Hoe nacht- en ploegendiensten vrouwelijke hormonen en gezondheid beïnvloeden
Heb je ooit nachtwerk gedaan? Is het je opgevallen dat je gezondheid eronder leed in die periode? Nachtwerk kan schadelijk zijn voor de menselijke gezondheid en heeft vaak langdurige gevolgen. Vooral vrouwen zijn gevoeliger voor de negatieve effecten van nachtdiensten. In dit artikel lees je hoe nacht- en ploegendiensten de gezondheid van vrouwen beïnvloeden en wat je kunt doen om je risico’s te verkleinen.
Iedereen die ooit een baan heeft gehad waarbij nachtdiensten of wisselende diensten horen, weet hoe moeilijk het kan zijn om je aan zo’n ritme aan te passen. Werken in de nacht of wisselen tussen dag- en nachturen is niet alleen lastig, maar ook zwaar voor je gezondheid. Van slaapproblemen tot vruchtbaarheidsissues—nachtdiensten eisen hun tol. Volgens onderzoek ondervinden vooral vrouwen meer gevolgen van nachtwerk, wat gezondheids- en voortplantingsproblemen kan veroorzaken.
Vrouwen en nachtwerk
Veel beroepen vereisen een 24/7 bezetting en continue menselijke aanwezigheid. Hoewel meer mannen dan vrouwen ’s nachts werken, neemt het aantal vrouwelijke professionals met nachtdiensten of wisselende diensten toe.
Sommige van de meest voorkomende nachtbanen voor vrouwen zijn in ziekenhuizen en zorginstellingen, bij de politie, in de productie, horeca en tal van andere sectoren. Als vrouw die nachtdiensten draait, is het belangrijk de voor- en nadelen af te wegen. Vaak krijgen nachtwerkers een hoger salaris dan collega’s overdag. Daarnaast krijg je bij een ploegendienstregeling soms meer aaneengesloten vrije dagen dan alleen het weekend. Toch moet je goed op je gezondheid en welzijn letten tijdens het werken in de nacht.
Waarom zijn nachtdiensten of ploegendiensten schadelijk?
De belangrijkste reden dat nacht- en ploegendiensten ongezond zijn, is dat het ons natuurlijke circadiane ritme verstoort. Daardoor kunnen veel fysieke en mentale gezondheidsproblemen ontstaan.
Verstoord natuurlijk dag-nachtritme
De mens is een dagdier en volgt van nature het circadiane ritme, dat samenhangt met de stand van de zon. Daarom maakt je bijnier bij zonsopgang cortisol aan. Dit stresshormoon wekt het lichaam, en zet een kettingreactie in gang waarbij je pijnappelklier melatonine aanmaakt—een hormoon dat piekt in de nacht, zodat je slaperig wordt.
Werk je in de nacht, dan negeer je dit natuurlijke ritme, waardoor je overdag slecht inslaapt en tijdens je nachtdiensten vaak loom bent.
Bovendien krijgt je lichaam bij ploegendiensten amper tijd om zich aan te passen aan wisselende uren. Werk je de ene week overdag en de volgende week ’s nachts, dan raakt je slaap-waakcyclus nog meer uit balans dan bij alleen nachtwerk.
Bevordert ongezonde eetgewoontes
Cortisol en melatonine beïnvloeden niet alleen je slaap, maar ook je stofwisseling. Slaap je te weinig, dan maakt je lichaam meer van het hongerhormoon ghreline aan. Dit zorgt ervoor dat je eerder kiest voor calorierijk en suikerrijk eten in plaats van gezondere opties.
Vervreemdt je van sociale activiteiten
Wat gezondheid betreft denken we vooral aan voeding, beweging en slaap, maar sociale interacties en tevredenheid zijn minstens zo belangrijk voor je welzijn. Werk je 's nachts, dan slaap je vaker overdag. Heb je kinderen, dan zijn ze wakker terwijl jij naar bed moet, en slapen als jij net weer aan de slag moet. Hetzelfde geldt voor sociale afspraken met vrienden, die vaak in het weekend plaatsvinden als jij moet slapen of werken.
Nachtwerk maakt het lastiger om vriendschappen te onderhouden en tijd door te brengen met je gezin. Toch zijn deze relaties een belangrijke factor voor je mentale en fysieke gezondheid, je leefgewoontes en zelfs het sterfterisico.
Waarom zijn nacht- en ploegendiensten slecht voor de gezondheid?
Over het algemeen ondervinden zowel mannen als vrouwen gezondheidsproblemen door nachtwerk. Werken in de nacht wordt zelfs als kankerverwekkend gezien en is gelinkt aan een verkorte levensverwachting van 11%.
Nachtdiensten zorgen niet alleen voor veel fysieke klachten, maar treffen ook de geestelijke gezondheid. Nachtwerkers kampen vaker met depressie, angststoornissen en zelfmoordgedachten.
Dit zijn de effecten van nachtdiensten op je gezondheid:
Slaapverstoring
Veel nachtwerkers slapen slechter en korter. Volwassenen hebben minimaal 7-9 uur kwalitatieve slaap nodig, terwijl minder dan 6 uur per nacht leidt tot een hoger risico op diabetes type 2 en andere gezondheidsproblemen. Slaapproblemen vergroten ook de kans op slaapstoornissen, zoals slapeloosheid, rusteloze benen syndroom, of slaapwandelen.
Afnemende cardiovasculaire gezondheid
Nachtwerkers lopen meer risico op hartziekten en hoge bloeddruk. Dit kan leiden tot een beroerte, hartritmestoornissen en zelfs een hartaanval door de belasting van het hart-vaatstelsel.
Negatieve metabole effecten
Uit onderzoek blijkt dat nachtwerk kan leiden tot overgewicht en een hoger risico op diabetes type 2, vooral door verstoorde eet- en spijsverteringspatronen. Je lichaam heeft ’s nachts meer moeite met voedselvertering, omdat die normaal vertraagt. Dit beïnvloedt ook de opname van voedingsstoffen.
Mentale gezondheid
Depressie, angst, stemmingswisselingen en prikkelbaarheid komen vaker voor bij nachtwerkers. Ze hebben bovendien een hoger risico op suïcide. Dat komt doordat minder dan 6 uur slaap per nacht het risico op psychische en stemmingsstoornissen sterk verhoogt. Wie ’s nachts werkt krijgt ook minder zonlicht en vitamine D binnen, wat belangrijk is voor het cognitieve en mentale welzijn.
Verhoogde kans op kanker
Het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek beschouwt nachtwerk als waarschijnlijk kankerverwekkend. Zo is er een hogere kans op borstkanker en prostaatkanker. Nachtwerkers hebben ook meer kans op darm- en longkanker, mede omdat er vaker ongezond wordt gegeten en gerookt.
Treft nachtarbeid vrouwen extra?
Nachtwerk is ongezond voor iedereen, maar voor vrouwen kunnen de gevolgen zwaarder zijn.
Dit is waarom:
Verhoogd risico op borstkanker
Zoals al genoemd is nachtwerk kankerverwekkend. Vrouwen die ’s nachts werken hebben 2,34 keer meer kans op borstkanker dan vrouwen die dit niet doen. Dit wordt gelinkt aan het verstoorde circadiane ritme en minder melatonineproductie—een hormoon met anti-kankereigenschappen. Daarnaast blijkt uit onderzoek onder verpleegkundigen dat wie 20 tot 30 jaar nachtdiensten draait 30-50% meer kans heeft op borstkanker.
Hormonale disbalans in de cyclus
Nachtwerk kan de normale hormonale schommelingen die de menstruatie reguleren verstoren. Het circadiane ritme regelt onder andere de afgifte van hormonen als oestrogeen en progesteron. Als dit ritme verstoord is, treden er vaker onregelmatige menstruaties, veranderingen in bloedverlies en meer pijnlijke menstruatiekrampen op. Vrouwen met nacht- of ploegendiensten krijgen vaker met een onregelmatige cyclus te maken dan dagwerkers.
Zwangerschapscomplicaties
Uit onderzoek blijkt dat vrouwen die minstens twee nachten per week werken 32% meer kans hebben op een miskraam in de week erna. Ook komen vroeggeboorten en baby's met een lager geboortegewicht vaker voor. Dit wordt vooral gelinkt aan hormonale verstoringen en toegenomen stress.
Veiligheidsrisico's
Seksueel grensoverschrijdend gedrag komt voor veel vrouwen nog altijd voor op het werk. Nachtwerkers lopen vaker risico op seksuele intimidatie, aanranding of verkrachting dan dagwerkers. Uit onderzoek onder verpleegkundigen blijkt dat vrouwelijke verpleegkundigen met avond-, nacht- of ploegendiensten een groter risico lopen op geweld op het werk. Bovendien vergroot nachtwerk ook het risico op intimidatie of geweld tijdens reizen van en naar het werk. Deze veiligheidszorgen leiden tot chronische stress en angst, met gevolgen voor de lichamelijke gezondheid.
Hoe blijf je gezonder als nachtarbeidster?
Het klinkt misschien ontmoedigend, maar je kunt wel degelijk stappen zetten om gezonder te blijven tijdens nacht- of ploegendiensten.
Zorg eerst voor betere slaapkwaliteit en -duur. Maak je slaapkamer volledig donker met verduisterende gordijnen. Draag oordoppen en een oogmasker tegen licht en lawaai. Vermijd blauw licht voor het slapen door een blauwlichtfilter op apparaten. Probeer, ook overdag, elke dag rond hetzelfde tijdstip te gaan slapen.
Gezond eten helpt om de impact van nachtwerk te verminderen. Probeer hoofdmaaltijden vóór je nachtdienst te nemen om voldoende energie te hebben. Kies voedzame gerechten en vermijd zware, vette maaltijden tijdens je dienst. Drink voldoende, maar beperk vochtinname vlak voor het slapen. Drink 4 tot 6 uur voor het slapen geen cafeïne meer. Overweeg om, als je weinig in de zon komt, vitamine D bij te slikken na overleg met je arts.
Let daarnaast op je hormonale gezondheid. Probeer overdag voldoende zonlicht op te vangen. Gebruik, als dat niet lukt, een daglichtlamp om je bioritme te helpen reguleren.
Tot slot: door veiligheidsmaatregelen te nemen kun je je veiliger voelen en stress verminderen. Regel veilig vervoer naar en van het werk, parkeer op goed verlichte plekken, of rijd mee met collega’s.
Werk je ’s nachts? Zo verbeter je je gezondheid
Nachtwerk is onmisbaar voor de samenleving. We mogen dankbaar zijn voor vrouwen die ’s nachts werken en essentiële diensten leveren. Toch kun je je als nachtarbeidster zorgen maken over je gezondheid. Je hebt het recht om je welzijn te beschermen. Door deze tips te volgen of het aantal nachtdiensten in je loopbaan te beperken, kun je gezonder en gelukkiger leven.
Download WomanLog nu:
