Menopoz İçin Hormon Replasman Tedavisi (HRT): Nedir ve Seçenekler Nelerdir?
Bir kadının yaşamı boyunca vücudu birçok değişimden geçer. Menopoz, bir kadının üreme yaşamının sonunu belirleyen önemli bir dönüşümdür. Bu geçiş genellikle kolay değildir ve yıllarca sürebilir, birçok kadın hayatlarını zorlaştıran semptomlar yaşayabilir. Hormon replasman tedavisi, en zorlu semptomların etkisini azaltmanın bir yoludur. Bu makalede, hormon replasman tedavisinin faydalarını ve risklerini ele alacağız.
Menopoz, bir kadının son adet dönemi olarak tanımlanır. Bu genellikle 40 ila 58 yaşları arasında gerçekleşir ve ortalama yaş 51’dir. Ancak bundan önce, birkaç yıl süren perimenopoz veya menopozal geçiş dönemi yaşanır. Bu yıllar boyunca çoğu kadın, adet düzensizlikleri, sıcak basmaları ve gece terlemeleri, ruh hali değişiklikleri, uykusuzluk, libido azalması ve vajinal kuruluk gibi farklı semptomlar yaşayabilir. Ayrıca, perimenopozdaki kadınlarda osteoporoz, kalp hastalığı ve bazı kanser türleri riski artar.
Menopoz nedir ve neden olur?
Menopozal geçişin üç evresi vardır. Perimenopoz, genellikle dört ila sekiz yıl, bazen daha uzun sürebilir. Menopoz—bir kadının son adet dönemi, hiç adet görmeden tam bir yıl geçmesiyle doğrulanır. Son adetten on iki ay sonra perimenopoz biter ve Postmenopoz dönemi başlar. Postmenopozun ilk iki ila beş yılı boyunca bazı kadınlar dönemsel semptomlar yaşamaya devam edebilir, ancak bu semptomların şiddeti ve sıklığı azalır.
Bir kadın üreme yaşamının sonuna geldiğinde, yumurtalıkların ürettiği kadınlık hormonları olan östrojen ve progesteron miktarı büyük ölçüde azalır; testosteron ise bir süre daha üretilmeye devam eder. Bu hormonlar yalnızca doğurganlık ve üremede değil, tüm endokrin sistemi üzerinde etkilidir. Vücut bu değişikliklere uyum sağlamaya çalışırken bu süreç rahatsız edici ve zorlu olabilir. Yine de birçok kadın, ağrılı adetler ve diğer hormonla ilişkili durumlardan kurtuldukları için rahatlama hissederler.
Menopoz üç şekilde sınıflandırılır:
- Doğal menopoz; genellikle 45 ila 55 yaşları arasında kademeli olarak gerçekleşir.
- Erken menopoz; bazı endokrin hastalıklar ve yaşam tarzı alışkanlıklarıyla tetiklenebilir. Sigara içen kadınlar, içmeyenlere göre genellikle iki yıl daha erken menopoz yaşayabilir.
- İndüklenmiş (yapay) menopoz; yumurtalıklar veya rahim cerrahi olarak alındığında ya da bazı ilaçlardan dolayı doğal menopoz yaşından önce gerçekleşebilir. Histerektomi (rahmin alınması) ve kanser tedavileri, erken indüklenmiş menopozun en sık nedenlerindendir.
Menopozun belirtileri nelerdir?
Menopozal geçişi her kadın farklı şekilde yaşayabilir, ancak en yaygın semptomlar şunlardır:
- Düzensiz adetler—Kadın menopozal geçişe girerken adetleri düzensizleşir; başlangıçta daha yoğun olabilir, sonrasında ise çok kısa sürebilir ya da aylarca hiç yaşanmayabilir.
- Sıcak basmaları—Birdenbire bastıran sıcaklık hissi, bazen yüzde kızarma ve/veya terleme ile birlikte perimenopozda yaygın bir semptomdur. Hissin süresi otuz saniyeden birkaç dakikaya kadar değişebilir ve gün içinde ya da gece boyunca defalarca yaşanabilir (gece terlemeleri). Bazı kadınlar sıcak basmalarını katlanılmaz bulur ve yaşamlarını ciddi şekilde etkiler.
- Uyuma güçlüğü—Östrojen eksikliği, uykusuzluk ve bölünmüş uyku ile ilişkilidir.
- Vajinal atrofi—Yaş ilerledikçe vajina daha az doğal kayganlık üretir ve incecik vajina cildi daha kırılgan hale gelir. Bu nedenle cinsel ilişki ağrılı olabilir, küçük yırtıklar enfeksiyona yatkınlığı artırır.
- Ruh hali değişiklikleri—Hormonlardaki değişimler sinir sistemini etkileyip sinirlilik, kaygı, panik ve depresyona neden olabilir; ayrıca birçok kadın bu döneme özgü hayat koşullarının da etkisiyle öfke patlamaları yaşayabilir.
- İnkontinans (idrar kaçırma)—Perimenopozda kas kütlesi azalırken yağ dokusu artar ve bu değişimler inkontinans riskini artırır.
- Saç ve cilt sağlığı yaşlandıkça etkilenir. Kolajen üretimi doğal olarak azalırken cilt elastikiyetini kaybeder, kırışıklıklar oluşur ve daha mat görünür. Saçlar da kurur, kırılganlaşır; birçok kadın bu dönemde saç dökülmesi yaşayabilir.
Cildiniz için yaşlanma karşıtı tedaviler hakkında daha fazla bilgi alın.
Hormon replasman tedavisi nedir?
Hormon Replasman Tedavisi (HRT), menopoz semptomlarını azaltmak için vücudun artık doğal olarak üretmediği hormonları yerine koymak amacıyla tasarlanmış bir tedavidir. HRT; hap, yama, krem, sprey veya implant şeklinde olabilir.
HRT mutlaka bir doktor tarafından reçete edilmelidir. Çoğu HRT ürünü, östrojen baskınlığını önlemek amacıyla östrojen ve progesteron (veya sentetik formu progestin) kombinasyonu içerir. HRT, perimenopoz semptomlarını tedavi etmek için gerekli olduğu sürece kullanılabilir, ancak genellikle beş yıldan fazla önerilmez.
HRT seçenekleri nelerdir?
Farklı ihtiyaçlara uygun birçok HRT seçeneği mevcuttur. HRT'ye başlamadan önce faydalarını ve risklerini değerlendirmek çok önemlidir. Hekiminiz sizin için en uygun seçeneği belirlemenize yardımcı olacaktır.
HRT seçenekleri:
- Haplar—genellikle günde bir kez alınır
- Deriye yapıştırılan yamalar ile hormonlar kademeli olarak kana geçer
- Her gün cilde sürülen topikal jeller
- Karın bölgesine yerleştirilen ve küçük miktarlarda östrojen salgılayan implantlar
- Testosteron jelleri, her zaman önerilmese de, düşük cinsel istek durumunda yardımcı olabilir
- Vajinal östrojen jeli ile vajinal kuruluk tedavi edilir; bu ürün topikal kullanılır ve diğer menopoz semptomlarına etki etmez
HRT sürekli veya döngüsel/sıralı olarak kullanılabilir. Döngüsel HRT'de östrojen her gün, progesteron ise ayın son 14 günü eklenerek alınır; bu, düzenli adet gören kadınlar için aylık veya 3 aylık döngülerde reçete edilebilir ve üç ayda bir adet görülmesini sağlar. Sürekli kombine HRT'de ise hem östrojen hem progesteron her gün aralıksız alınır; bu genellikle postmenopozdaki kadınlara reçete edilir.
Hormon replasman tedavisinin faydaları nelerdir?
Birçok kadın menopozal geçiş sürecinde semptomlarla başa çıkabilmek için HRT’yi seçer. Sıcak basmaları o kadar rahatsız edici olabilir ki, gece sizi ter içinde uyandırabilir veya baş dönmesine neden olabilir. Vajinal kuruluk da ağrıya ve cinsel ilişkide yırtılmalara yol açabilir. Ruh hali değişikliği ve uykusuzluk gibi diğer semptomlarda da HRT ile iyileşme görülebilir.
HRT’nin diğer faydaları:
- Şeker hastalığı riskinde azalma
- Özellikle menopoza başlamadan önce başlanırsa osteoporoz riskinde azalma
- Bağırsak kanseri riskinde azalma
HRT'nin riskleri
Hormon replasman tedavisi, perimenopoz semptomlarından ciddi şekilde etkilenen kadınlar için adeta bir kurtarıcı olabilir. Ancak hormonların uzun süreli kullanımı çeşitli sağlık problemlerine yol açabileceğinden faydaları kadar riskleri de vardır.
Bazı riskler:
Meme kanseri
Meme kanseri genellikle östrojene duyarlıdır ve östrojen baskınlığı kadınlarda meme kanseri riskini artırabilir. Araştırmalar, HRT’yi beş yıldan fazla kullanan kadınlarda meme kanseri riskinin arttığını göstermiştir. HRT’yi beş yıldan az kullananlar ve hiç kullanmayanlarda risk benzerdir.
Kardiyovasküler hastalık ve inme
Çalışmalar, HRT'nin kalp hastalığı ve inme riskini artırabileceğini göstermiştir; ancak tedavi zamanlamasına göre sonuçlar farklılık gösterebilir. En düşük inme ve kardiyovasküler hastalık riski, HRT'yi 60 yaşına gelmeden ama menopoza girdikten en fazla 10 yıl içinde kullanan kadınlarda saptanmıştır.
Venöz tromboz (damar içi pıhtılaşma)
Östrojen bazlı HRT, venöz tromboz (damar içinde kan pıhtısı) gelişme riskini artırır. Ancak bazı çalışmalar, estradiol bazlı HRT kullanan kadınlarda trombozun çok daha az görüldüğünü ortaya koymuştur.
Yumurtalık kanseri
HRT kullanan kadınlar ile hiç hormon takviyesi almayanlar arasında yapılan karşılaştırmalı çalışmalar, HRT kullananlarda yumurtalık kanseri riskinin 1,28 kat daha yüksek olduğunu göstermiştir.
Kolesistit
Kolesistit, safra kesesinin iltihaplanmasıdır; genellikle safra taşlarının safranın akışını engellemesi sonucu gelişir. Karın sağ üst tarafında şişlik ve şiddetli ağrıya neden olur, ancak doğru tanı konulduğunda kolayca tedavi edilebilir. Kolesistit, menopoz ve postmenopoz dönemindeki kadınlar arasında genel popülasyona göre daha yaygındır, ancak HRT kullananlarda risk daha da yüksektir.
Kimler HRT kullanmamalı?
Hormon replasman tedavisinin bilinen riskleri nedeniyle meme kanseri, yumurtalık kanseri, kan pıhtıları, myom ve diğer östrojenle ilişkili hastalık öyküsü olan kadınların alternatif seçeneklere yönelmesi önerilir.
HRT kullanamayan kadınlar için alternatifler mevcuttur. Sağlıklı bir beslenme ve aktif bir yaşam tarzı, yalnızca menopoz dönemindeki kadınlar için değil hepimiz için faydalıdır. Ayrıca sıcak basması, uykusuzluk ve vajinal kuruluk gibi menopoz semptomlarını hafifletmek için birçok doğal yöntem, hedefli tedavi ve bazı farmasötik alternatifler de bulunmaktadır.
Sonuç
Menopoz, yeni bir yaşam evresine zorlu bir geçiş olabilir. Semptomları yönetmek ve bu dönemi olabildiğince rahat geçirmek için birçok yol vardır. Hormon replasman tedavisi, menopozun en zorlu semptomlarını hafifletmede oldukça faydalı olabilir; ancak bu tedavinin riskleri de göz ardı edilmemelidir. HRT ile ilgileniyorsanız, sizin için en uygun yol haritasını belirlemek adına mutlaka doktorunuza danışın.
Adet döngünüzü WomanLog ile takip edebilirsiniz. Hemen WomanLog’u indirin:
