar özellikle gelişmiş ülkelerde kontrol altındadır, fakat bazı aşılar hâlâ yaygın biçimde önerilmektedir. Örneğin, çocuk felci, hepatit B, HPV ve pnömokok enfeksiyonları aşıları küçük çocuklar ile ergenler için önerilir. Tavsiyeler ülkeye ve bölgeye göre değişir. Örneğin, Asya, Doğu Avrupa, Güney Amerika ve Afrika'da tüberküloz için aşılamalar sürerken, diğer yerlerde bu hastalığın riski çok azdır. Nerede yaşarsanız yaşayın, bölgeniz için önerilen aşılar konusunda doktorunuza danışın ve seyahat ediyorsanız, gideceğiniz ülkede karşılaşabileceğiniz olası risklere karşı aşılama yaptırmayı unutmayın.
Her yıl, aşılar dünya genelinde yaklaşık 3 milyon insanın hayatını kurtarır. Bir zamanlar milyonlarca insanı öldüren çiçek hastalığı, aşı sayesinde tamamen yok edilmiştir. Çocuk felci, difteri ve birkaç başka ciddi hastalık ise var olmaya devam etse de artık önemli bir tehdit oluşturmamaktadır. Aşı yaptırmayı reddeden veya çocuklarını aşılatmayan kişiler, yalnızca kendileri hastalanıp tehlikeli sonuçlara maruz kalmakla kalmaz, başkalarına da bulaştırıp salgınlara yol açma riski taşır.
COVID-19 aşısı ve adet döngüsündeki değişiklikler
Bazı kadınlar, aşıdan sonra adetlerinde değişiklikler yaşadıklarını fark etti. Resmî raporlar arasında ise adet döngüsünde değişiklikler olası yan etkiler arasında yer almasa da; pek çok kadın, geç veya hiç gelmeyen adet, zamanı erkene çekilmiş kanama, fazla miktarda kanama ya da regl dönemi dışında ara kanama olduğundan bahsediyor.
Adetinizin neden geciktiğini öğrenin.
Uzmanlara göre, aşı ile adet döngüsü arasında açık bir bağ kurmak zordur çünkü adet düzensizlikleri üreme çağındaki kadınlar arasında yaygındır. Aynı zamanda, bildirilen döngü farklılıklarının pandemiyle ilgili kaygılardan da kaynaklanabileceği düşünülüyor. Birçok rapora rağmen, menstrual değişikliler hâlâ potansiyel yan etkiler listesine eklenmemiştir. Klinik çalışmalarda da adet düzensizlikleri dikkate alınmamış, kadınlar yine savunmasız bir konumda bırakılmıştır.
Adet döngüsünde geçici değişiklikler yaşanması, kadınların aşı yaptırmasını engellememelidir, ancak bu belirtiler değerlendirilip, olası yan etkiler listesine eklenmeli ki insanlar sağlıklarıyla ilgili en doğru kararları verebilsinler.
Bu değişiklikler neden yaşanıyor?
Bildirilen adet döngüsü değişikliklerinin çoğu geçici olmuş ve bir-iki döngü içinde normale dönmüştür. Bazı uzmanlar, bu dalgalanmaların vücudun doğal bağışıklık yanıtından kaynaklanmış olabileceğini düşünüyor.
Kısa vadede gözlenen semptomlar kalıcı sonuçlar yaratmamıştır. Daha ciddi olan sorun ise, COVID-19 aşısı ile ilgili klinik çalışmalarda kadın sağlığına dair önemli bir unsurun yine göz ardı edilmesidir. Pek çok kadının regl değişiklikleri bildirmesiyle bilgi eksikliği ortaya çıkmış, bu da spekülasyonlara ve daha fazla kişinin aşıdan uzak durmasına neden olmuştur.
Endişelenmeli misiniz?
İlk çalışmalar, COVID-19 aşılarının güvenli olduğunu ve yalnızca geçici yan etkileri bulunduğunu göstermektedir. Tabii ki, şüpheleriniz varsa aşıyı doktorunuzla konuşmalısınız, ancak aşının doğurganlığı bozduğuna, doğum komplikasyonlarına veya doğuştan sakatlığa neden olduğuna dair hiçbir kanıt yoktur. Hatta adet değişiklikleri bile bir-iki döngüden fazla sürmemelidir. Uzun süreli yan etkiler ya da döngünüzde sürekli değişiklikler fark ederseniz, mutlaka bir sağlık uzmanına başvurun.
Aşıya nasıl hazırlanmalı?
Herhangi bir aşıya hazırlanırken, geçmişini, nasıl çalıştığını ve vücudunuzu nasıl etkileyebileceğini öğrenmenizi öneririz.
Doğru bilgiyi bulun. Aşı olmadan önce sorularınız varsa, ülkenizin resmî sağlık kuruluşlarının web sitesini veya güvenilir kaynakları ziyaret ederek çeşitli aşıların yararları, yan etkileri, önerilen aşılar ve aşı programları hakkında bilgi edinebilirsiniz. Tıbbi geçmişinizi kontrol edip rapel doza ihtiyaç duyup duymadığınızı gözden geçirin.
Doktorunuzla konuşun. Doktorunuz, belli bir aşı türünün sizin için risk ve yararlarını değerlendirebilir. Eğer komplikasyonlara yol açabilecek bir hastalık ya da alerjiniz varsa, en güvenli yol haritası için size öneride bulunacaktır.
Riskleri değerlendirin. Potansiyel yan etkilerden endişe duyuyorsanız, bunu aşının önleyeceği hastalığın olası sonuçlarıyla tartın. Örneğin, COVID-19 aşısını olduktan sonra bazı kişiler kısa süreli yan etkiler yaşasa da, hastalığın sonuçları çok daha ağırdır. Hepimiz bu virüse yakalanma tehdidi altındayız. Ne kadar çok kişi aşılanırsa, hastalık o kadar çabuk kontrol altına alınır ve sosyal hayata daha rahat dönebiliriz.
Aşı sonrası yan etkiler genellikle bir-iki hafta sürerken, virüsün vücutta yaratacağı hasar yıllarca devam edebilir. Araştırmalar, COVID-19 virüsüne bağlı uzun vadeli problemlerin kalıcı akciğer hasarı, Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı, inme ve kalp hasarına yol açabileceğini göstermektedir. Doktorunuz önemli bir kontrendikasyon saptamadıkça, en iyi yol aşı olup hastalığı ağır biçimde geçirme riskini önlemektir.
Sağlığınızı izleyin. Mümkünse, aşı olduktan sonra en az 30 dakika klinikte kalın ve olası alerjik reaksiyonlara karşı gözlemde bulunun. Çoğu yan etki—yorgunluk, kol ağrısı, baş ağrısı, ateş—birkaç gün içinde geçer ve basit ağrı kesicilerle rahatlatılabilir. Belirtiler iki haftadan uzun sürerse veya şiddetlenirse, doktorunuza başvurun.
Adet döngünüzde bir değişiklik fark ederseniz, dile getirin. Her zaman doktorunuzla konuşabilir ya da ülkenizde veya bölgenizde klinik çalışmalardan sorumlu makamlara deneyiminizi bildirebilirsiniz. Ne kadar çok kişi yaşadıklarını bildirirse, bu sorun daha çok dikkate alınacaktır. Belki böylece bir sonraki klinik çalışmada kadın sağlığı ve adet görme dikkate alınır.
WomanLog'u kullanarak adet döngünüzü takip edebilirsiniz. Hemen WomanLog'u indirin:
