Abcessen Begrijpen: Veelvoorkomende Types, Preventie en Behandeling
Als je ooit een abces op je huid, tandvlees of elders op (of in) je lichaam hebt gehad, weet je hoe gevaarlijk en pijnlijk het kan zijn. En omdat een abces lijkt op een puistje of steenpuist, ben je misschien geneigd het uit te knijpen of te open. Maar lees dit artikel eerst om te ontdekken hoe je veilig met een abces omgaat en waarom je er zelf nooit aan moet zitten.
Abcessen kunnen ontstaan wanneer je immuunsysteem een infectie bestrijdt die wordt veroorzaakt door een virus, bacterie of schimmel die je lichaam is binnengedrongen via een snee, een ingegroeide haar of ander beschadigd weefsel. Je immuunsysteem mobiliseert zich om de infectie aan te pakken, en tijdens dit proces sterft een deel van het weefsel af, waardoor er een kleine met pus gevulde holte ontstaat in het midden van het ontstoken gebied.
Net als een steenpuist (of furunkel), die meestal geassocieerd wordt met een geïnfecteerde haarfollikel, is een abces een met infectie gevuld weefselholte ergens op of in het lichaam, maar een abces is groter, dieper en verspreidt de infectie makkelijker als het niet zorgvuldig behandeld wordt. Een kleine steenpuist (>1 cm/0,5 inch in doorsnee) kan vanzelf genezen, maar kan ook uitgroeien tot een groter abces als je eraan zit. Als je erop drukt of het uitknijpt, kan de infectie zich naar dieper gelegen weefsels verspreiden en uiteindelijk zelfs in je bloedbaan terechtkomen. Daarom kun je een steenpuist of abces het beste niet zelf proberen te draineren. Laat het liever behandelen door een medisch professional die de juiste I & D-techniek (incisie en drainage) kan toepassen.
Hoe ziet een abces eruit?
Het uiterlijk van een abces verschilt afhankelijk van de plek waar het ontstaat. Meestal zie je een gevoelige, ontstoken, roze tot rode, gespannen, sponsachtige, samendrukbare zwelling die pijnlijk is bij aanraking. Vloeibare dode cellen, bacteriën en vuil vormen samen de pus in het midden van het abces. Terwijl je immuunsysteem de infectie bestrijdt, doodt het meer cellen en ontstaat er steeds meer pus. Dit zorgt voor druk onder de huid en voor meer ontsteking in het omringende weefsel.
Soms gaat het abces "punten"—verschijnt er een wit stipje aan de oppervlakte; deze verschijning kan je op het verkeerde been zetten en laten denken dat het een puistje is. Ook al heeft er zich pus aan de bovenkant opgehoopt, er kan dieper nog meer pus, vuil en bacteriën zitten.
Hoe ontstaat een abces?
Meestal ontstaat een abces wanneer bacteriën die van nature op de huid leven, via een snee of beschadigd weefsel het lichaam binnendringen en er pus ontstaat in een afgesloten holte. Abcessen kunnen ook ontstaan rond haarzakjes en talgklieren, natuurlijke openingen in de huid die soms verstopt raken. De Staphylococcus aureus-bacterie is een veelvoorkomende oorzaak, maar ook bepaalde parasieten, virussen en schimmelinfecties kunnen tot vorming van een abces leiden. Wanneer het immuunsysteem verzwakt is, kan zelfs een kleine wond tot een infectie leiden.
De kans op een abces is groter als je immuunafweer verzwakt of aangetast is. Mensen met kanker, diabetes, hiv, sikkelcelziekte, de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en perifere vaataandoeningen lopen meer risico, net als vrouwen die langdurig corticosteroïden gebruiken, chemotherapie krijgen, ernstige brandwonden of ander zwaar letsel hebben gehad, of vrouwen die worstelen met alcoholisme of drugsgebruik via een naald. Obesitas, slechte doorbloeding, matige hygiëne en een vuile omgeving, en blootstelling aan bepaalde huidinfecties verhogen het risico verder.
Soorten abcessen
Abcessen kunnen overal in het lichaam voorkomen, maar zijn het meest te vinden in de huid, in het gebit en tandvlees, in de uitwendige genitaliën, en soms ook binnenin het lichaam.
Huidabces
Veruit de meest voorkomende vorm van een abces ontstaat in de huid, omdat de huid onze eerste verdedigingslinie is en het meeste te verduren krijgt. Een abces kan overal ontstaan, maar de meest voorkomende plekken zijn oksels, liezen, rug, billen en andere plekken waar je snel zweet of vet kan ophopen.
Als een huidabces niet wordt behandeld, kan dit leiden tot gangreen. Heb je diabetes of een andere aandoening die de bloeddoorstroming belemmert, wees dan extra voorzichtig. Dergelijke aandoeningen verhogen je risico op gangreen door een onbehandelde infectie.
Hoe behandel je een abces op de huid?
Een steenpuist of klein abces, kleiner dan 1 cm (0,5 inch) doorsnee, kun je stimuleren om vanzelf te rijpen en open te barsten door een warm kompres of een warmtekussen aan te brengen. Leg wat steriel gaas tussen de warmtebron en het abces om je huid te beschermen, en verwarm het aangedane gebied 10-20 minuten, 2–4 keer per dag tot maximaal 2 weken. Hierdoor kan het abces uit zichzelf openbarsten en leeglopen. Maak de plek dan schoon met water en zeep en dek af met een schoon verband.
Probeer het niet uit te knijpen zoals een puist, want dan kun je de infectie juist verspreiden. Gebruik ook geen naald of scherp voorwerp om het abces te openen, want je kunt een bloedvat beschadigen en de infectie in je bloedbaan brengen, wat mogelijk leidt tot sepsis (bloedvergiftiging).
Als het abces niet binnen twee weken geneest of erger lijkt te worden, zoek dan medische hulp. Let op waarschuwingssignalen zoals een abces groter dan 1 cm of dat blijft groeien, koorts, rode strepen die op uitbreidende infectie kunnen duiden. Raadpleeg zeker een arts als je immuungecompromitteerd bent.
Je zorgverlener zal een I & D-procedure uitvoeren—het abces leeglaten via een kleine incisie. Je krijgt waarschijnlijk een antibioticakuur om de infectie te bestrijden, en een antibioticazalf voor lokale behandeling.
Hoe kun je een huidabces voorkomen?
Om huidabcessen te voorkomen is goede persoonlijke hygiëne belangrijk. Was jezelf altijd na het zweten of als je huid snel vet wordt. Draag loszittende kleding gemaakt van natuurlijke materialen zoals katoen of linnen; deze laten zweet sneller verdampen. Krijg je vaak abcessen na het scheren door ingegroeide haartjes, probeer dan voorzichtig te trimmen of kies voor laserontharing om je lichaamsbeharing te beheren.
Tandabces
Tandabcessen kunnen zich vormen op het tandvlees, in de tand of in het bot rondom de tand. Bacteriën kunnen je lichaam binnendringen via ruimtes tussen tand en tandvlees of zich vermenigvuldigen in het zachte pulpaweefsel. De volgende symptomen kunnen daarbij optreden:
- kloppende pijn
- zwelling van het geïnfecteerde gebied
- gevoeligheid bij aanraking
- koorts
- vieze smaak en geur in de mond
Een tandabces vereist directe behandeling door je tandarts. Dit gaat niet vanzelf over en moet professioneel worden gedraineerd. Wacht je te lang, dan kan de zenuw in je tand beschadigd raken of afsterven, waardoor de bloedtoevoer naar de tand stopt en je die uiteindelijk verliest. Lijkt het even beter omdat de pijn weg is? Dan kan de zenuw dood zijn, maar als het abces niet is behandeld, kan de infectie zich toch uitbreiden naar omliggend weefsel en tot een ernstiger probleem leiden.
Afhankelijk van de locatie zal je tandarts het abces via een kleine incisie draineren, een wortelkanaalbehandeling uitvoeren, of in ernstige gevallen beschadigd weefsel operatief verwijderen. Na de behandeling moet je een antibioticakuur nemen en een speciale antiseptische mondspoeling gebruiken om herhaling te voorkomen.
Hoe voorkom je tandabcessen?
Om tandabcessen te voorkomen:
- handhaaf goede mondhygiëne
- poets minimaal tweemaal daags je tanden en gebruik grondig flosdraad
- ga regelmatig naar je tandarts voor controle en reiniging
- rook niet—rokers zijn gevoeliger voor tandabcessen en complicaties
- eet gezond en beperk suiker om tandplak te voorkomen
Genitaal abces
Vaginale steenpuisten ontstaan meestal in de huidplooien van het schaamgebied of op de schaamlippen. Ze worden meestal veroorzaakt door de Staphylococcus aureus-bacterie, één van de vele micro-organismen op de huid. Bij een verminderde weerstand kan S. aureus problemen veroorzaken. Deze bacterie kan in een haarzakje of talgklier doordringen, zeker als je scheert, veel zweet of er olieophoping is. Vaginale steenpuisten voelen aan als kleine pijnlijke bulten in het zachte weefsel. Meestal verdwijnen ze vanzelf, maar als ze groot worden of langer dan twee weken blijven, moeten ze worden geopend of gedraineerd door een arts.
Genitale herpes en sommige soa’s kunnen er hetzelfde uitzien; ze verschijnen als kleine puistjes en kunnen gele pus lekken, maar herpessores blijven klein en verschijnen veelal in groepjes. Twijfel je over zweertjes op de genitaliën, raadpleeg dan altijd je arts.
Hoe behandel en voorkom je vaginale steenpuisten?
Je kunt het warme kompres proberen om de steenpuist zelf te laten draineren, maar als dat niet werkt of het lijkt erger te worden, ga dan naar een arts.
Je kunt vaginale abcessen voorkomen door goede intieme hygiëne, door loszittend ondergoed van ademende natuurlijke stoffen te dragen en geen kleding of handdoeken te delen, want vaginale steenpuisten zijn besmettelijk.
Inwendig abces
Inwendige abcessen zijn minder frequent dan uitwendige, maar vaak ernstiger en potentieel levensbedreigend.
Een inwendig abces kan zich ontwikkelen in:
- buikorganen zoals longen, nieren, lever, enz.
- het ruggenmerg
- de hersenen
Dit gebeurt meestal na een operatie, letsel, of infectie—viraal, bacterieel of schimmel—van het omliggende weefsel. Inwendige abcessen zijn helaas moeilijker te herkennen dan knobbels op de huid.
De bijbehorende symptomen hangen af van de locatie. Een buikabces veroorzaakt o.a. koorts, buikpijn, misselijkheid, braken, benauwdheid en aanhoudende hoest; een wervelkolomabces kan koorts, rugpijn en neurologische klachten geven; en een hersenenabces veroorzaakt hoofdpijn, visuele stoornissen, verwardheid en cognitieve problemen.
Een hersenenabces (intracraniële infectie) is een bijzonder gevaarlijk type. Helaas komen hersenenabcessen de laatste jaren vaker voor bij jonge kinderen. Deskundigen vermoeden dat dit te maken heeft met toename van oorinfecties en luchtwegvirussen, die vanuit de bovenste luchtwegen doordringen tot in de hersenen.
Hoe behandel je inwendige abcessen?
Elk inwendig abces moet onmiddellijk worden behandeld, want een onbehandeld abces kan leiden tot infectie en schade aan organen, zenuwen of hersenen.
De behandeling verschilt per lokatie, maar bestaat meestal uit een antibioticakuur. Soms is een kleine ingreep nodig om het abces te draineren en beschadigd weefsel te verwijderen.
Je kunt weinig doen om een abces in organen, ruggenmerg of hersenen te voorkomen, maar goed voor jezelf zorgen, luisteren naar je arts na een operatie of trauma, en alert blijven bij ziekte, helpt enorm. Door snel op beginnende klachten te letten, kun je tijdig hulp inroepen en problemen in de kiem smoren.
Kan een abces vanzelf genezen?
Kleine abcessen op de huid of in de vagina kunnen vanzelf verdwijnen, al dan niet geholpen door een warm kompres. Grotere abcessen, of een abces met koorts of rode strepen, behoren door een arts behandeld te worden.
Tand- en inwendige abcessen zullen meestal niet vanzelf genezen en moeten direct worden aangepakt. Als het abces open barst, raakt het omliggende weefsel geïnfecteerd en kan de infectie in de bloedbaan een ernstig probleem veroorzaken.
Waarom krijg ik steeds abcessen?
Abcessen ontstaan om verschillende redenen. De voornaamste oorzaak is een verminderd immuunsysteem; huidabcessen kunnen echter ook optreden door gebrekkige hygiëne, scheren met een botte scheermes of ander uitwendig letsel. Krijg je vaak abcessen, ga dan langs bij je huisarts om de onderliggende oorzaak te vinden.
Tot slot
Een abces lijkt soms onschuldig, maar kan ernstige gevolgen hebben. Ontstaat er ergens op je lichaam een abces, raadpleeg dan je arts om escalatie van de infectie te voorkomen.
Download WomanLog nu:
