Ağzınızda Garip Bir Tat Fark Ediyor Musunuz?
Ağzınızda sürekli kötü bir tat hissetmek, önemsiz gibi görünse de, aslında diğer altta yatan durumları ortaya çıkarabilen ve genel sağlığınızı olumsuz etkileyebilen çok gerçek bir sorundur.
Çevremizdeki insanlardan gizli kalan birçok kişisel deneyim gibi, tat alma şeklimiz de öznel bir konudur. Ancak, tatları algılamamızdaki değişiklikler sağlığımız için önemli olabilir.
Tıbbi adıyla disguzi olan değişmiş tat duyusu genellikle, yiyeceklerin eskisi kadar tatlı veya tuzlu gelmemesiyle birlikte ağızda metalimsi, acı veya ekşi kalıcı bir tat ile kendini gösterir.
Covid-19 pandemisinin başlamasından bu yana tat ve koku değişikliklerine daha fazla dikkat edilmeye başlandı. Tat alma duyunuz doğrudan koku alma duyunuz ile bağlantılıdır. Koku kaybı, Covid-19’un en belirgin semptomlarından biridir. Covid sırasında tat duyunuz kesinlikle değişebilir ve "metal ağız" olası semptomlardan biri olsa da en yaygın olanlardan değildir.
Eğer ağzınızda kötü bir tat fark ediyorsanız, bunun birçok olası açıklaması olabilir.
Ağız ve diş sağlığı
Ağızda herhangi bir rahatsızlıkla karşılaşıldığında ilk düşünülmesi gereken ağız hijyen rutinidir. Eğer diş plağı, günde en az iki kez ikişer dakika boyunca doğru şekilde diş fırçalama ve her gün diş ipi kullanma ile temizlenmezse, diş etlerinizin ve dişlerinizin arasında birikerek zamanla tartar oluşturur.
Diş eti iltihabı (gingivit), diş eti yani gingiva iltihabı, diş ilk defa tükürükle temas ettiğinde ortaya çıkan doğal biyofilmin zaman içinde kalınlaşıp bakteriyel plağa dönüşmesine izin verildiğinde ortaya çıkar. Dişler fırçalanmazsa, plak 12-24 saat içinde gözle görülebilir hale gelir ve lokal diş eti iltihabı ise yalnızca beş gün içinde oluşabilir. Bu durum, yetişkinlerde diş çürüklerinin ve diş kaybının başlıca nedenlerinden biridir ve kalp hastalığı dahil ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Kötü tat, temelde ağzınızda oluşan çürüyen süreçlerin bir yan ürünüdür.
Dişlerinizi yılda bir veya iki kez profesyonel olarak temizletmek için düzenli olarak bir diş hijyenistine gidin. Kötü tadı azaltmak, enfeksiyonlardan kaçınmak ve daha sağlıklı diş etlerine, dişlere ve ferah bir nefese sahip olmak için farklı diş fırçalarını, diş macunlarını ve ağız gargaralarını deneyin. Diş fırçanızı düzenli olarak değiştirin.
Ağzınızda kötü bir tat hissediyorsanız, yemeklerden önce ve sonra ağzınızı çalkalayın.
Enfeksiyonlar
Çeşitli viral, bakteriyel ve mantar enfeksiyonları—soğuk algınlığı, sinüzit, hepatit, ağız mantarı ve diğerleri—ağız, boğaz, burun, sinüsler ve iç kulak üzerindeki doğrudan etkileri nedeniyle kötü bir tadın ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu bölgelerde enfeksiyon ihtimalini ortadan kaldırmak için bir kulak burun boğaz uzmanına (KBB) danışmak faydalı olur.
Viral ve mantar enfeksiyonlarında, genellikle dilinizde ve ağzınızın başka yerlerinde beyaz lekeler oluşur.
İlaç kullanımı
Enfeksiyonların kendisi gibi, onları tedavi etmek için kullanılan çeşitli ilaçlar da ağızda kötü bir tat oluşmasına neden olabilir. Ayrıca pek çok farklı ilaç da ağızda kötü tada yol açabilir. En sık rastlananlar şunlardır:
- Antibiyotikler
- Tansiyon ilaçları
- Kalp hastalığı ilaçları
- Antidepresanlar
- Astım ilaçları, inhalatörler
- Kası gevşeticiler
- Migren ilaçları
- Kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları
Mantar ve viral enfeksiyonlar başta olmak üzere çeşitli hastalıkların tedavi edildiği reçetesiz ilaçlar, sigara bırakma yardımcıları dahil olmak üzere, ağızda kötü bir tada neden olabilir.
Antibiyotikler gibi ilaç kullanımında, kötü tadı azaltmak için genellikle yapılabilecek pek bir şey yoktur.
Eğer semptomlar açıkça yeni bir antibiyotik tedavisi ile başladıysa, bu tamamen normaldir ve büyük ihtimalle bir süre bununla yaşamanız gerekecek.
Bazı multivitaminler ile kalsiyum ve çinko içeren takviyeler de tat duyunuzu etkileyebilir. Bazen "metal" tadı, demir ve çinko takviyelerinizde yer alan gerçek "metallerden" kaynaklanır. Takviyeleri birkaç gün bırakıp tadın devam edip etmediğine bakın. Ayrıca kullandığınız metal kaşık ve çatalların metalik tada katkıda bulunup bulunmadığını da düşünebilirsiniz. Paslanmaz çelik genellikle tadı etkilemez; fakat gümüş çatal bıçak takımının bazı yiyeceklerin tadını bozduğu son zamanlarda gösterilmiştir.
Eğer kötü tat çok baskınsa, sağlık uzmanınıza haber verin ve ilaç rutininizde değişiklik yapılıp yapılamayacağını sorun. İlaç değiştirmenize rağmen kötü tat devam ediyorsa doktorunuza mutlaka danışın.
Reflü ve sindirim sorunları
Reflü, ağızda kötü tat oluşmasının yaygın nedenlerinden biridir. Asit reflüsü sırasında, mide asitleri yemek borusundan yukarıya, ağıza doğru hareket eder ve karakteristik acı-ekşi tadı beraberinde getirir. Kötü tadın yemekten sonra veya "geğirdikten" sonra artıp artmadığını, düzensiz olup olmadığını veya örneğin sadece sabahları ortaya çıkıp çıkmadığını takip edin.
Beslenmenize ve yaşam tarzı alışkanlıklarınıza daha fazla dikkat edin; reflü etkisini azaltmak için daha yavaş ve düzenli yiyin, daha sağlıklı ve hafif, çok yağlı veya baharatlı olmayan gıdaları tercih edin.
Diğer sindirim sorunları; GERD ya da sindirim sisteminizde, midenizde, karaciğerinizde veya safra kesenizde görülen iltihap türleri de sorunun kaynağı olabilir. Kan testleri, sindirim sisteminizde altta yatan problemleri ortaya çıkarabilir.
Benzer şekilde, herhangi bir nedenle kusmak da ağızda bir süre kötü tada neden olur fakat bu birkaç dakika içinde kaybolmalıdır. Ağzınızı birkaç çay kaşığı karbonat katılmış suyla veya ağız gargarası ile çalkalayarak ağızdaki tat hızlıca temizlenebilir. Biraz turna yemişi (cranberry) suyu içmek de kötü tadı azaltabilir.
Diğer hastalıklar
Çeşitli hastalıklar da ağızda kötü tada yol açabilir. Ağızda yoğun bir kötü tat; karaciğer ve böbrek rahatsızlıklarının, ayrıca şeker hastalığının yaygın bir belirtisidir.
Sigara kullanımı
Sigara içmek, sigara dumanı, ısısı ve toksik içerikleri tat tomurcuklarına giden sağlıklı kan akışını azaltarak koku ve tat duyunuzu doğrudan olumsuz etkiler ve çoğunu yok eder. Ayrıca sigara çeşitli diş sağlığı sorunlarını da başlatabilir.
Hamilelik ve hormonal değişiklikler
Hamilelik, tat duyunuzu değiştirebilir. Hamileliğin ilk üç ayında, yiyecek isteği ve tiksinmelerinin yanında tat alma duyusunda bozulmalar yaygındır.
Diğer hormonal değişiklikler de, örneğin menopoz, tat algısında değişikliklere yol açabilir.
Yaşlanma ile birlikte genel süreçler de çoğu kişinin tat duyusunu köreltir ya da bozar. Kognitif bozukluklar, örneğin demans, sıklıkla hastanın tat ve koku algısında değişikliklerle birlikte görülür.
Ağızda tatlı tat hissi
Ağızda kötü tada neden olabilen ilaçlar, sinüs enfeksiyonları, hormonal değişiklikler veya nörolojik sorunlar gibi pek çok neden, ağızda tatlı bir tada da yol açabilir.
Ağızda kalıcı tatlı tat olması, geçmişte şekerle ilgili hastalıkların—örneğin diyabetin—bir belirtisi olarak görülse de, aslında her zaman bu anlama gelmez.
Bu yazıda ele alınan sorunlardan herhangi biri; asit reflüsü ya da genellikle acı, sevimsiz tatlarla ilişkilendirilen diğer durumlar, tam tersi etki de yapabilir.
Eğer ağızda tatlı tat devam ediyorsa, acı ya da hoş olmayan tatlarda olduğu gibi doktorunuza danışın.
Ne yapılabilir?
Bazı durumlarda, özellikle de alınması zorunlu ilaçların yan etkisi olarak ortaya çıktığında, kötü tatlardan tamamen kurtulmak mümkün değildir ancak etkilerini azaltabilecek bazı yöntemler denenebilir.
Bol su için, susuz kalmayın ve ağız/boğazınızdaki sağlıklı kan dolaşımını destekleyin.
Dişlerinizi her gün iki kez 2 dakika boyunca iyice fırçalayın ve her gün diş ipi kullanın. Diş fırçanızı düzenli değiştirin ve temiz, güvenli şartlarda saklayın.
Yemeklerden önce ve sonra ağzınızı çalkalayın.
Ağız ve boğazınızı hafifletmek için tuzlu suyla ya da birkaç çay kaşığı karbonat eklenmiş ılık suyla gargara yapın. Boğaz ağrısı tedavisinde önerilen genel yöntemler de işe yarayabilir; örneğin zencefilli çay içmek ya da pastil kullanmak gibi.
Şekersiz sakız çiğneyin.
Düzenli ve sağlıklı beslenin, çok baharatlı veya yağlı yiyeceklerden kaçının. Kahve ve reflüyü artırabilecek içecek ve gıdalardan uzak durun.
Kötü tadın olası nedenlerini tek tek gözden geçirin ve sistematik olarak test edin. Önce ağız hijyeninizi iyileştirin, ardından hayati olmayan ilaç ve takviyelerinizi bırakın.
Deneyimlediğiniz kötü tat ilaçlardan dolayı oluşuyorsa, bunu, sevdiğiniz yiyecek ve içeceklerle dengeleyebilirsiniz; örneğin narenciye veya kahveyle. Ancak asidik ve yoğun aromalı besinleri çok tüketmemeye dikkat edin, çünkü bu reflüyü tetikleyerek ağızda daha kötü bir tattan kaçınmak isterken yeni bir sorun yaratabilir.
Son olarak, uzun süre zaman geçirdiğiniz ortamlardaki çevresel şartları göz önünde bulundurun—örneğin iş yeriniz veya yatak odanız. Havada bulunan zararlı partiküllere bağlı zehirlenme ya da alerji de ağızda kötü tat oluşumuna neden olabilir.
Yine de en yaygın nedenler; enfeksiyon, ağız hijyeni eksikliği ya da belirli bir ilacın yan etkisidir.
Eğer tuhaf tat, enfeksiyon iyileştikten sonra da geçmezse, diş fırçalama rutininizi artırdıysanız ve/veya şüpheli ilaçları bırakmanıza rağmen hala devam ediyorsa mutlaka bir doktora danışın!
Adet döngünüzü WomanLog ile takip edebilirsiniz. Şimdi WomanLog'u indirin:
