Bedeninle İlişkin ve Bedensel Dismorfik Bozukluk
Hepimizin kendimizi bedenimizde tam olarak evinde hissetmediğimiz günler olur. Toplumsal güzellik standartları, medyanın baskısı ve fitness ve güzellik sektörünün reklamları, bazen öz güvenimize zarar verebilir. Olumsuz beden algısının en yoğun hali ise Bedensel Dismorfik Bozukluk (BDB) olarak adlandırılır. Bedenimiz hakkında nasıl hissedersek hissedelim, bu ilişkiyi iyileştirmek mümkündür. BDB'den iyileşmek de mümkündür.
Bedensel Dismorfik Bozukluk, önceki adıyla Bedensel Dismorfi, bir sağlık profesyoneli tarafından teşhis edilebilen kronik bir ruh sağlığı bozukluğudur. BDB’si olan kişiler, fiziksel görünümlerinde başkalarının çoğunlukla fark etmediği ya da tamamen önemsiz olan “kusurlara” takıntılı bir şekilde odaklanırlar.
Bu sana tanıdık geliyor mu? Sürekli dış görünüşünü dert ediyor musun? Bunu bir ölçüde herkes yapar. Ancak bazılarımız—bazı tahminlere göre her 50 kişiden biri kadarımız—dış görünüşü hakkında orantısız derecede fazla zaman harcar ve endişe duyar.
Eğer aynaya veya bir fotoğrafa her baktığında hemen bedeninde hoşlanmadığın o tek noktayı arıyorsan—burnunun şekli, gıdın, saçın ya da vücut tüylerin, göğüslerinin şekli, vücudunun genel formu ya da başka herhangi bir şey—bu durum Bedensel Dismorfik Bozukluğun bir işareti olabilir. BDB hem kadınları hem de erkekleri neredeyse eşit oranda etkiler, özellikle ergenler ve genç yetişkinlerde daha yaygındır ancak diğer yaş gruplarında bu bozukluk yeterince teşhis edilmeyebilir ve kişiler sessizce bu durumla mücadele edebilirler.
BDB’li kişiler, dış görünümlerine takıntılı bir şekilde saatler harcar ve bunu iyileştirmeye çalışır. Sosyal medyada gördükleri bedenlerle kendi bedenlerini karşılaştırır, başkalarından onay arar ve bazı durumlarda güzellik işlemleri ya da estetik ameliyatlar için ciddi miktarda para harcarlar, bunun onları "düzelteceğini" umarlar. Bazı BDB’li bireyler sürekli aynada kendilerini izlerken, bazıları ise aynalardan ve fotoğraflardan köşe bucak kaçarlar. Dış görünüşle ilişkili takıntılı, tekrarlayan davranışların (aşırı bakım yapmak ya da dayanamayıp saklamak istedikleri vücut kısmını gizlemek gibi) esiri olurlar ve sıklıkla dış görünümleri ile ilgili şiddetli müdahaleci düşünceler yaşarlar, başkalarının onları nasıl algıladığını takıntı haline getirirler. BDB, gündelik güvensizlikten farklıdır; bu, derin bir takıntı ve huzursuzluk yaratır, yaşam kalitesini bozar ve sağlıklı yaşama engel olur.
BDB yaşayan biri, dış görünüşüyle alay edileceği korkusuyla bir sosyal etkinliğe katılmayı reddedebilir; küçük bir kusur, “ciddi bir defo” olarak algılanır ve tüm bedenin “çirkin” ve “değersiz” olduğunun kanıtı gibi görülür. Bedensel Dismorfik Bozukluğun yaygın bir özelliği ise daima dışarıdan yargılanma korkusu ve aynı anda dış onaya duyulan ihtiyaçtır.
Neden Kaynaklanır?
Çoğu psikolojik bozukluk gibi, Bedensel Dismorfik Bozukluk da çok çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir; çoğu zaman çevresel (ör. zorbalık geçmişi), psikolojik (örn., olumsuz beden algısı, düşük öz güven) ve biyolojik (örn., genetik yatkınlık) faktörlerin bir kombinasyonu arka planda yer alır.
Obsesif-kompulsif bozukluk, depresyon, anksiyete ve diğer ruhsal bozuklukların kişisel ya da ailevi geçmişi ile mükemmeliyetçilik gibi kişilik özellikleri, BDB’nin gelişimine katkı sağlayabilir. Zorbalık ve akran baskısı da önemli etkenlerdir.
BDB takıntısı beden ağırlığıyla bağlantılıysa, kişi aynı zamanda yeme bozukluğu gelişimi açısından da risk altındadır. Çünkü bu bozukluklarda anksiyeteye, olumsuz beden algısına ve mükemmeliyetçiliğe yatkınlık birbirine yakındır. Ancak BDB’de genellikle kişinin özellikle çekici bulmadığı belli bir vücut bölgesi öne çıkar.
BDB nasıl tedavi edilir?
İyi haber şu ki, BDB, ruh sağlığı uzmanlarının yardımıyla başarılı şekilde tedavi edilebilir. Ancak, BDB yaşayan birçok kişi yardım aramaktan kaçınır; ya kendi takıntılı eğilimlerinin farkında değildirler ya da “önemsiz” görünen bir konudan dolayı daha fazla alaya maruz kalacaklarından korkarlar.
BDB gibi ruhsal bozukluklar genellikle anksiyete, depresyon, OKB veya travma sonrası stres bozukluğu gibi başka rahatsızlıklarla birlikte ortaya çıkar. Lisanslı bir terapist, altta yatan nedenleri ele almanda ve genel sağlığını geliştirmen için destek olabilir.
BDB kronik bir durumdur. Yani zaman alır ve çoğunlukla çeşitli tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile hatta belki birkaç farklı terapist desteğiyle tedavi edilir. Hemen iyileşmediğinde umutsuzluğa kapılma. Kendine karşı sabırlı ol ve iyileşme sürecini aktif şekilde sahiplen.
BDB tedavisinde en yaygın yöntemlerden biri Bilişsel Davranışçı Terapidir (BDT). Lisanslı BDT terapistleri, danışanlarıyla birlikte olumsuz düşünce kalıplarını ve mantık dışı davranışları inceler ve ardından bu kalıpları gündelik yaşamda faydalı olanlarla nasıl değiştireceklerini uygulamalı şekilde ele alır. BDT, geçmişten gelen psikososyal yaraların kaynağını doğrudan ele almasa da, bozukluğun hayatında oluşturduğu kısıtlamalarla baş etmene ve onları aşmana yardımcı olabilecek somut araçlar sunar.
BDB’nin daha ağır vakalarında ilaç tedavisi de işe yarayabilir. Altta yatan depresyon ve anksiyete antidepresanlarla tedavi edilebilir; obsesif davranışları ve müdahaleci düşünceleri hafifletmek için de sıkça SSRI’lar (selektif serotonin geri alım inhibitörleri) kullanılır. SSRI’lar, vücudun doğal olarak ürettiği serotoninin dolaşımda daha uzun kalmasına yardımcı olur, çünkü depresyon ve BDB gibi durumlar beyinde düşük serotonin seviyeleriyle ilişkilidir. SSRI’lar genel olarak çok güvenlidir ve BDB ile OKB gibi bozuklukların semptomlarını büyük ölçüde hafiflettiği gösterilmiştir.
Benzer deneyimler yaşayan kişilerle konuşmak da faydalı olabilir. Pek çok yerde ve çevrim içi ortamda Bedensel Dismorfik Bozukluk için destek grupları mevcuttur. Bu gruplara katılmak; deneyimlerin damgalanmasının önüne geçilmesine, kendi davranışlarını daha iyi anlamana ve destek ile cesaret bulmana yardımcı olur.
BDB özellikle gençler ve genç yetişkinler arasında yaygındır. Bu ciddi bir bozukluktur ve ciddi sonuçlara yol açabilir. Erken müdahale, daha ağır semptomların gelişimini önlemede oldukça etkilidir. Çevrende gençlerde (veya kimde olursa olsun) BDB belirtileri fark edersen göz ardı etme. Nazik ol ve dostça destek öner ama teklifinin hemen kabul edilmeyeceğini de göze al. Gerçekten zorlanan birini görüyorsan, iyi bir dinleyici ol, hislerini anla ve kabul et, senin için anlaması zor olsa bile. Terapist ya da destek grubu bulmalarına yardım edebilir, kendine bakım alışkanlıklarında onları destekleyebilirsin. Küçük ilerlemeleri fark edip teşvik etmeyi unutma ve onları gözlemleyerek takıntılı davranışlarının tetikleyicilerini anlamaya çalış. Yanlarında ol, pratik destek ver.
Söylediklerine dikkat et ve bedenin belirli bölümleri hakkında yorum yapma. Karşı tarafı rahatsız eden noktayı mizahi şekilde geçiştirmek faydalı görünebilir ancak bu yaklaşım genellikle geri teper. "Şu benek/göbek kıvrımı/çarpık burun için üzülme" gibi cümleler, kişi o anda o "benek hakkında" kaygısıyla baş edemediği için korkularını bastırmaya zorlar ve tam da en korktuğu şekilde vücut kısmının ön plana çıkmasına sebep olur. Sosyal baskı, beden algısıyla ilgili ruhsal bozuklukların en büyük nedenlerinden biridir; zaten halihazırda hissettikleri baskıyı artırmak istemezsin.
Estetik Ameliyat
Belli kusurlara takıntılı olan kişiler sıkça estetik ameliyatı hayal ederler. Günümüz estetik cerrahisi çok ileri düzeydedir ve geçmişte çözümü imkânsız olan sorunlara dahi, iz bırakmadan müdahale edebilir. Bir estetik cerrah, çenenin, göğsün veya kalçanın şeklini değiştirebilir, ya da hastalık veya ameliyat sonrası izleri rahatlıkla ortadan kaldırabilir.
Ancak, BDB’si olanlarda asıl problem aslında “çirkin” bulunan vücut bölgesi değildir—sorunun temeli negatif takıntı, düşük öz değer, müdahaleci düşünceler ve kaybedilen huzurdur. Uzmanların genel olarak hem fikir olduğu nokta şu: Estetik ameliyat psikolojik sorunlar için etkili bir tedavi değildir ve takıntılı ruh halini daha da kötüleştirebilir. Bedeninin görünüşünün değişmesi, özgüvende mucizevi bir iyileşme ya da takıntılı davranışlarda ani bir azalma getirmez. BDB yaşayan bir kişi, “düzeltilmesi” gereken yeni kusurlar aramaya eğilimli olur.
BDB teşhisim yok ama kendimi çok yakın hissediyorum. Şimdi ne yapmalıyım?
Eğer BDB tanın yoksa ama dış görünüşün hakkında yoğun olumsuz duygular hissediyorsan, bedeninle ilişkin iyileştirmeye başlamak için şunları yapabilirsin:
- Çevrim içi anksiyete öz değerlendirme testleri bul ve bu belirtileri ele almaya başla.
- Yeterince uyu, sağlıklı yemeklerle beslen, düzenli yürüyüşler yap—yani iyi hissetmeni sağlayacak klasik şeylere yer aç!
- Bol su iç.
- Kıyafetlerinin, özellikle de sütyeninin, bedenine uygun olduğundan emin ol. Etiketin üzerindeki beden istediğin kadar küçük ya da büyük olmasa bile, iyi oturan ve rahat kıyafetler seni anında çok daha iyi hissettirebilir.
- Sosyal medyada ve çevrim içi platformlarda geçirdiğin zamanı ciddi biçimde azalt; kendinle ilgili olumsuz hissetmene sebep olan sitelerden uzak dur.
- Beden olumlama ve beden tarafsızlığı içeriklerini incele; çatlak izleri, göbek kıvrımları, yara izleri ve gerçek bedenleri kutlayan siteler keşfet!
- Kendinde ve başkalarında “kusurlar” ararken kendini yakala. Bu yargının senin için ne anlama geldiğini, kaynağını ve nereden geldiğini düşün.
- Bedenine bir hafta boyunca her gün yaptığı her şey için teşekkür etmeyi dene. Düşüncelerini izlemek için bir günlük tutabilirsin.
- Sana uygun kısa meditasyon ya da nefes egzersizleri bul ve birkaç hafta boyunca düzenli yap. Deneyimini gözden geçir ve istersen bunu günlük rutininin kalıcı bir parçası haline getirebilirsin.
Güzellik Standartlarının Çirkin Kökleri
Son yıllarda dünyanın birçok yerinde toplumsal bakış açıları değişiyor; birbirimizi daha çok anlamaya başlıyoruz. Her birimiz çevremizdekileri ve kendimizi kabullenerek bu değişime katkıda bulunabiliriz. Böylece hem kendimiz hem de gelecek nesiller için daha iyi bir dünya yaratmış oluruz.
Bize yabancı gelen, tuhaf bulduğumuz şeylerden—örneğin toplumun hüküm sürdüğü standartlara uymayan bir beden tipi veya cilt rengi, farklı kabiliyetler ya da engellilik halleri—korkmanın ya da nefret etmenin yeri yok. Yalnızca bize ürün ve fikir satmak için var olan keyfi standartlardan kendimizi korumayı öğrenebiliriz.
Kendine şefkat göstermeyi ve başkalarına iyi davranmayı alışkanlık haline getir, göreceksin ki sana aynı şekilde davranan insanları hayatına çekeceksin. Kim olduğunu kutla. Güzellikleri ve kusurları, karanlığı ve aydınlığıyla sen teksin ve dünyanın senin katkına ihtiyacı var! Yardım istemekten korkma; hepimizin zaman zaman desteğe ihtiyacı olur. Sana inanıyoruz!
Adet döngünü WomanLog ile takip edebilirsin. Hemen WomanLog'u indir:
