Bir çocuk sahibi olmak, tamamen hazırlıklı bir yetişkin için bile hayatı değiştiren bir karardır. Hamile olduğunuzu öğrenmek ve bu durumda ne yapacağınızı hiç bilmemek, en soğukkanlı ergeni bile paniğe sürükleyebilir.
Bu yazıda, beklenmedik bir gebelik ile karşılaşan sizin ya da sevdiklerinizin önündeki seçenekler ve atılacak adımlar hakkında yardımcı bilgiler sunuyoruz.
Fiziksel olarak hamile kalmak oldukça basit bir süreçtir. Ancak, çevresel koşullar sonsuz derecede karmaşık olabilir. Kalıcı sonuçları olacak kararlarla karşı karşıya kalındığında tüm önemli etkenler göz önünde bulundurulmalıdır.
Yani, hamile olduğunuzu yeni öğrendiniz ve ne yapacağınızı bilmiyorsunuz. Öncelikle derin bir nefes alın. Sakin olduğunuzda odaklanmanız daha kolay olacaktır. Bu makale size yardımcı olmak için burada. Aşağıdaki soruları okuyun ve dikkatlice düşünün.
İlk yapılması gereken, elinizdeki bilginin güvenilir olduğundan emin olmaktır. Seks ve gebelikle ilgili (hem çocuklar hem de yetişkinler arasında) birçok efsane vardır. Okulda seks ve gebelik hakkında bilgi almış olsanız bile, hâlâ öğrenecekleriniz olabilir.
Hamile olduğunuzu nasıl öğrendiniz ve başka hangi olası açıklamalar var?
Adet döngünüz hayatınızdaki pek çok farklı faktörden etkilenir. Hamilelik, adetinizin gecikmesinin (ya da çok hafif geçmesinin) nedenlerinden sadece biridir ancak başka olası nedenler (örneğin stres ve büyük yaşam değişiklikleri gibi) de dikkate alınmalıdır. Adetleriniz baştan beri düzensizse, düzensiz adetler başlıklı makalemizde işinize yarayacak bilgiler bulabilirsiniz.
Hamilelikle bağlantılı birçok belirti—baş ağrısı, şişkinlik, mide bulantısı, yorgunluk, göğüslerde hassasiyet, baş dönmesi, mide rahatsızlığı ve diğerleri— adet öncesi sendromu ya da PMS’in belirtileriyle de örtüşür. Bu, onları göz ardı etmeniz gerektiği anlamına gelmez (özellikle bu ciddi semptomları ilk kez yaşıyorsanız), ancak kesin bulgu da değildir. Karında şişlik gibi bazı belirtiler gebeliği gösterebilir, ama bunlar da başka tıbbi sorunlardan kaynaklanabilir. Endişeleniyorsanız, doktorunuza görünün.
Hamilelik testleri genellikle güvenilirdir fakat her zaman %100 garantili değildir. Testi yanlış zamanda yapmak, belirli bir ilaç kullanmak ya da bazı hastalıklara sahip olmak yanlış pozitif ya da negatif sonuçlara yol açabilir. Hamilelik testlerinin nasıl çalıştığına bakabilirsiniz. Her şeyi doğru yaptıysanız ve test pozitif çıktıysa (ya da sadece emin olmak istiyorsanız), bir doktora gidip kanıtlanmış bir test yaptırın.
Nitelikli bir kadın doğum uzmanını (jinekolog) ziyaret etmek, çocuk bekleyip beklemediğinizden kesin biremin olmanın tek yoludur. Muayenehanede yapılan testler—pelvik muayene, ultrason, kan testi ve idrarda gebelik testi—evde yapılan testlerden daha hassas ve güvenilirdir. Hamile olduğunuz kesinleşirse, uzman ile sorularınızı konuşabilir, seçeneklerinizi değerlendirebilir, ileri randevularınızı planlayabilirsiniz.
Güvendiğiniz biriyle konuşun. Her şeyi kendi başınıza çözmeye çalışmayın. Herkes desteğe ihtiyaç duyar.
Büyük ihtimalle anne-babanıza, başka bir aile üyesine ya da vasinize anlatmalısınız. Aranızdaki ilişkiden bağımsız olarak gebelik her şeyi değiştirir—bu, onların öğrenmek isteyeceği bir şeydir. Sizi severler, güvende olmanızı isterler ve ne olup bittiğini ancak bilirlerse yardımcı olabilirler.
Sizin için şok olduysa, onlar için de şok olacaktır. Ne söyleyeceğiniz üzerinde biraz düşünmeye zaman ayırın. Konuyu nasıl açacağınızdan emin değilseniz, olabildiğince dürüst olmaya çalışın. Yüksek sesle dile getiremiyorsanız, onlara bir not da yazabilirsiniz (ama sadece bırakmayın, kendiniz elden teslim edin).
Aileler de birer insandır; farklı deneyim ve beklentileri vardır. Anne-babanızın sandığınızdan daha destekleyici olmalarına şaşırabilirsiniz. Durumu ciddiye aldığınızı göstermek, onların duygusal tepki vermek yerine çözüm odaklı davranmasına yardımcı olur. Ancak, olumsuz ve duygusal tepki gösterirlerse, birini suçlama veya cezalandırma eğilimi içine girerse, nazikçe duygularının geçerli olduğunu ancak şu anda büyük duyguların faydalı olmadığını anımsatabilirsiniz. Kendi duygularınızı kontrol altında tutmaya çalışın ve onların sakinleşmesi için zamana ihtiyaç duyarlarsa sabırla bekleyin.
Her şey istediğiniz gibi gitmeyebilir ya da sevgi ve destekle karşılanabilirsiniz. Burada önemli olan sizin ve geleceğinizin en iyisini gözetmeleri.
Maalesef istisnalar da var. Eğer aileniz şiddet uyguluyorsa ya da yanıtlarının tamamen işe yaramaz, mantıksız veya tehlikeli olacağından eminseniz, onlardan gizli tutmak en iyisi olabilir. Bu durumda güvenebileceğiniz başka bir yetişkine—anlayışlı bir arkadaş ya da öğretmene—başvurun. Hiç kimse yoksa, sizin durumunuzdaki insanlara yardımcı olan kurumların numaralarını bulmayı deneyin.
Aileniz destekliyse, kalacak güvenli yer konusunda endişelenmenize gerek olmaz. Değillerse, bir arkadaşınızın ya da başka bir aile ferdinin yanında bir süre kalmanız gerekebilir. Yardıma ihtiyaç duyuyorsanız bir öğretmen, doktor ya da polis memuru gibi başkalarına yardım ve bakım sağlamakla görevli bir yetişkinden yardım isteyebilirsiniz. Ayrıca internetten yardım hatlarını araştırabilirsiniz. Sizin durumunuzdaki insanlara barınak sağlayan yerel kuruluşlar olabilir.
Dikkatli olun ve iç sesinize güvenin. Size yardım etmesi gereken bir yetişkinin yanında kendinizi rahatsız, tehdit altında ya da manipüle edilmiş hissediyorsanız veya bir şey yolunda gitmiyorsa, onların dediklerini yapmak zorunda değilsiniz. Kimsenin sizi istemediğiniz bir şeye zorlamasına izin vermeyin. Kendinizi tehlikede hissediyorsanız, özellikle de etrafta başkası yoksa, onlarla kalmayın. Güvenli bir yer ve güvenebileceğiniz birini bulun.
Kendinizi güvende hissedene ve ihtiyacınız olan desteği alana kadar, bebeğinizin babasının rolünü düşünmeyi erteleyin.
Baba ile bir ilişkiniz varsa ve onun da sürece katılmasını istiyorsanız, sizi ciddi konuşmalar bekliyor. Onun istediğiniz gibi tepki vermeyebileceğini unutmayın. Baba olmak için kendini hazır hissetmeyebilir ama yaptığı eylemlerden sorumludur ve sonuçlarını anlamalıdır. Onunla bu konuyu konuşmak istiyorsanız ve kendinizi güvende hissediyorsanız, konuşun. Bilgi sahibi olması, aynı hatayı tekrarlamasını engelleyebilir.
Çocuğu doğurup doğurmama konusunda güçlü görüşleri olabilir. Unutmayın—son karar sizindir. Bu sizin bedeninizde yaşanıyor, onun değil. Sonraki adımların ne olacağına siz karar vereceksiniz. Hukuki durumunuzu da öğrenin; onun desteğini almaya hakkınız olabilir.
Hamileliğiniz istemediğiniz bir ilişki ya da şiddet sonucu olduysa, baba ile iletişim kurmayın. Polisi veya bir kadın destek kurumunu arayın; özellikle babanın sizi ya da çocuğunuzu tehlikeye atmasından korkuyorsanız. Bir tecavüz kiti kullanacaksanız (tecavüzden delil toplamada kullanılan malzemeler paketi), yardım almadan önce duş almayın—üzerinizdeki DNA'yı yıkamak istemezsiniz.
Hayatı kökten değiştiren, planlanmamış bir gebelik haberi hiçbir ebeveynin (büyükannenin, kardeşin, vasinin, danışmanın) duymak istemeyeceği bir şeydir.
Şok, hayal kırıklığı ya da öfke hissetmeniz normaldir, ancak lütfen unutmayın—kızınıza kendisini olduğundan daha kötü hissettirmeyin. Onun bu duyguları sizin sorununuz haline getirmek işe yaramaz. Hiçbir koşulda çocuğunuzu yaşadığı bu olaydan dolayı cezalandırmak uygun değildir.
Kızınızın neler hissettiğini düşünün—bütün o yoğun duygular ve yargılanma, reddedilme korkusuna rağmen sizden yardım istemeyi seçti. Kaç defa ufak tartışmalar yaşamış olursanız olun, kaç defa birbirinizi yanlış anlamış olursanız olun, kızınız size güvenmeyi ve destek istemeyi seçti. Bunu boşa çıkarmayın, yoksa bir daha başvurmayabilir.
Olabildiğince destekleyici olmayı seçebilirsiniz, gerçek bir ebeveyn gibi elinden gelenin en iyisini yapın. Onunla ne olduğunu konuşun, dürüst olmanın sorun olmadığını gösterin. Kızınızın size henüz anlatmadığı önemli bilgiler olabilir—zorla, manipülasyonla veya istismara uğramış olabilir. Kimseyi suçlamadan önce tüm gerçekleri bildiğinizden emin olun (ama unutmayın, şu an odaklanmanız gereken şey suçlu aramak değil).
Kızınıza kabul edildiğini ve desteklendiğini hissettirin ve sonraki adımlar için hangi bilgilere ihtiyacı varsa edinmesine yardımcı olun. Seçenekleri detaylıca konuşun, artı ve eksilerini gözden geçirin. İsterse karar vermesine yardım edin, ancak onun yerine karar vermeyin.
Bir çocuk yetiştirmek hem ödüllendirici hem de zorludur. Çok genç yaşta anne olmak, hala kendinizi geliştirdiğiniz bir dönemde çocuğunuzu her şeyin önünde tutmanızı gerektirir. Karşılaşacağınız zorluklara en iyi şekilde hazırlanmak isteyeceksiniz. İşte göz önünde bulundurmanız gereken bazı sorular:
Ayrıca, uzun vadede çocuğunuza bakabilecek finansal, zihinsel, duygusal ve fiziksel yeterliliğe sahip olup olmadığınızı da değerlendirmek çok önemli. Kendinize bakmak başka, iki kişiye aynı anda bakmak bambaşka bir sorumluluktur.
Para nereden gelecek? Hem fiziksel hem de mental olarak kendinizi ve çocuğunuzu nasıl sağlıklı tutacaksınız? Anne-baba hatalarından nasıl kaçınacaksınız?
Destek ağınızın ne olduğunu anlamak ve değerlendirmek de çok önemli. Çocuğu büyütmek tamamen sizin sorumluluğunuz mu olacak, yoksa size yardımcı olacak biri var mı? Hayatının ilk birkaç yılı boyunca çocuğunuzun 24 saat ilgiye ihtiyacı olacak. Her şeyi tek başınıza halledebileceğinizi düşünseniz bile, bazen başkalarının desteğine ihtiyaç duyacaksınız. Çocuğun babası, aile üyeleri, vasiler veya güvendiğiniz arkadaşlarınızdan biri enerjiniz bittiğinde devreye girebilir, bu adeta bir lütuftur.
Çocuğu doğurmaya karar verirseniz, bu eğitim hayatınıza ve/veya çalışma yaşantınıza etki edecektir. En azından hamileliğin son bir iki ayı ile doğumdan sonraki bir iki ay izin almanız gerekecek. Gerçekte bu süre daha uzun olabilir. Bu işler, maddi durumunuza ve ne kadar desteğiniz olduğuna bağlı olarak değişir. Bazı okul ve iş yerleri, dönmenizi istemeyebilir. Bunların hepsi geleceğinizi etkileyecektir, bu yüzden olabildiğince çok bilgi edinin.
Unutmayın, hamilelik sağlığınızı etkileyebilir. Sağlıklı bir gebelik bile vücudunuzda izler bırakır.
En sık karşılaşılan problemler arasında kansızlık, yüksek tansiyon, gebelik şekeri, preeklampsi, erken doğum, düşük ve çeşitli enfeksiyonlar bulunur. Mümkünse, gebeliğiniz boyunca düzenli kontroller yaptırmak isteyeceksiniz—hem kendi sağlığınız hem de çocuğunuz için.
Ergenlikte doğumun olası riskleri hakkında da bilgi alın. Hamile kalabilmiş olmanız, vücudunuzun doğuma hazır olduğu anlamına gelmez. Fiziksel olarak ne kadar olgunlaştığınıza bağlı olarak, hem sizin hem de çocuğunuzun riskini azaltmak için sezaryen doğum gerekebilir.
Bebeği doğurma kararı alırsanız, her şeyin yolunda olup olmadığını anlamak için düzenli kontrollere ihtiyacınız olacak. Sağlıklı bir diyet programı hazırlayın ve esansiyel besinler eksik kalmasın—günlük prenatal vitaminler, yiyeceklerden alamadığınız besinleri tamamlayabilir. Çocuk için, sigara ya da alkol gibi zararlı alışkanlıkları da bırakmanız gerekecek.
Doğuma hazırlık kursları ve destek grupları, fiziksel ve zihinsel açıdan hazırlıklı olmanıza yardımcı olur. Yalnız olmadığınızı görmek çok şey ifade eder. Diğer kadınlar deneyimlerini paylaşmaya ve size rutin oluşturma, emzirme vs. konularda ipuçları vermeye mutlulukla hazırdırlar. Bazı doğum kurslarında egzersiz de vardır ama her halükârda fiziksel olarak aktif kalmaya bakmalısınız. Bir sağlık sorununuz varsa, ne tür ve ne yoğunlukta hareket etmenin doğru olduğu konusunda bir uzmana danışın.
Tüm hayatınızın dağıldığını hissedebilirsiniz, ama aslında hayatınız sadece şekil değiştiriyor. Hayattaki tek sabit şey değişimdir. Bir çocuğunuz olması, hayallerinizden ve hedeflerinizden vazgeçmek zorunda olduğunuz anlamına gelmez, onlar sadece zaman alabilir.
Çocuğu doğurmamaya karar verdiyseniz, sıradaki adım gebeliğinizi sonlandırmak olacaktır. Bu seçimi yaparken duygusal açıdan hazırlıklı olmanız gerekir. Yanınıza bir arkadaş ya da aile üyesi almak isteyebilirsiniz—sizi destekleyen birinin varlığını bilmek iyi hissettirebilir. Ayrıca işlem sonrası yorgun hissederseniz eve gidecek birine de ihtiyacınız olabilir.
Kürtajın iki yolu vardır– tıbbi (ilaçla) düşük ve cerrahi kürtaj. İkisi de eşit derecede etkilidir.
Cerrahi kürtaj en çok tercih edilen yöntemdir. İlk üç ayda (14. haftaya kadar) düşük komplikasyon riskiyle uygulanabilir, bazı ülkelerde ikinci üç ayda da yapılabilir (kesin hafta ülkeden ülkeye değişir), fakat ne kadar geç yapılırsa o kadar zorlaşır. İşlem genellikle 10 dakika sürer ancak tüm süreç (girişten çıkışa) 4-5 saat alabilir.
Cerrahi kürtajın yan etkileri üç kategoriye ayrılır:
Beklenen belirtiler: Karın ağrısı-kramp, bulantı, ishal, lekelenme ve kanama gibi işlemin hemen sonrasında yaşanabilen yaygın belirtilerdir.
Olası belirtiler: Sadece bir şeyler ters giderse ortaya çıkan yoğun veya sürekli kanama, enfeksiyon/sepsis, rahim ağzında zarar-kesik, rahim içinde skar, rahimde delik oluşumu veya diğer organlardaki hasarlardır.
Ağır belirtiler: Oturmanızı veya ayağa kalkmanızı engelleyen karın ve bel ağrısı, kötü kokulu akıntı, yüksek ateş ve gebelik belirtilerinin sürmesidir.
Olası riskleri en aza indirmek için güvenilir bir klinik seçin. Ellerinize emanet olun. Doktorunuz işlem ve muhtemel riskler konusunda sizi işlem öncesinde bilgilendirmelidir.
İlaçla (medikal) düşük ise ameliyatsız bir kürtaj yöntemidir. Şu durumlarda uygun değildir:
Medikal kürtaj, iki ilacın kombinasyonuyla uygulanır. Bu işlem klinikte veya evde doktor takibiyle yapılabilir. Kürtaj kliniğine ulaşamayanlar için seçenek sunar. İlk ilaç doktor tarafından ya da evde alınır. Bu ilaç, gebeliğin devamı için gerekli hormonları bloke eden bir antihormon ilacıdır. İkinci ilaç ise rahim ağzını açar ve gebeliğin atılmasına yardımcı olur. Genellikle ilk ilaçtan 24–48 saat sonra alınır ve tablet/ler yanak içine yerleştirilip tamamen çözülene kadar orada tutulur, ardından suyla yutulur.
Tıbbi kürtaj sonrasında yaygın olarak belirtiler başlar: Vajinal kanamalar ve kramp, bu belirtiler genelde ikinci ilacı aldıktan birkaç saat sonra başlayıp ortalama 10–13 gün sürer. Kanama ve ağrının miktar ve şiddeti kişiden kişiye değişir. Bunlara ek olarak, bulantı, kusma, ishal, üşüme ya da ateş olabilir; bunlar genelde kısa sürelidir. En kötü durumda; ağır ve uzun süreli kanama, enfeksiyon, ateş, sindirim rahatsızlığı, düşük işleminin tamamlanamaması ve istenmeyen gebeliğin devam etmesi söz konusu olabilir.
Tekrar belirtelim, ilaçların güvenilir kaynaklardan gelmesine dikkat edin. İşlemin başarılı olması için en iyi şansı kendinize verin. Belirtiler geçtikten sonra, hayatınıza normal şekilde devam edebilirsiniz.
Kürtaj yaptırmak istemediniz ama çocuğu büyütmeye hazırlıksızsanız, evlat edinmeye verme seçeneğiniz var. Kendi çocuğu olmasını isteyen ve harika ebeveynler olabilecek sayısız kişi var, ama tıbbi nedenlerle çocuk sahibi olamıyor veya başka bir çocuğa yuva sunmak istiyor. Bölgenizdeki bir evlat edinme kuruluşuyla iletişime geçin, size ve çocuğunuza en uygun aileyi bulma sürecinde size rehberlik edebilirler.
Açık evlat edinme ya da kapalı evlat edinme seçeneklerini tercih edebilirsiniz.
Açık evlat edinme; evlat edinen ailelerle tanışmanız ve onların sizinle iletişimi sürdürmesi ile çocuğunuzun büyümesini takip etmenize imkân tanır. Hangi düzeyde temas olacağı, her iki taraf için hangisi uygunsa serbestçe belirlenir.
Kapalı evlat edinme; evlat edinen aileyle birbiriniz hakkında hiçbir şey bilmemek demektir. Bazen ayrı ayrı yaşamak en iyisi olabilir.
Çocuğunuzu başka bir aileye vermek (vermek zorunda olmasanız bile) güçlü üzüntü ya da bırakamama hissiyle ve pişmanlıkla sonuçlanabilir. Anne hormonları duygularınızı önemli ölçüde etkiler. Kimi kadınlar, bu kararı alma nedenlerini yazıp yanında taşımayı faydalı bulmuştur. Vazgeçmek her zaman zordur, ama kararınızın arkasında durmak herkes için iyidir.
Ergen gebeliği, yalnızca bireysel tercihler ya da tekil olaylar sonucu yaşanmaz—sistematik toplumsal sorunlar da önemli bir rol oynar. Tüm soruna çözüm bulmak istiyorsak, bu sorunların ele alınması gerekir. Bunu başarmak için gençleri, risklerden korunmada kendi başlarına bırakmamak, cinsellik ve cinsel sağlık konusunda eğitim verme sorumluluğunu kamu kurumları ve toplumlar birlikte üstlenmelidir.
Adölesan gebeliği, ciddi tıbbi risk barındırır. Gebelik ve doğum komplikasyonları, dünyada 15–19 yaşındaki kızlar arasında en yaygın ölüm nedenidir. 10–19 yaşındaki genç anneler, 20–24 yaşındakilere göre eklampsi, doğum sonrası rahim enfeksiyonları ve sistemik enfeksiyonlara daha yatkındır. Her yıl dünya genelinde 15–19 yaşlarındaki kız çocuklarına 3,9 milyon güvensiz kürtaj yapılır; bu da anne ölüm oranlarını artırıp pek çok kadının kalıcı sağlık sorunları yaşamasına neden olur. 20 yaş altı annelerden doğan bebekler düşük doğum ağırlığı, erken doğum ve ciddi yenidoğan hastalıkları riskiyle karşı karşıyadır.
Bu ağır istatistiklerin arkasında; hem gelişmiş hem gelişmekte olan ülkelerdeki genç kızlar ve onların çocukları var. Sadece ABD’de her yıl 250.000 genç kız doğum yapıyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre daha az gelişmiş ülkelerde 15 yaşından önce evlenen kızların oranı en az %12, 18 yaşından önce evlenenlerin oranı ise %39’dur.
Değişken bir dünyada geleceklerini planlarken, gençlerin cinsellik ve cinsel sağlıkla ilgili güvenilir bilgiye erişimi şarttır. Seks ve gebelik hakkında çok fazla yanlış bilgi var. Bu konu ele alınmalı. Bazı okullar gerekli eğitimi sağlasa da; eğitime erişimi olmayan topluluklar bu fırsatlardan mahrum kalıyor ve tüm aileler aradaki farkı kapatamıyor.
Bazı toplumlar yalnızca erteleme/çekimserlik temelli bir yaklaşımı tercih ediyor. Ne yazık ki, bu sistem çoğunlukla etkisiz kalıyor ve gençlerin cinsel ilişkiyi yaşamaya başladığında karşılaşacağı sorunlar konusunda çok az bilgi sunuyor. Sadece çekimserliği esas almak, sağlıklı bir cinselliğin nasıl yaşanacağına değinmediği için eksik ve suçluluk odaklı eğitim görenler daha çok zarar görüyor.
Bazı ülkeler (ör. İsveç ve Norveç) ergen cinselliğini bir insan hakkı olarak görüyor ve potansiyel zarar riskini en aza indirmeye odaklanıyor. Gençlerin kendi cinselliği ve cinsel sağlığı hakkında bilinçli karar vermesi, daha sağlıklı ilişkiler, daha az istenmeyen gebelik ve düşük CYBH oranlarını beraberinde getiriyor.
Gençlerin yaşayabileceği her türlü senaryoya yönelik güvenilir bilgi sağlayan yeterli bir cinsellik eğitimi sistemi kurmaya ve sürdürmeye odaklanmalıyız. Destekleyici ve bilgilendirici programlar ve okul müfredatları oluşturarak yeni bir nesle daha mutlu, sağlıklı bir yaşam yolunda rehberlik edebiliriz.
Adet döngünüzü ve cinsel yaşantınızı WomanLog ile takip edebilirsiniz. Hemen WomanLog’u indirin: