Is de COVID-19-pandemie voorbij?
Meer dan vier jaar zijn verstreken sinds COVID-19 voor het eerst werd vastgesteld. In die tijd zijn wereldwijd meer dan 700 miljoen mensen ziek geworden en zijn bijna 7 miljoen mensen overleden aan het virus.
Toen het virus voor het eerst verscheen, was het dodelijk. Ziekenhuizen en medische centra werden overspoeld met patiënten en konden het niet bijhouden. We wisten toen nauwelijks hoe het was ontstaan, hoe het zich verspreidde of wat de beste manier van reageren was. Sindsdien hebben we onze hygiënegewoontes verbeterd en geleerd om met onze angsten om te gaan. Ook hebben we behandelingen ontwikkeld om het virus te bestrijden en vaccins om onszelf te beschermen.
Misschien ben je je er niet van bewust, maar momenteel (in het vroege voorjaar van 2024) beleven we wereldwijd de tweede grootste golf van Covid-infecties sinds het begin van de pandemie. Gelukkig zijn de symptomen tegenwoordig bij de meeste mensen mild—keelpijn, een loopneus, en misschien spierpijn en koorts—meer vergelijkbaar met griep of een flinke verkoudheid. Naarmate het virus in de loop der tijd is gemuteerd, zien we dat het besmettelijker is geworden, maar minder schadelijk.
Toch kunnen hele jonge en oude mensen, zwangere personen, en iedereen met een verzwakt immuunsysteem of onderliggende longproblemen nog steeds ernstige symptomen en complicaties ervaren en eventueel opgenomen moeten worden in het ziekenhuis. Hoewel het verhoogde pandemiegevaar grotendeels voorbij is, moeten we er alert op blijven dat we geen enkele besmetting doorgeven aan kwetsbare mensen in onze omgeving.
COVID-19 staat voor COronaVIrus Disease 2019, genoemd naar het jaar waarin het werd ontdekt. Deze ziekte wordt veroorzaakt door het Severe Acute Respiratory Syndrome CoronaVirus 2, ofwel SARS-CoV-2 virus. Dit is één van de vele coronavirussen, een grote familie van luchtwegvirussen die ziektes kunnen veroorzaken bij mensen en dieren.
Coronavirussen zijn genoemd naar de kroonvormige stekels op het oppervlak van de virusdeeltjes die zichtbaar zijn onder de microscoop. Corona betekent “kroon” in het Latijn.
Er bestaat geen Covid-1 of Covid-10, maar omdat alle virussen muteren en evolueren, zijn er meerdere stammen en varianten van deze ziekte geweest.
Waarom zijn er nieuwe Covid-varianten?
Een virus heeft een levende gastvrouw nodig om te overleven. Zodra het toegang krijgt tot een gastvrouw, begint het zich snel te vermenigvuldigen en te verspreiden. Tijdens het kopiëren ontstaan kleine “kopieerfouten” in het virale DNA en RNA, waardoor het virus verandert en zich ontwikkelt.
Als er genoeg kleine mutaties ontstaan, spreken we over een nieuwe variant. Wanneer een variant aantoonbaar andere biologische eigenschappen heeft dan het oorspronkelijke virus spreken we van een nieuwe stam (of lijn).
Alle virussen muteren terwijl ze door verschillende gastpopulaties gaan, maar de snelheid waarmee dit gebeurt, verschilt per virus. Covid heeft een relatief snel en dynamisch mutatietempo, maar is toch minder snel dan het griepvirus.
Sommige mutaties of veranderingen in de nucleotidenketen zijn puur toeval, terwijl andere een reactie zijn op de omgeving, zoals het immuunsysteem van de gastvrouw of als het virus iemand infecteert die al afweer heeft tegen een oudere variant.
Huidige zorgwekkende varianten
Wereldwijd blijven wetenschappers varianten van het SARS-CoV-2 virus onderzoeken en delen zij informatie in wereldwijde databanken, zoals de PANGO-database, zodat overheden en farmaceutische bedrijven hun beslissingen kunnen baseren op de meest actuele gegevens.
Onderzoekers volgen kenmerken zoals overdraagbaarheid, immuniteit en ernst van het ziektebeeld per variant en classificeren deze als:
- Variants of Concern (VOC) — hebben een hoog risico dat zij niet reageren op bestaande vaccins, ernstige infecties veroorzaken en mogelijk de lokale gezondheidszorg onder druk zetten.
- Variants of Interest (VOI) — hebben genetische markers die wijzen op een verhoogd risico op overdraagbaarheid en ernst, en de mogelijkheid dat eerdere behandelingen en vaccins minder effectief zijn.
- Variants being monitored (VBM) — vormen geen groot en direct risico voor de volksgezondheid.
Hoewel de situatie is verbeterd, circuleert het SARS-CoV-2 virus nog steeds op grote schaal wereldwijd en is virale mutatie onvoorspelbaar, dus blijven de gezondheidsautoriteiten waakzaam.
De meest voorkomende vormen van het virus die nu circuleren zijn de JN.1- en BA.2.86-varianten van de Omicron-stam. In de meeste regio’s zijn dit VOI’s en geen VOC’s.
Hoe kan ik mezelf beschermen tegen Covid?
De basismaatregelen blijven hetzelfde:
- blijf uit de buurt van mensen die ziek zijn
- draag strategisch een mondkapje in grote mensenmassa’s, besloten ruimtes en wanneer dat verstandig is
- was je handen regelmatig met zeep en water—maak goed schuim en wrijf tot alle huid tot aan je polsen en onder je vingernagels schoon is, droog ze daarna aan de lucht of met een papieren handdoek
- raak je gezicht zo min mogelijk aan, zeker buitenshuis, om te voorkomen dat je een virus van een oppervlak naar je neus, mond of ogen overbrengt
- zorg voor goede ventilatie thuis, op het werk of op school
- blijf op de hoogte van Covid-besmettingscijfers in jouw omgeving
- zorg ervoor dat je vaccinaties up-to-date zijn
COVID-19-symptomen
- Koorts
- Hoesten
- Benauwdheid, moeite met ademhalen
- Vermoeidheid
- Koude rillingen
- Spierpijn
- Hoofdpijn
- Keelpijn
- Verstopte neus, loopneus
- Verlies van smaak
- Verlies van reuk
- Misselijkheid, braken
- Diarree
Behandelingen tegen Covid
Onderzoekers wereldwijd blijven nieuwe behandelingen tegen Covid-19 ontwikkelen. De Amerikaanse Food and Drug Administration heeft al verschillende geneesmiddelen goedgekeurd voor gebruik in ziekenhuizen of bij noodgevallen. Deze zijn onder andere:
- Remdesivir (Veklury)—een antiviraal middel via infuus dat is goedgekeurd voor mensen vanaf 12 jaar die zijn opgenomen en extra zuurstof nodig hebben.
- Paxlovid—een antivirale pil die bij noodgevallen is toegestaan voor mensen vanaf 12 jaar die risico lopen op een ernstig ziektebeloop.
- Molnupiravir—een antivirale pil voor volwassenen met een hoog risico die geen andere medicijnen kunnen gebruiken.
- Baricitinib (Olumiant)—een pil oorspronkelijk voor reuma, gebruikt om ontstekingen te remmen bij patiënten die extra zuurstof krijgen of aan beademing liggen.
- Tocilizumab (Actemra)—een injectie ontwikkeld voor reuma, gebruikt om ontstekingen te remmen bij patiënten die extra zuurstof krijgen of aan beademing liggen.
Andere mogelijke behandelingen zijn antivirale middelen die nog in ontwikkeling zijn zoals favipiravir en merimepodib, ontstekingsremmers en corticosteroïden om orgaanschade te beperken, en immuuntherapieën zoals plasma van genezen patiënten of monoklonale antilichamen.
Het anti-parasitaire middel ivermectine en de antimalariamiddelen hydroxychloroquine en chloroquine zijn niet effectief gebleken tegen Covid-19 en kunnen bij verkeerd gebruik ernstige bijwerkingen hebben.
Immuniteit
Als iemand blootgesteld wordt aan een ziekte maar niet ziek wordt, zeggen we dat zij immuniteit heeft ontwikkeld. Dit komt doordat het lichaam weet hoe het antilichamen moet maken tegen deze ziekte. Antilichamen zijn eiwitten die antigenen—een andere naam voor vreemde indringers zoals virussen, bacteriën, schimmels en toxines—kunnen neutraliseren of vernietigen.
Antilichamen worden aangemaakt door gespecialiseerde witte bloedcellen, zogeheten B-cellen, die zich delen en vermenigvuldigen om miljoenen antilichamen af te geven aan het bloed en lymfestelsel.
Antigenen hebben moleculen die verschillen van die in ons eigen lichaam. Wanneer het immuunsysteem een antigeen herkent, maakt het antilichamen aan die zich hechten aan het antigeen en het neutraliseren.
Wanneer je bijvoorbeeld waterpokken krijgt, leert je immuunsysteem uiteindelijk antilichamen te produceren die het waterpokkenvirus kunnen vernietigen. Als dezelfde antigenen later opnieuw verschijnen, weet je lichaam direct wat het moet doen, zodat je niet opnieuw ziek wordt. Je hebt dan op natuurlijke wijze immuniteit opgebouwd tegen waterpokken.
Vaccins
Vaccins helpen ons lichaam om immuniteit op te bouwen zonder ziek te worden. Er zijn verschillende soorten vaccins met elk eigen werkingsmechanismes, maar ze leren allemaal het immuunsysteem om een indringer-antigeen te herkennen en geven een “bouwtekening” mee om een passend antilichaam te maken.
Na een vaccinatie oefent ons lichaam een nieuwe afweerreactie, wat soms milde klachten zoals koorts veroorzaakt. Dit is een teken dat het lichaam aan immuniteit werkt, niet dat je ziek bent. Vaccins bevatten geen levend virus, ze veroorzaken geen coronavirusinfecties en hebben geen invloed op of veranderen niet onze genen.
Dankzij vaccins kunnen we tegenwoordig veel ziektes voorkomen die vroeger ernstige ziekten en sterfte veroorzaakten, zoals polio, mazelen, bof, rodehond, difterie, pokken, hepatitis en vele andere.
Houd je vaccinaties actueel
Zowel natuurlijke immuniteit (na het doormaken van ziekte) als vaccin-geïnduceerde immuniteit kunnen langdurig aanhouden, maar soms verzwakt de afweer, of muteert het virus zo sterk dat oude antilichamen niet meer werken en je een booster nodig hebt.
Het griepvirus muteert zeer snel en kan ernstige ziekten veroorzaken bij ouderen of mensen met een verzwakte weerstand, daarom volgen onderzoekers de mutaties in het virus op de voet en ontwikkelen ze elk jaar een nieuw griepvaccin.
Het Covid-virus muteert ook snel, zij het iets minder snel dan het griepvirus. Om beschermd te blijven tegen de huidige varianten is het belangrijk je vaccinaties bij te houden.
Van pandemie naar endemie
Wanneer een ziekte zich snel verspreidt onder veel mensen spreken we van een epidemie, en als deze wereldwijd verspreid raakt spreken we van een pandemie. De COVID-19-pandemie begon in China eind 2019 en doordat het virus zo besmettelijk was en onze wereld zo verweven is, verspreidde de ziekte zich razendsnel waardoor zorgsystemen zwaar werden belast en het ons dagelijks leven sterk beïnvloedde.
Nu zijn we ruim vier jaar verder. Naarmate steeds meer mensen immuniteit opbouwen tegen het Covid-19-virus, en wij betere beschermingen en behandelingen ontwikkelen, zal het virus endemisch worden. Het zal niet verdwijnen, maar we weten dan hoe we het kunnen beheersen en onder controle houden.
In de tussentijd: zorg goed voor jezelf en je dierbaren, blijf gezond, en voorkom dat je de ziekte overdraagt aan anderen.
Voor actuele informatie over Covid-19 kun je terecht op de website van de Wereldgezondheidsorganisatie of bij de gezondheids- en veiligheidsdiensten in je regio, zoals het CDC in de VS, het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding, of de AfricanCDC.
Je menstruatie volgen? Gebruik WomanLog. Download WomanLog nu:
