Angst en de Menstruatiecyclus
Angst is een normaal onderdeel van ons leven. Het komt op tijdens stressvolle momenten en wanneer we iets nieuws en onbekends tegemoet gaan. Angst kan zich uiten als alles, van milde gevoelens van onrust tot ernstige spanning—bemoeilijkte ademhaling, verhoogde hartslag en angstaanvallen.
Het is normaal om gevoelens van stress en nervositeit te ervaren bij het aangaan van uitdagingen, maar bij sommigen van ons slaat angst vaak en hevig toe en moet het aangepakt worden. Maar wat te doen als je je alleen angstig voelt een week of dagen voor je menstruatie? Dat kan wijzen op hormonale disbalans en problemen met de reproductieve gezondheid.
Wat is angst?
Angst is een normaal onderdeel van ons leven als mens. Veel dingen kunnen ervoor zorgen dat we ons gestrest voelen—op werk, in ons persoonlijke leven of bij sociale kwesties. Angst uit zich in gevoelens van onrust, angst, piekeren en obsessieve gedachten. Ook kunnen er lichamelijke klachten zijn zoals beven, zweterige handpalmen, verhoogde hartslag, oppervlakkige ademhaling, misselijkheid en duizeligheid.
Angst varieert van mild tot ernstig. Milde angst is een natuurlijke reactie op stressoren, zoals gevaarlijke of onbekende situaties. Ernstige angst of een angststoornis kan iemands leven zodanig beïnvloeden dat dagelijkse activiteiten en sociaal contact lastig worden. Wie met angst leeft, is vaak sneller geagiteerd en geïrriteerd en kan ook last krijgen van depressie. Iemand met ernstige angst kan een angstaanval krijgen in de vorm van een snelle hartslag, ademhalingsproblemen, en gevoelens van misselijkheid en duizeligheid.
Het kan uitdagend zijn om met deze aandoening te leven. Veel mensen gaan met angst om via therapie en/of medicatie.
Soms ervaren mensen echter periodes van verhoogde angst zonder voorgeschiedenis van trauma of fobieën. In sommige gevallen kan dit gelinkt zijn aan hormonale schommelingen in het lichaam en de menstruatiecyclus.
De menstruatiecyclus en hormonale schommelingen
Een menstruatiecyclus duurt doorgaans 28–35 dagen. In deze periode bereidt het lichaam zich voor op een mogelijke bevruchting. Vindt er geen bevruchting plaats tijdens het vruchtbare venster, dan wordt het baarmoederslijmvlies afgestoten en begint de cyclus opnieuw. Hoewel de meeste vrouwen alleen hun menstruatie merken, beïnvloeden de hormonale schommelingen gedurende de hele cyclus zowel onze reproductieve gezondheid als onze algehele gezondheid.
Hormonen werken als triggers voor verschillende systemen in het lichaam. De vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen en progesteron beïnvloeden onze huid, lever, andere organen, ons metabolisme en de neurologische functies. Daarom ervaren veel vrouwen tijdens de cyclus stemmingswisselingen. Laten we dieper ingaan op het proces.
De menstruatie- (of ovulatie-)cyclus bestaat grofweg uit drie fasen: de follikelfase (10 tot 17 dagen inclusief menstruatie), de ovulatiefase (24 tot 48 uur) en de luteale fase (ongeveer 14 dagen). Iedere fase wordt gereguleerd door specifieke hormonen die onderdelen van de voortplantingscyclus aansturen en invloed hebben op stemming en energieniveau. We markeren het begin en einde van de cyclus meestal met het zichtbaar afstoten van het baarmoederslijmvlies—de menstruatie.
De follikelfase begint op de eerste dag van je menstruatie, wat tevens de eerste dag van de cyclus is. Oestrogeen- en progesteronspiegels zijn laag gedurende de 4 tot 7 dagen dat je menstrueert. In de dagen na je menstruatie stijgt het oestrogeen, waardoor je je energieker voelt. Oestrogeen stimuleert de afgifte van FSH (follikelstimulerend hormoon), dat meerdere follikels in de eierstokken aanzet om de aanwezige eicellen te laten rijpen, waarvan er eentje dominant wordt. Als het oestrogeen zijn piek bereikt voel je je waarschijnlijk sociaal, speels en aantrekkelijk.
De ovulatiefase vindt halverwege de cyclus plaats en begint wanneer een oestrogeenpiek een snelle toename aan LH (luteïniserend hormoon) veroorzaakt, waardoor de eierstokken het eitje uit de dominante follikel loslaten in de eileider. Daar kan het worden bevrucht als er zaadcellen aanwezig zijn. Zaadcellen blijven meestal tot drie dagen vruchtbaar, een eicel slechts één dag. Daarom zijn de dagen vóór de ovulatie de vruchtbaarste. Ovulatie kan op verschillende manieren worden voorspeld. Lees meer in ons artikel Hoe beïnvloeden hormonen je tijdens je cyclus?
Oestrogeen laat ook het baarmoederslijmvlies groeien. Na de ovulatie begint de luteale fase. Oestrogeen daalt en progesteron wordt dominant. Dit hormoon zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies in stand blijft voor een eventuele innesteling van een bevruchte eicel. Het corpus luteum, het restant van de follikel die het eitje heeft vrijgegeven, stimuleert de productie van progesteron. Het progesterongehalte piekt ongeveer een week na de ovulatie—dat is het moment dat het eitje zich zou kunnen innestelen als het bevrucht is. Als er geen bevruchting is, wordt het corpus luteum door het lichaam opgenomen, daalt het progesterongehalte, wordt het slijmvlies afgestoten als menstruatiebloed en bereidt het lichaam zich op een nieuwe cyclus voor. Veel vrouwen ervaren tijdens de luteale fase milde tot matige stemmingswisselingen, waaronder angst, prikkelbaarheid en somberheid.
Waarom voel je je angstig tijdens je cyclus?
Hormonale angst komt het vaakst voor aan het einde van de cyclus, een week of twee voor de menstruatie begint. Vaak gaat dit samen met andere symptomen van het premenstrueel syndroom (PMS) of, bij zo'n 5% van de vrouwen, premenstruele dysfore stoornis (PMDD) zoals opgeblazen gevoel, hoofdpijn, irritatie, stemmingswisselingen, slapeloosheid, vermoeidheid, gevoelige borsten, constipatie of diarree. PMDD is ernstiger dan PMS en kan het dagelijks functioneren flink verstoren.
Een andere aandoening is premenstruele exacerbatie (PME). Dit lijkt op PMDD, maar uit zich in verergering van psychische klachten zoals angst, depressie en emotioneel eten.
Het is nog niet duidelijk waarom sommige vrouwen in de luteale fase meer psychische klachten ontwikkelen, maar mogelijk speelt progesteron een rol.
Progesteron wordt vaak het zwangerschapshormoon genoemd omdat het dominant wordt zodra een vrouw zwanger raakt. Maar de voordelen gaan verder dan alleen een gezonde zwangerschap. Progesteron heeft een positief effect op het brein en op metabole functies. In tegenstelling tot oestrogeen is het veel lastiger om progesteron uit externe bronnen te halen—de belangrijkste manier is dat je lichaam het zelf aanmaakt.
Dat je elke maand menstrueert, betekent niet automatisch dat je voldoende progesteron aanmaakt. Het doel van de cyclus is ovulatie. Als het lichaam niet voldoende hulpbronnen heeft voor een gezonde eisprong, wordt er geen progesteron geproduceerd; hierdoor kunnen PMS- of PMDD-klachten verergeren. Vrouwen met een dominantie van oestrogeen en weinig progesteron maken meer kans op ernstige PMS-klachten, stollende menstruatie, vleesbomen, hormonale migraine, stemmingswisselingen, angst en depressie.
Zelfs als je ovuleert, kan het zijn dat je lichaam niet gedurende de hele cyclus genoeg progesteron produceert. Hormoonspiegels kun je laten testen in bloed (meestal via een lab), speeksel of urine (er zijn thuistests beschikbaar). Wil je je progesteronspiegel weten? Test dan kort na je eisprong.
Het probleem herkennen
Vaak is angst het gevolg van trauma, fobieën of een onveilige leefomgeving. Hormonale schommelingen kunnen klachten verergeren, maar zijn meestal niet de hoofdoorzaak. Als je angst door trauma is ontstaan, overleg dan met een specialist om de beste behandeling te vinden. Voel je je echter doorgaans goed in de cyclus maar nemen je klachten op het einde toe, dan kunnen je hormonen de oorzaak zijn.
Psychische klachten in de luteale fase gaan meestal samen met fysieke symptomen (krampen, buikpijn, gevoelige borsten, hoofdpijn, acne, vermoeidheid, spijsverteringsproblemen), die kunnen helpen om de oorzaak te achterhalen. In elk geval zorgt het testen van je hormonen voor duidelijkheid en kun je deze balanceren. Daarnaast kun je je behandeling aanvullen met dagelijkse gewoonten die stress verminderen en je lichaam voorbereiden op de ovulatie.
Hoe verbeter je je hormoonbalans?
Een van de belangrijkste oorzaken van hormonale disbalans en daaropvolgende psychische klachten is lichamelijke en psychische stress Tegenwoordig zijn we ons meer bewust van psychische triggers en trauma's, maar soms zijn lichamelijke stressfactoren lastiger te herkennen.
Sommige mensen leven jarenlang zonder de effecten van lichamelijke stress te merken, tot haaruitval, onregelmatige of uitblijvende cycli, snelle veroudering, psychische klachten of auto-immuunziekten ontstaan. Vrouwen hebben vaak angstklachten door lichamelijke stressoren zoals overmatige beweging, streng diëten, slechte slaap en andere beperkingen. Gelukkig kun je je stress verlagen met een aantal eenvoudige leefstijlaanpassingen.
Kwalitatieve slaap
Goede slaap is essentieel voor ons welzijn. Ons lichaam herstelt zich 's nachts van de kleine trauma's van de dag en regenereert; zo verloopt genezing beter en vermindert stress. De meeste mensen hebben ongeveer 8 uur goede slaap per nacht nodig om optimaal te functioneren. Als je toch een keer te weinig slaapt, kan een middagdutje helpen bij herstel.
Lichte lichaamsbeweging
Bewegen verhoogt de stress, maar de kunst is om tussendoor te pauzeren en je ademhaling en hartslag te reguleren. Doe niet vaker dan enkele keren per week 30–40 minuten zware cardio, want dat verhoogt cortisol (het stresshormoon) en kan de hormoonproductie verstoren. Veel artsen adviseren vrouwen om in de luteale fase rustig aan te doen met intensieve sport. Matige beweging, zoals wandelen, yoga of pilates, vermindert stress en stimuleert de doorbloeding van je voortplantingsorganen.
Voedzaam eten
De fysieke processen tijdens de menstruatiecyclus vragen om voldoende energie, mineralen en vitamines Door je lichaam uit te hongeren, breng je onnodige extra stress en put je essentiële voedingsstoffen uit. Een vers, gevarieerd en voedzaam dieet geeft je lichaam wat het nodig heeft om zich goed te voelen en optimaal te presteren. Vermijd strenge diëten, zeker in de luteale fase. Kies liever voor kleine, frequente maaltijden met eiwitten, koolhydraten en vetten.
Ontspanningstechnieken
Meditatie, ademhalingsoefeningen en een warm bad aan het eind van de dag helpen allemaal om te ontspannen en je aandacht weer in het nu te brengen. Geef jezelf de ruimte om te ontspannen en je zorgen los te laten. Je lichaam zal je dankbaar zijn. Ontspanningstechnieken zijn vooral nuttig in de tweede helft van de cyclus, wanneer vrouwen gevoeliger zijn voor stress. Zelfs een paar minuten per dag mindfulness helpt om je meer geaard te voelen.
Zonlicht
Mensen zijn dagdieren—ons lichaam functioneert het beste als we overdag actief zijn en wat tijd buiten doorbrengen in de zon en warmte. Geef je lichaam wat het nodig heeft door elke dag minstens 30 minuten buiten te zijn. Blootstelling aan zonlicht verhoogt serotonine (een hormoon voor stemming en zenuwstelsel) en stimuleert de productie van vitamine D (belangrijk voor hersenfunctie).
Wat een vrouw ervaart tijdens haar menstruatiecyclus weerspiegelt haar algehele gezondheid. Als je angstigheid of andere negatieve psychische klachten hebt, kan een hormonale disbalans de oorzaak zijn. Ondersteun je lichaam tijdens je cyclus en je zult waarschijnlijk verbetering merken in je fysieke en mentale gezondheid.
Je kunt je menstruatie volgen met WomanLog. Download WomanLog nu:
