Premenstrüel Disforik Bozukluk: PMDB’yi Anlamak
Ovülasyondan sonra hormon düzeyleri düşmeye başladıkça, çoğu kadın göğüslerde hassasiyet, şişkinlik ya da ruh halinde değişiklik gibi bazı fiziksel ve zihinsel değişiklikler yaşar. Bu tür semptomlar çoğunlukla Premenstrüel Sendrom yani PMS ile ilişkilendirilir. Premenstrüel Disforik Bozukluktan (PMDB) muzdarip olanlar için ise özellikle duygularla ilgili semptomlar belirgin şekilde daha şiddetlidir.
Menstrüel döngünün premenstrüel fazında, yani bir sonraki adetiniz başlamadan 1–2 hafta önce, çok çeşitli rahatsız edici semptomlar ortaya çıkabilir. Östrojen ve progesteron seviyelerinin azalması vücudunuzda bazı değişikliklere yol açacaktır; bireysel yapınıza göre bu semptomlar rahatsız edici, yorucu ya da hatta engelleyici olabilir. Ancak artık şiddetli PMS yaşamanın adet görmenin kaçınılmaz bir parçası olduğuna inanmıyoruz.
PMS’e bağlı rahatsızlıklar ve menstruasyonun "karanlık gizemi" adet görmenin neden hala dünya genelinde tabu ve sorunlu bir konu olduğunun en yaygın nedenleri arasındadır. Kadınların acı ile başa çıkamadığını gösteren, dramatik ruh hali değişiklikleri yaşadığını ya da garip istekleri olduğunu anlatan temsil ve klişeler, adet döneminin gizemli ve korkutucu olduğu algısına katkıda bulunur ve adet gören kadınların uzak durulması gereken biri olarak görülmesine yol açar.
Bir miktar rahatsızlığın ne yazık ki normal olmasıyla birlikte modern tıp, şiddetli ağrı, ruhsal bozukluklar ve diğer menstrüel döngüyle ilişkili semptomların normal işleyişi bozan derecede olduğunda bunların sıradan ve geçici varyasyonlar olarak görülmemesi gerektiğini doğrulamaktadır.
Dünya çapında kadınların yaklaşık %3-8’inin yani yaklaşık her 20 kadından birinin Premenstrüel Disforik Bozukluk yaşadığı sanılmaktadır. PMDB'nin semptomları genellikle kadının yirmili yaşlarının ortalarında ortaya çıkar ve bazen menopoz yaklaştıkça daha da şiddetlenebilir.
PMDB'nin tanı ve tedavisini zorlaştıran unsur, semptomların ağırlıklı olarak duygusal doğasıdır. PMDB’nin en yaygın semptomları şunlardır:
- Şiddetli depresif ruh hali
- Duygusal dalgalanmalar
- Yoğun kaygı ve sinirlilik
- Öfke
- Konsantrasyon zorluğu ve diğer bilişsel bozukluklar
- Uyku problemleri
- Yorgunluk veya ciddi enerji eksikliği
- İştah değişiklikleri, aşırı yeme
- Ağır fiziksel semptomlar
Bu semptomlar zararsız gibi görünebilir. Sonuçta neredeyse herkes zaman zaman bunlardan bazılarını, adet döngüsünden bağımsız olarak bile, deneyimlemiştir. Ama aldanmayın. Eğer bunlardan herhangi biri kronik olarak yaşanıyorsa, ciddi şekilde yıpratıcı ve kısıtlayıcı olabilir.
PMDB tanısı almanız için, bu semptomlardan en az beşi döngünüzün premenstrüel evresinde mevcut ve tekrarlayan olmalı, toplumda başarılı şekilde işlev görmenizi etkilemeli ve dış etkenlerden bağımsız olarak ortaya çıkmalıdır.
PMDB’nin Nedenleri Nelerdir?
Bu sorunun kesin bir yanıtı yok. Menstrüel döngü, belirli hormonların -örneğin oksitosin- çok düşükten çok yüksek seviyelere çıkıp ardından tekrar düşmesiyle tüm vücudun işleyişini etkiler. Ruh halini düzenleyen hormonlar, yani serotonin, dopamin ve endorfinler, kadının döngüsünün farklı aşamalarında da önemli dalgalanmalar gösterebilir. Her birimiz genetik miras ve çevresel koşullar anlamında farklı olduğumuz için, vücudunuz belirli hormonlardaki ya da hormon etkileşimlerindeki değişimlere özel olarak duyarlı olabilir.
Eğer sizde veya ailenizde kaygı, depresyon (loğusalık depresyonu dahil) veya benzeri bir ruhsal sağlık sorunu öyküsü varsa, PMDB geliştirme olasılığınız da artar.
Vücudun kaynaklarını tüketen, beslenmeye değil yıkıma hizmet eden sigara ve alkol gibi alışkanlıklar da PMDB’ye katkıda bulunabilir. Bazı araştırmalar düşük sosyoekonomik düzeyi de risk faktörü olarak ekler; çünkü sosyal ve ekonomik zorluklarla karşı karşıya kalan kadınlar, uzun çalışma saatleri, yetersiz beslenme, bağımlılık, aşırı stres gibi ek zorluklar da yaşama eğilimindedir. Bütün bu etkenler vücudu zaman içinde tüketerek, hormon üretimi ve dağılımından sorumlu olan endokrin sistemi etkileyip, kadının menstrüel döngüsüne de yansır.
Sosyal Yönü
PMDB ile ilgili birçok semptom psikolojik olduğundan ve şiddetleri “toplumda işlev görebilmek” gibi muğlak ölçütlerle belirlendiğinden, bunun tam olarak ne anlama geldiği konusunda sorular oluşabilir. Sosyalleşme ve diğer insanların kadınlara bakışı, işin kaçınılmaz bir parçasıdır.
Kendimizi evimizde hissetmek için, bedenimizin sinyallerini algılamalı ve saygı duymalıyız. Adet sancısı, vücut ısısındaki dalgalanmalar, ruh hali değişimleri ve diğer döngüyle ilgili semptomlar yoğun olabilir ve bunlar geçene kadar kendimize biraz daha nazik davranırsak bedenimiz bunu fark eder. Eğer yaşadığınız toplum "zayıflık" olarak görülen şeyleri küçümsüyorsa, sıradan premenstrüel yaşantılardan söz ettiğinizde bile eleştiriye uğrayabilirsiniz. Döngünüzün hangi evresindeyseniz olun, evde ya da işte kendi gerçeğinizi konuşmak ve sizi anlamayacak kişilerle fazlasını paylaşmamak arasında bir denge bulmamız gerekir.
Dünya genelinde giderek daha fazla kadın, artık “menstrüel döngüyü tüm evreleriyle kucaklamayı” ve vücudun değişen ihtiyaç ve becerileriyle daha uyumlu bir yaşam sürmeyi seçiyor. Ancak bu, PMDB'den muzdarip olanlar için çok daha büyük bir mücadele olabilir.
Eğer ağır PMS semptomları yaşıyorsanız veya PMDB teşhisi aldıysanız, herhangi bir şeyi ‘kucaklamak’ aşırı derecede zorlaşır. Şiddetli kramp, ruh halinde ani değişimler, konsantrasyon zorluğu gibi döngüyle ilişkili bozuklukların getirdiği belirtiler son derece gerçektir, hayatınızın her yönünü olumsuz etkileyebilir ve ihmal edildiğinde tehlikeli komplikasyonlara yol açabilir.
PMDB, kişiler arası ilişkileri ve günlük işleri yönetmeyi çok zorlaştırır. Elinizden gelenin en iyisini yapmak bile, duygularınızla oynayan ve düşüncelerinizi çarpıtan bir durumu aşmaya yetmeyebilir.
Eğer şiddetli ruh hali dalgalanmaları yaşıyorsanız, dürtüsel hareket etmekten kaçının ama duygularınızı da bastırmayın veya küçümsemeyin. PMDB ile uğraşıyor olsanız bile hislerinizin geçerliliği vardır.
“Normal” bir duygusal tepki ile PMDB etkisindeki davranış arasındaki farkı görebilmek için özellikle çaba göstermeniz gerekebilir. Bir terapist, kendinizi nasıl ifade ettiğinizi anlamanızda ve günlerinizi planlayıp diğer insanlarla daha olumlu iletişim kurmanızda size yardımcı olabilir.
PMDB İçin Tedavi Seçenekleri
PMDB her zaman tamamen tedavi edilemez çünkü bu konuda hala bilmediğimiz çok şey var, ancak başarıyla yönetilebilir. Tıbbi olmayan tedavi yolları şunları içerir:
Rahatlama ve stres yönetimi teknikleri (örneğin meditasyon, nefes egzersizleri, farkındalık, günlük tutma) PMDB’nin ağır semptomlarıyla başa çıkan biri için basit görünebilir ancak zihinsel sağlığınızda gerçekten ilerleme kaydedebilirsiniz.
Öz bakım uygulamaları (sıcak banyo yapmak, rahatlatıcı müzik dinlemek, masaj ya da akupunktur seansı almak veya kendi kendini masaj yapmak) iç huzurunuza büyük katkı sağlayabilir. Vücudunuzu zorluklardan geçerken rahatlatacak ve destekleyecek yollar bulun.
Vücudunuza nazik davranmak, sağlığı destekleyen bir yaşam tarzı seçmek anlamına da gelir:
- Kompleks karbonhidrat, yeterli protein ve mikro besinleri içeren gıdalar yiyin
- Alkol ve diğer bağımlılık yapan maddeleri azaltın
- Düzenli egzersiz yapın
- Sağlıklı bir uyku düzeni koruyun
- Hayatınızı sadeleştirecek rutinler oluşturun
PMDB semptomlarına yönelik tıbbi tedaviler ise şunları içerir:
Ağrı kesiciler ve anti-inflamatuar ilaçlar premenstrüel krampları ve diğer fiziksel ağrıları yönetmeye yardımcı olur. Vücudunuzda ağrı sık yaşansa bile, bunu uzun süre görmezden gelmemelisiniz; çünkü ağrı, özellikle uzun vadede daima zararlıdır.
Antidepresanlar ise PMDB’ye eşlik eden depresyon ve kaygı ile mücadele için sıkça reçete edilir. PMDB ile anormal serotonin değişimlerinin ilişkisi göz önüne alındığında, seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) şiddetli ruh hali değişimleri ve ruhsal semptomları hafifletmek için yaygın olarak kullanılır.
Bilişsel davranışçı terapi ve diğer psikoterapi yöntemleri de PMDB'nin psikolojik semptomlarını ele alabilir ve hastaların bunları yönetmek veya azaltmak için yollar geliştirmesine yardımcı olabilir.
Hormonlu doğum kontrolü ve yumurtlamayı baskılayan diğer hormonal tedaviler PMDB'nin olumsuz etkilerini hafifletebilir.
Durumunuzu başarıyla yönetmek için desteğe ihtiyacınız olacak. PMDB semptomlarınız hakkında aile hekiminiz, jinekoloğunuz ve gittiğiniz diğer uzmanlarla konuşun; böylece sizin bireysel semptom tablonuza uygun bir tedaviye ulaşma şansınız artar.
PMDB gibi karmaşık ve kronik bir sorunla karşı karşıya kaldığınızda, yaşadığınız semptomların genel sağlık ve iyilik halinizle nasıl ilişkili olduğunu da göz önünde bulundurun. Kanda gerekli testlerinizin güncel olmasını sağlayın ve tiroid hastalığı veya depresyon gibi ani ruh hali değişikliklerini açıklayabilecek başka hastalıklara karşı dikkatli olun.
Vücudumuz, aynı anda işleyen birçok karmaşık ve etkileşimli biyolojik süreç tarafından yönetilen bir organizmadır. Vücudunuzun size verdiği sinyalleri dikkatle izleyin ve işler yolunda gitmediğinde yardım istemekten çekinmeyin.
Adetinizi WomanLog kullanarak takip edebilirsiniz. WomanLog’u şimdi indirin:
