Dünya Çapında Regl Utancı
Genç bir kızın ilk regl dönemi, ergenliğin başlangıcını ve kadınlığa geçişini simgeleyen önemli bir olaydır. Bazıları için bu, büyümenin doğal bir parçası olarak görülürken, diğerleri ise kendilerini çevreleyen kültürde kökleşmiş zararlı inançlarla mücadele etmek zorunda kalır. Bu yazıda, regl ile ilgili en yaygın efsaneleri ve uygulamaları, ayrıca bu doğal ve kaçınılmaz biyolojik sürece yönelik kültürel utancın genç kadınlar için neden tehlikeli olabileceğini öğreneceksiniz.
Dünya nüfusunun yarısı adet görüyor. Kramp, uykusuzluk, hormonal migrenler ve diğer adet öncesi semptomlarla başa çıkmayı öğrenmek zaten yeterince zorken, regli olan kişilerin neler yapabileceğini sınırlayan zararlı inançlar ve sosyal normlar da ruh sağlığımızı olumsuz etkiliyor. Bazı yerlerde regl hakkında konuşmak insanları sadece rahatsız etmekle kalırken, başka yerlerde adet gören kadınlar günlük aktivitelerinden dışlanıyor: Okula ya da işe gitmelerine izin verilmiyor ve sosyal etkinliklere katılmaları engelleniyor. Kendini modern ve akılcı olarak gören ülkelerde bile birçok kadın ve kız çocuğu bu doğal bedensel süreçten utanıyor.
Regl utancı nedir?
Regl utancı, adet gören bir kişinin, regl dönemiyle ilgili kültürel veya toplumsal inançlar nedeniyle utandırılması veya kendini utanmış hissetmesidir. Ancak, regl utancının etkisi utanç ve mahcubiyet hissinden çok daha öteye gider; dünya genelinde birçok yerde, kadınlar regl oldukları için eğitim ve istihdam olanaklarından mahrum kalıyor.
Regl hakkında kamusal konuşmaları normalleştirmek neden önemli?
21. yüzyılda bile bu konunun hala tabu olarak görülmesi—sadece özelde konuşulması gereken bir şey olarak algılanması—şaşırtıcı görünebilir. Regl deneyimimizi paylaşmayı normalleştirmeliyiz çünkü kadınları ve kız çocuklarını normal bir bedensel işlev için utandırmak, onların tam potansiyelini geliştirmelerini engellemekle kalmaz, aynı zamanda kendileriyle olan ilişkilerine de zarar verir. Gelişmekte olan ülkelerdeki ve yoksul topluluklardaki kadınlar ise en ağır etkilenenlerdir.
Anlamsız utanç kadınları geride bırakıyor
Bir kız ilk reglini deneyimlediğinde, genellikle temel eğitiminin henüz ortasındadır. Yoksul topluluklarda genç kızların aileleri, regl ürünleri almaya veya ev dışında regl hijyenini sağlamaya imkân bulamazsa tek çareleri okulu aksatmaktır. Ancak, yoksulluk sorunun yalnızca bir parçası. Birçok kız, okulda erkeklerin ve hatta bazı öğretmenlerin reglle ilgili aşağılayıcı yorumlar yaptığını, bunun da ayrımcılığa yol açan bir ortam yarattığını ve okuldan ayrılmalarına neden olduğunu rapor ediyor.
UNESCO'ya göre, dünya genelinde yaklaşık 131 milyon okul çağındaki kız çocuğu okula gitmiyor. Bu da onların diploma alma ve düzenli bir gelir elde etme olasılıklarının azaldığı; dolayısıyla aile üyelerine ya da eşlerine bağımlı kaldıkları ve kendi adlarına önemli kararlar almakta özgür olamadıkları anlamına geliyor. Başkalarına sıkı sıkıya bağımlılık, hem fiziksel hem de psikolojik anlamda aile içi şiddete yatkınlık dahil birçok risk faktörünü artırır. Bu durumdaki kadınlar, yaşamları boyunca finansal güvenliklerini bağımsız olarak oluşturamadıkları için, emeklilikte erkeklere kıyasla yoksulluk sınırının altında yaşama olasılığı çok daha yüksektir.
Regl utancı ve ayrımcılık, hijyen sorunlarını artırıyor
Regl ürünleri almaya yeterli maddi imkanın olmaması ve regl ile ilgili toplumsal damgalar, kadınların ve kız çocuklarının uygun hijyen uygulamalarını yerine getirememe riskiyle karşı karşıya kalmasına neden oluyor. Regl kanı vücuttan çıktıktan sonra, hızla bakteri üremesi için uygun bir zemin haline gelir; bu nedenle tampon, hijyenik ped ve diğer regl ürünlerinin enfeksiyonu önlemek için birkaç saatte bir değiştirilmesi gerekir. Ancak, bu ürünlere ulaşamayan veya onları kamuya açık tuvaletlerde kullanmaktan utanan kızlar enfeksiyon ve hastalık riskine daha fazla maruz kalır. Kötü regl hijyeni, hayatı tehdit edebilecek toksik şok sendromunun çoğu vakasının da nedenidir.
Regl utancı kadınları ve kız çocuklarını toplumdan dışlar
Günümüzde bile, bazı kültürlerde adet gören kadınların kanama dönemlerinde dini veya sosyal etkinliklere katılmasına izin verilmiyor. Bazı kültürlerde kadınların bu günlerde aileye yemek yapması veya partneriyle aynı yatakta uyuması bile yasaklanıyor. Yüzyıllar boyunca Nepal halkı Chhaupadi’yi—yani adet gören kadın ve kız çocuklarının ritüel olarak ev dışında bir kulübeye ya da avluya sürgün edilmesini—uygulamıştır. Her ne kadar bu uygulama resmi olarak yasaklanmış olsa da, Nepal’in kırsal ve tutucu bölgelerinde hâlâ devam ediyor. Bu tür uygulamalar regl utancını pekiştirmekle kalmaz, kadınların değerini azaltır ve onların toplumsal açıdan daha savunmasız olmasına yol açar.
Regl utancı, istenmeyen gebelik riskini artırır
Pek çok ülkede, genç bir kız ilk reglini gördüğünde evliliğe ve aile kurmaya hazır olduğu düşünülür. 12 yaş kadar küçük kızlar bile adet görmeye başladıklarında zorla evlendirilebilir. Her ne kadar genç bir vücut teknik olarak üreme yetisine sahip olsa da, ergen gebeliklerinde ölüm ve komplikasyon riski çok daha yüksektir; bunlar arasında uzun süren ve zorlu doğum, şiddetli anemi, kanama, toksemi ve sakatlık vardır. Regl utancını besleyen kültürlerde, hem kızlar hem de erkekler için eğitici kaynakların sınırlandırılması nedeniyle, ergenler arasında plansız ve istenmeyen gebelik oranları daha yüksektir. Toplumun size seçim şansı tanımadığı bir yaşta çocuk sahibi olmak, ömür boyu sürebilecek toplumsal ve ekonomik dezavantajlara yol açabilir.
Regl ve dini uygulamalar
Çoğu modern dinde adet gören kadınlara yönelik ritüel kısıtlamalar bulunmasa da, dünyanın daha tutucu bölgelerinde bu tür uygulamalar sürmektedir.
Bazı Hristiyan mezheplerde, kadınların regl dönemlerinde Kutsal Komünyona katılması yasaktır. İslam'da adet gören kadınlar oruçtan muaf tutulur, ancak eski kitaplara göre bu dönemde eşiyle cinsel ilişkiye girmemeleri gerekir. Yahudilikte de kadınlara adet döneminde cinsel ilişkiden kaçınmaları ve ardından kendilerini arındırmak için ritüel bir banyo yapmaları öğretilir.
Çoğu Hindu topluluğunda, regl başlangıcı kutlama sebebidir; ancak kadınların tapınağa girmelerine veya dini törenlere katılmalarına izin verilmez. Daha ortodoks Hindu topluluklarında, adet gören kadınlar eve giremez ve ev işi yapmaları yasaktır. Benzer şekilde, Budistlerin çoğunda regl, insan üremesi için zorunlu olan normal bir biyolojik süreç olarak görülür, ancak daha tutucu topluluklarda kadınlar dini ritüellerden dışlanır ve tapınağa alınmaz.
Bu uygulamaların bazıları zararsız görünebilir; ancak ritüel kısıtlamalar regli gizli ve kirli bir şey olarak görme anlayışını sürdürüyor ve kadınların erkeklerden daha aşağıda olduğu inancını besliyor.
Regl hakkında efsaneler her yerde
Regl dönemine dair efsaneler ve tabular tüm dünyada devam ediyor. Çin’deki kadınların yalnızca %2’si tampon kullanıyor, çünkü tamponun bekareti simgelediğine inanan–aslında yanlış olan–geleneksel bir düşünce yaygındı. Günümüz Çin’inde evlilik öncesi cinsel ilişkiden kaçınmak artık eskisi kadar önemli olmasa da, birçok insan bir tamponun gelişmekte olan bir bedene zarar vereceğine inanıyor.
Regl utancı, yüksek eğitim seviyesine sahip gelişmiş ülkelerde de mevcut. İngiltere'de 14-21 yaş arası yaklaşık iki milyon kız, regl nedeniyle tam veya yarım gün okula gitmemiştir. ABD'de ise regl ürünleri lüks ürün olarak vergilendirildiği için, adet gören kişilere ek maddi yük getiriyor.
İnternetin bilgiyi daha erişilebilir kıldığı günümüzde dahi, regl hakkında olumsuz inançlar aktarılmaya devam ediyor. Plan International tarafından Hollanda, Uganda, Brezilya ve Endonezya’da yapılan bir araştırmaya göre, birçok erkek regl dönemlerinin kamusal alanda konuşulmaması gerektiğini düşünüyor. Katılımcıların yarısından fazlası regl dönemini kirli bulduğunu, yüzde 38'i ise tiksindirici olarak tanımladığını söylüyor. Yine yarısından fazlası da, kadınların regl dönemlerinde okula veya işe gitmemesi gerektiğine katılıyor.
Regl hakkında doğru bilgi eksikliği ve ayrımcı kültürel uygulamalara bağlılık, bu utancın aşılmasını daha da zorlaştırıyor. Erkeklerin büyük kısmı reglin kadın ve kız çocuklarını dışlamak ve temel haklardan mahrum bırakmak için geçerli bir sebep olduğuna inandığı sürece, zararlı utanç ve ayrımcılık sürecektir.
Regli kutlayan kültürler
Her ne kadar regl hakkında pek çok zararlı efsane geleneksel kültürlerden kaynaklansa da, bazı topluluklar adet başlangıcını kadın yaşamında önemli bir dönüşüm olarak kutluyor.
Güney Hindistan'da, bir Tamil kızı ilk reglini gördüğünde, akrabaları onun yeni statüsünü kutlamak için özel bir tören düzenler. Hediye verilir, ona özel yemekler hazırlanır ve yaşlı kadınlar, törensel bir banyo ile onu yıkar. Brezilya’da ise, bu anlamlı yaşam olayı genç kadının geniş ailesiyle kutlanır; benzer etkinlikler Güney Afrika’daki bazı topluluklarda da yapılır.
Güzel bir kutlama, bir Apaçi kızı ergenliğe girip ilk reglini gördüğünde gerçekleşir. Ona yakın kadınlar, Kızın hayatında yeni bir dönemi işaretleyen Changing Woman onuruna dört gün sürecek bir yemek, içecek ve dans kutlaması yapar. Hupa yerlileri ise, genç bir kadın için hayata pozitif bir başlangıç yapmasını amaçlayan Flower Dance adlı ergenliğe geçiş ritüelini yeniden canlandırmıştır. Kuzey Amerika ve Güney Pasifik’teki diğer yerli kabileler ise, regli içe dönüş ve özel temizlik ritüelleriyle onurlandırır. Menstruasyon süresince kadın topluluktan ayrılsa bile bunu kendi isteğiyle yapar; bu sayede diğer kadınlarla bağ kurar ve kadınlığını kutlar.
Son düşünceler
Genç bir kızın ilk regli hayatında önemli bir değişimi simgeler—kadınlığa geçişi ve doğurganlığın başlangıcını. Ne yazık ki, birçoğumuz için bu aynı zamanda eşitlik ve fırsatların sonu da olabilir. Regli çevreleyen olumsuz efsaneler ve tabular, zararlı inanç ve uygulamaların yayılmasına neden olarak kısır bir ayrımcılık döngüsünü sürdürmekte ve genç kadınları aşağıya çekmektedir. Hala katetmemiz gereken uzun bir yol varken, ilk adım olarak regli birbirimizle açıkça konuşabiliriz. Hükümetleri regl ürünlerini daha ulaşılabilir hale getirmeye, okulları da hem kız hem erkek çocuklarına regli ve üreme sağlığı hakkında doğru bilgi vermeye teşvik edebiliriz.
WomanLog'u şimdi indir:
