Drie Soorten Oestrogeen: Estron, Oestradiol en Estriol
De meesten van ons kennen oestrogeen als het primaire vrouwelijke geslachtshormoon, maar deze stof doet veel meer dan het reguleren van de menstruatie en voortplantingsgezondheid. Van de vorming van botten en organen tot de regulatie van spijsvertering en cognitie—oestrogeen is betrokken bij alle aspecten van ons leven.
Wist je dat er meer dan één soort oestrogeen bestaat? Heb je ooit nagedacht over de rol die oestrogeen speelt in het mannelijk lichaam? De meesten van ons hebben van dit hormoon gehoord, maar dit keer gaan we dieper in op de drie verschillende soorten oestrogenen en hun functies bij zowel mannen als vrouwen.
Waarom hebben we oestrogeen nodig?
Het zal je misschien verbazen dat oestrogeen belangrijk is voor iedereen, niet alleen voor vrouwen, en dat het al actief is in het lichaam lang voor de puberteit. Vanaf het moment van conceptie speelt oestrogeen een cruciale rol in hoe ons lichaam zich ontwikkelt. Bij zowel mannen als vrouwen ondersteunt dit hormoon de groei en het onderhoud van fundamentele fysiologische systemen, zoals:
Botgezondheid
Oestrogeen is noodzakelijk voor het ontwikkelen en behouden van botsterkte en botdichtheid. Het is een belangrijke factor bij het sluiten van gezonde groeischijven in botten bij jongens en meisjes. De interactie van oestrogenen met testosteron en andere hormonen reguleert botombouw—het evenwicht tussen botvorming en -afbraak—om de gezondheid van het skelet te waarborgen bij mannen en vrouwen. Verminderde oestrogeenspiegels na de menopauze vergroten het risico op osteopenie en osteoporose bij vrouwen.
Hart- en vaatgezondheid
Oestrogeen ondersteunt en beschermt gezonde functie van de bloedvaten, reguleert het cholesterolgehalte en vermindert het risico op hart- en vaatziekten bij mannen en bij premenopauzale vrouwen. Uit onderzoek is gebleken dat het suppleren van oestradiol bij vrouwen in de overgang het risico op hartaandoeningen kan verkleinen, maar hoe lang het veilig is om dit te doen, blijft controversieel.
Hersenfunctie
Oestrogeen beïnvloedt stemming, cognitie en geheugen. Onderzoek laat zien dat oestrogeen de hersenen beschermt tegen cognitieve achteruitgang en neurodegeneratieve ziekten bij zowel mannen als vrouwen naarmate we ouder worden.
Metabole regulatie
Oestrogeen beïnvloedt de insulinegevoeligheid, vetstofwisseling en glucosemetabolisme. Het helpt ook bij het reguleren van het energieverbruik, lichaamsgewicht en vetopslag (wat verschilt tussen mannen en vrouwen).
Huidgezondheid
Oestrogeen stimuleert collageen en andere dermale componenten om de hydratatie, elasticiteit en dikte van de huid te behouden. Normale oestrogeenspiegels dragen bij aan een gezonde huid en kunnen tekenen van veroudering vertragen.
De speciale rol van oestrogeen in het vrouwelijk lichaam
Voortplantingsgezondheid
Je eierstokken, baarmoeder en eileiders ontwikkelen zich in de baarmoeder en behouden hun functies dankzij de aanwezigheid van oestrogeen. Dit hormoon ondersteunt ook de seksuele gezondheid door het behouden van vaginale smering en elasticiteit.
Sekundaire geslachtskenmerken
Met het begin van de puberteit beginnen de eierstokken oestrogeen te produceren, waardoor de waardes bij meisjes sterk toenemen, wat leidt tot borstgroei, het verbreden van de heupen, schaamhaar en de herverdeling van lichaamsvet.
Regulatie van de menstruatiecyclus
Oestrogeen reguleert de menstruatiecyclus door de groei van het baarmoederslijmvlies te stimuleren tijdens de folliculaire fase. Omdat oestrogeen deelneemt aan zo veel lichaamsprocessen, voelen veel vrouwen lichamelijke symptomen en stemmingen veranderen naarmate de hormoonspiegels schommelen gedurende de cyclus. Bijvoorbeeld, als het oestrogeen op zijn piek is (ongeveer halverwege de cyclus), kun je je op je best voelen—sociaal, actief en energiek. Als het niveau daalt in het tweede deel van de cyclus, voel je je mogelijk meer introvert, moe en rustig.
De speciale rol van oestrogeen in het mannelijk lichaam
Libido en seksuele functie
Oestrogeen beïnvloedt het libido en erectiele functie bij mannen. Hoewel testosteron het belangrijkste hormoon is voor mannelijke geslachtskenmerken, zijn kleine hoeveelheden oestrogeen essentieel voor een gezonde seksuele functie bij mannen. Bij vrouwen is het tegenovergestelde waar—oestrogeen veroorzaakt vrouwelijke geslachtskenmerken, maar een beetje testosteron is nodig voor een gezonde vrouwelijke libido.
Spermatogenese
Oestrogeen is één van de hormonen die betrokken zijn bij de productie van sperma. Oestrogeenreceptoren zijn overvloedig aanwezig in het mannelijke voortplantingsstelsel. Waar we vroeger dachten dat het uitsluitend een ‘vrouwelijk hormoon’ was, weten we nu dat oestrogeen onmisbaar is voor een gezonde mannelijke vruchtbaarheid doordat het de structurele integriteit van de testes behoudt en de rijping en ontwikkeling van zaadcellen ondersteunt.
Wat zijn de drie soorten oestrogeen?
Nu we enkele functies van oestrogeen besproken hebben, gaan we kijken naar de verschillende varianten van dit hormoon. Er zijn drie hoofdsoorten oestrogeen: oestradiol—de krachtigste en meest voorkomende vorm, estriol—belangrijk tijdens de zwangerschap, en estron—de overheersende vorm na de menopauze.
Oestradiol
Oestradiol (E2) is de meest krachtige en actieve vorm van oestrogeen in het menselijk lichaam. Bij vrouwen wordt ongeveer 90% geproduceerd in de eierstokken, maar kleine hoeveelheden worden ook aangemaakt in de bijnieren en vetcellen.
Bij mannen wordt slechts ongeveer 20% van het circulerend oestrogeen in de testes geproduceerd, vooral in de cellen van Leydig. De rest wordt lokaal gevormd in vet-, hersen-, huid- en botcellen waar testosteron wordt omgezet in oestradiol door het enzym aromatase.
Oestradiol is de meest voorkomende vorm van oestrogeen bij vrouwen tijdens de ontwikkelings- en voortplantingsjaren. Het reguleert de menstruatiecyclus en ondersteunt vruchtbaarheid. Het helpt ook bij het ontwikkelen en behouden van vrouwelijke geslachtskenmerken zoals borstgroei en het ronder maken van de heupen. Oestradiol is ook het belangrijkste oestrogeen voor botgezondheid, stemming, energie en de huid.
Volwassen mannen maken ongeveer een tiende van de hoeveelheid oestradiol aan die volwassen vrouwen produceren. Toch zijn deze kleine hoeveelheden essentieel voor een goede voortplantingsgezondheid en botdichtheid.
Estriol
Estriol (E3) is de zwakste vorm van oestrogeen en komt het meest voor tijdens de zwangerschap, wanneer het geproduceerd wordt in de placenta ten behoeve van de zwangerschap en de ontwikkeling van de foetus. De effecten zijn vergelijkbaar met die van oestradiol, maar ongeveer 1/8 van de kracht.
Estriol helpt het baarmoederslijmvlies behouden, ondersteunt de groei en ontwikkeling van de foetus en bereidt de borsten voor op borstvoeding.
Tijdens de zwangerschap stijgt het estriolniveau geleidelijk en piekt het in het derde trimester. Soms wordt het estriolniveau gemeten als onderdeel van prenatale screening om de gezondheid van de foetus te beoordelen. Na de bevalling daalt het estriolgehalte snel wanneer de placenta is uitgedreven.
Bij niet-zwangere vrouwen wordt een kleine hoeveelheid E3 omgezet in de borstcellen en lever.
Estron
Estron (E1) is de dominante vorm van oestrogeen bij vrouwen in de menopauze. Naarmate de eierstokken ouder worden en minder oestradiol produceren, neemt de estronproductie in de lever en het vetweefsel toe om het verschil te compenseren.
Veel oudere vrouwen klagen over buikvet. Zelfs als je liever een taille had, helpt wat extra buikvet bij de productie van estron, wat over het algemeen positief is.
Zoals altijd beïnvloeden voeding, beweging, levensstijl en genetica hoe onze lichaamssystemen werken.
Wat gebeurt er als je lichaam te veel oestrogeen aanmaakt?
Ongeacht het type oestrogeen, kan een teveel negatieve effecten hebben op je lichaam. Hier zijn enkele symptomen van te veel oestrogeen of oestrogeendominantie.
- onregelmatige menstruatie en doorbraakbloedingen
- gevoelige, gezwollen of pijnlijke borsten
- stemmingswisselingen, prikkelbaarheid, angst of zelfs depressie
- heftige PMS
- zware menstruaties met stolsels
- baarmoederfibromen
- fibrokystische borstknoedels
- gewichtstoename—vooral rond heupen, dijen en buik
- weinig energie
- verminderde zin in seks
- hoofdpijn en migraine
- een opgeblazen gevoel, vochtretentie in handen, voeten of enkels
- moeilijk slapen
Wat doe je als je te veel oestrogeen hebt
Je kunt oestrogeendominantie niet vaststellen door alleen symptomen te tellen. De enige manier om zeker te weten of je te veel oestrogeen hebt is door je hormoonspiegels te laten testen. Als blijkt dat je oestrogeenniveau te hoog is, kun je hier iets aan doen.
Blijf in beweging
Omdat oestrogeen wordt gemetaboliseerd in vetweefsel, kan overtollig lichaamsvet leiden tot hogere oestrogeenspiegels. Een gezond gewicht houden door regelmatig te bewegen en gebalanceerd te eten helpt de hormoonbalans te behouden.
Eet gezond
Eet een dieet rijk aan fruit, groenten, volle granen en magere eiwitten. Beperk bewerkte voeding, suikers en verzadigde vetten, omdat die kunnen bijdragen aan hormonale disbalans. Eet ook minder voedingsmiddelen die van nature rijk zijn aan fyto-oestrogenen, zoals soja, lijnzaad en zoethoutwortel. Studies tonen aan dat vrouwen met een vegetarisch dieet 15–20% lagere serumoestrogeenspiegels hebben.
Beheer stress
Chronische stress kan zorgen voor een verstoorde hormoonbalans. Technieken zoals meditatie, yoga, ademhalingsoefeningen en mindfulness kunnen helpen met acute stress, maar chronische stress is complexer. Hoe je dit aanpakt, hangt af van je stressbronnen. Heeft werk je overbelast, probeer dan een korte vakantie te nemen of duidelijke grenzen te stellen. Is de druk thuis groot, dan helpt het om huishoudelijke taken samen met je partner en kinderen te verdelen.
Beperk alcohol en cafeïne
Overmatig alcohol- en cafeïnegebruik kan de hormoonhuishouding verstoren en oestrogeendominantie verergeren. Zowel alcohol als oestrogeen worden in de lever afgebroken. Overbelasting van de lever vermindert de effectiviteit en kan later voor problemen zorgen.
Vermijd hormoonverstorende stoffen
Hormoonverstoorders zijn stoffen uit de omgeving die zich in het lichaam gedragen als hormonen. Minimaliseer contact met gifstoffen en hormoonverstorende chemicaliën zoals BPA en ftalaten die worden gebruikt in plastic, pesticiden en sommige verzorgingsproducten.
Laatste redmiddel: medicijnen
Soms kan je arts medicijnen adviseren zoals aromataseremmers of de anticonceptiepil om de oestrogeenbalans te herstellen. Kleine veranderingen in je levensstijl hebben echter vaak al een groot positief effect, probeer die dus eerst.
Wat gebeurt er als je lichaam niet genoeg oestrogeen aanmaakt?
Deze symptomen kunnen wijzen op een tekort aan oestrogeen:
- onregelmatige of uitblijvende menstruatie
- opvliegers en nachtelijk zweten
- vaginale droogheid
- droge huid
- zwakke botten en grotere kans op botbreuken
- stemmingsveranderingen, vergelijkbaar met een teveel aan oestrogeen
- slecht slapen
- verminderde zin in seks en pijn bij het vrijen
- vermoeidheid
- concentratieproblemen (brain fog)
Mogelijke oorzaken van een oestrogeentekort zijn onder andere:
Menopauze
De meest voorkomende oorzaak van een laag oestrogeen bij vrouwen is de menopauze, doorgaans rond de leeftijd van 45 tot 55 jaar. Naarmate de vruchtbare periode eindigt, maken de eierstokken steeds minder oestrogeen aan.
Verwijdering van de eierstokken
Het operatief verwijderen van de eierstokken, of oöphorectomie, zorgt voor een abrupt dalende oestrogeenproductie.
Primaire ovariuminsufficiëntie
Ook bekend als voortijdig ovarieel falen, is dit wanneer de eierstokken stoppen met functioneren vóór het 40e levensjaar en minder oestrogeen produceren.
Extreem gewichtsverlies
Overmatige lichaamsbeweging, een slecht voedingspatroon of eetstoornissen zoals anorexia nervosa kunnen leiden tot een laag lichaamsgewicht en te weinig vet. Dit verstoort de hormoonproductie in de vetweefsels en kan een laag oestrogeenniveau veroorzaken.
Bepaalde medicijnen
Bepaalde middelen, zoals sommige chemotherapieën, hormoontherapie of medicijnen tegen aandoeningen zoals endometriose of baarmoederfibromen, kunnen de oestrogeenproductie remmen en een laag niveau geven.
Hypothalamus- of hypofyseproblemen
Aandoeningen die de hypothalamus of de hypofyse beïnvloeden, zoals hypopituïtarisme of hypothalamische amenorroe, kunnen de productie en regulatie van oestrogeen verstoren.
Wat doe je als je een tekort aan oestrogeen hebt
Net als bij oestrogeendominantie moet je eerst je hormoonspiegels laten testen. Als blijkt dat je oestrogeen te laag is, zijn er meerdere opties.
Hormoonvervangende therapie
Hormoonvervangende therapie (HRT) bestaat uit synthetische of bio-identieke supplementen om de hormoonspiegels te verhogen. Of de ene vorm veiliger of beter is dan de andere is nog onderwerp van onderzoek. Ook het toedieningsmiddel verschilt: oestrogeen kan worden toegediend via pillen, pleisters, crèmes, gels en vaginale ringen. Elke methode werkt net iets anders, met extra verschillen tussen uitwendig gebruik en pillen die door het spijsverteringskanaal moeten. Raadpleeg je arts of een endocrinoloog voor persoonlijk advies.
Levensstijl aanpassen
Regelmatig bewegen, een uitgebalanceerde voeding, voldoende slaap, stressbeheersing en het vermijden van overmatig alcohol- en tabaksgebruik kunnen bijdragen aan een gezonde hormoonbalans en je algemeen welzijn.
Voedingssupplementen
Fyto-oestrogenen zitten van nature in veel voedingsmiddelen, maar plantaardige stoffen worden ook vaak als supplement aangeboden om het oestrogeenniveau te verhogen. Natuurlijke middelen zoals zwarte cohosh of rode klaver worden soms ook aangeraden. Hoewel het bewijs voor de werking beperkt is, zijn ze doorgaans veilig om te proberen. Overleg altijd met je arts voor je een nieuw supplement probeert om te zorgen dat jouw lichaam het goed verdraagt.
Onderliggende aandoeningen behandelen
Onderliggende aandoeningen, zoals schildklierproblemen, hypofyseproblemen en eetstoornissen beïnvloeden allemaal de productie van oestrogeen. Door andere aandoeningen te behandelen, kun je je hormonen weer in balans brengen.
Tot slot
Hormonen zijn krachtig en verdienen ons respect. Deze magische stoffen, afgescheiden in minuscule hoeveelheden door onze weefsels en klieren, hebben een enorme invloed op hoe we ons voelen en hoe ons lichaam functioneert. We hopen dat dit artikel je een beter inzicht geeft in oestrogeen.
Download WomanLog nu:
