HPV-vaccins
Het humaan papillomavirus (HPV) is de meest voorkomende soa ter wereld: er is een grote kans dat je minstens één type HPV zult oplopen in je leven. Preventieve maatregelen zijn onder andere het naleven van goede hygiëne, veilige seks, regelmatig testen en vaccinatie — op dit laatste richten we ons in dit artikel.
HPV-vaccins zijn een veilige en doeltreffende manier om je immuunsysteem te trainen het HPV-virus aan te pakken. Idealiter laat je je vaccineren voordat je seksueel actief wordt. Je kunt je ook op latere leeftijd laten vaccineren, maar het vaccin biedt dan geen bescherming tegen HPV-types waarmee je al besmet bent noch tegen bestaande HPV-gerelateerde ziekten, en is minder effectief tegen types waarmee je eerder besmet bent geweest.
Wereldwijd worden HPV-virussen beschouwd als de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoening. Er zijn meer dan 100 papillomavirussen die de huid of slijmvliezen infecteren, en naar schatting raakt meer dan 70% van de seksueel actieve vrouwen en mannen ooit besmet. Hoewel het over het algemeen wordt overgedragen via seksueel contact, kan het ook verspreid worden door nauw, niet-seksueel contact met een besmette persoon.
Er zijn verschillende vaccins, elk met bescherming tegen een aantal geselecteerde HPV-types. Ze bevatten geen HPV-DNA en zijn dus niet besmettelijk. In plaats daarvan bevatten ze virusachtige deeltjes die het afweersysteem aanleren om het echte virus te herkennen. Deze vaccins zijn sterk immunogeen — anders gezegd: zeer effectief.
Veelvoorkomende symptomen
De meeste HPV-infecties verlopen zonder symptomen. Veel van de gevallen die wel klachten geven, veroorzaken slechts milde symptomen die niet altijd met ziekte worden geassocieerd. HPV-infecties worden vaak niet opgemerkt door hun asymptomatische karakter; als er toch klachten ontstaan, kunnen ze voor iets anders worden gehouden, zeker omdat ze vaak vanzelf verdwijnen.
Symptomatische HPV-virussen worden doorgaans ingedeeld in twee types — cutane virussen die vooral infecties veroorzaken op handen, voeten, armen en borst, en mucosale virussen die warme, vochtige gebieden zoals de genitale en anale streek, evenals de mond en keel, prefereren. Deze virussen veroorzaken goedaardige laesies zoals wratten op de huid of geslachtsdelen — kleine, huidkleurige bultjes, soms met een bloemkoolachtig uiterlijk. Deze wratten kunnen jeuken en ongemak geven.
Bij vrouwen kunnen genitale wratten (ook wel condylomen genoemd) voorkomen op de vulva, vaginawanden, het gebied tussen de uitwendige geslachtsdelen en de anus, het anale kanaal en de baarmoederhals. Bij mannen verschijnen ze meestal op de eikel of schacht van de penis, het scrotum of de anus. Mucosale wratten kunnen ook ontstaan in de mond of keel bij orale seks met een besmette persoon.
Andere HPV-symptomen zijn onder meer:
- Bloedvlekjes of lichte bloedingen tussen of na de menstruatie
- Langduriger en heviger menstruatiebloedingen dan normaal
- Bloedingen na seks, een vaginale douche of een gynaecologisch onderzoek
- Toegenomen vaginale afscheiding
- Pijn tijdens het vrijen
Deze symptomen zijn niet specifiek genoeg om op basis daarvan zelf HPV vast te stellen, maar ze vormen wel een reden om je arts te bezoeken. HPV en de gerelateerde aandoeningen zijn (zoals bij de meeste zaken) eenvoudiger te behandelen als ze in een vroeg stadium worden ontdekt.
Verschillende sociale factoren spelen een grote rol bij jouw gezondheid en veiligheid. Je loopt meer risico op besmetting met HPV (en andere soa’s) als je:
- Niet naar de seksuele voorgeschiedenis van je (seks)partner(s) vraagt
- Jezelf en je partner niet laat testen bij het aangaan van een nieuwe relatie
- Geen (basis)kennis hebt van seksuele etiquette en/of anatomie
- Seks hebt zonder condoom (anticonceptiemiddelen zonder fysieke barrière beschermen alleen tegen zwangerschap, niet tegen soa's)
- Slechte persoonlijke hygiëne hebt
- Voorheen een soa hebt gehad
- Een verzwakt immuunsysteem hebt
Wil je jezelf en dierbaren beschermen, blijf dan geïnformeerd en up-to-date. Voer open en gezonde communicatie met je (potentiële) partners, en laat je regelmatig testen.
HPV & kanker
Hoog-risico HPV-types (zoals type 16 en 18) hebben een verhoogde kans om kanker te veroorzaken. Ze kunnen baarmoederhalskanker veroorzaken, evenals kanker van de dikke darm, anus, vagina, vulva, penis en amandelen.
In de meeste gevallen kan het HPV-virus door een gezond immuunsysteem worden opgeruimd. Maar als de infectie blijft bestaan en niet wordt behandeld, is er risico op voorstadia van kanker of kanker zelf. Omdat kanker zich meestal langzaam ontwikkelt (ongeveer 15 tot 20 jaar), zullen ook de symptomen zich geleidelijk voordoen. Dit is een van de redenen waarom regelmatige HPV-tests een groot verschil kunnen maken als je besmet bent met een hoog-risico HPV-type.
HPV-vaccins
HPV-vaccins zijn sinds 2006 beschikbaar en maken in sommige landen deel uit van het standaard vaccinatieprogramma. Alle bestaande HPV-vaccins voorkomen effectief een infectie met HPV-types 16 en 18 (die verantwoordelijk zijn voor een groot aandeel van HPV-gerelateerde kankers, waaronder 70% van de gevallen van baarmoederhalskanker). Sommige vaccins beschermen ook tegen types 6 en 11 (die circa 90% van de genitale wratten veroorzaken).
Vaccins werken het beste als preventieve maatregel. Laat je indien mogelijk vaccineren vóór mogelijke blootstelling aan HPV, dus bij voorkeur vóórdat je seksueel actief wordt. Hoewel het vaccin vanaf 9 jaar mag worden gegeven, geldt er afhankelijk van de leeftijd een verschillend aantal doses. Tot 15 jaar zijn er meestal 2 doses met een interval van 6 tot 12 maanden. Vanaf 15 jaar zijn er 3 doses nodig, met tussenpozen afhankelijk van het type vaccin.
Het is over het algemeen aanbevolen vrouwen en mannen onder de 27 die nog niet gevaccineerd zijn, zich alsnog te laten vaccineren. Na het 27e jaar is het extra belangrijk je persoonlijke situatie en risico's te overwegen — later vaccineren is echter beter dan helemaal niet.
Verschillende merken vaccins richten zich op verschillende types HPV en zijn voor een verschillende duur werkzaam. Zo biedt Gardasil bescherming voor meer dan 10 jaar, Gardasil 9 minimaal 6 jaar, en Cervarix minimaal 9 jaar.
Bijwerkingen
Bijwerkingen van het HPV-vaccin zijn zeldzaam en meestal mild, en komen overeen met verschijnselen die bij andere vaccins voorkomen. Ze zijn doorgaans een reactie op de prik zelf (vaak samen met angst of ander ongemak) in plaats van op de inhoud van het vaccin. De meest voorkomende bijwerkingen zijn:
- Misselijkheid
- Hoofdpijn
- Duizeligheid of flauwvallen
- Pijn, roodheid of zwelling in de bovenarm op de prikplaats
Er zijn enkele uitzonderingen. Om ernstige bijwerkingen te voorkomen, mogen HPV-vaccins niet worden toegediend aan personen die:
- Allergisch zijn voor het HPV-vaccin of (één van) de bestanddelen (bespreek lichte tot matige reacties altijd met de ontvanger vóór toediening)
- Zwanger zijn
Hoe werken HPV-vaccins?
HPV-vaccins worden per injectie toegediend in de spier van de bovenarm. De toediening zelf duurt slechts enkele seconden, al kan het consult langer duren.
Deze vaccins bevatten géén HPV-DNA. Ze bevatten uitsluitend virusachtige deeltjes (gevormd uit HPV-oppervlaktecomponenten) die sterk lijken op de echte HPV-types waartegen wordt ingeënt. Zo leert het immuunsysteem het virus te herkennen vóórdat de ontvanger ermee in aanraking komt, en ontstaat soms ook enige kruisbescherming tegen andere virustypes.
De ingrediënten van het vaccin zijn onderverdeeld in drie categorieën:
- Antigenen (of werkzame bestanddelen): minuscule hoeveelheden (verzwakte of incomplete) bacteriën of virussen die jouw lichaam leren het virus te herkennen en bestrijden
- Hulpstoffen (of inactieve bestanddelen): verbeteren de immuunrespons of dienen als conserveermiddel, stabilisator of emulgator (afhankelijk van het ingrediënt)
- Water voor injectie
Gardasil bevat eiwitten van HPV-types 6, 11, 16 en 18, amorf aluminiumhydroxyfosfaatsulfaat, gistproteïne, natriumchloride, L-histidine, polysorbaat 80, natriumboraat en water.
Gardasil 9 bevat eiwitten van HPV-types 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 en 58, amorf aluminiumhydroxyfosfaatsulfaat, gistproteïne, natriumchloride, L-histidine, polysorbaat 80, natriumboraat en water.
Cervarix bevat de actieve bestanddelen HPV-16 L1-eiwit en HPV-18 L1-eiwit, evenals 3-O-desacyl-4'-monofosforyl lipide A (MPL), aluminiumhydroxide, natriumchloride, natriumfosfaat-monobasisch en water.
Lange termijn onderzoek
Aangezien de HPV-vaccins relatief recent zijn geïntroduceerd, worden hun langetermijneffecten nog steeds onderzocht — zeker omdat kanker zich meestal over een lange periode ontwikkelt. Het is dus belangrijk regelmatig controles te laten uitvoeren bij je (huis)arts of gynaecologe, waaronder HPV-tests en uitstrijkjes, ook als je al gevaccineerd bent.
Het beste wat we kunnen doen is onszelf en jongere generaties blijven voorlichten over veilige seks, zowel lichamelijk als emotioneel. Deze onderwerpen bespreekbaar maken en elke aandoening uit het taboe halen, leidt tot meer kennis én een grotere bereidheid om hulp en behandeling te zoeken.
Je menstruatie kun je bijhouden met WomanLog. Download WomanLog nu:
