Oedeem: Zwelling in Mijn Lichaam
Oedeem, of zwelling van het weefsel, is een normale reactie op ontsteking en letsel. Zwelling beschermt het getroffen gebied en bevordert het herstel van het weefsel. Als de oorzaak van de zwelling duidelijk is, bijvoorbeeld een gebroken enkel of een insectenbeet, en er geen andere symptomen zijn, verdwijnt deze doorgaans vanzelf binnen een paar dagen.
Zijn je enkels gezwollen of is je gezicht opgezet? Oedeem kan ook veroorzaakt worden door een grote verscheidenheid aan andere aandoeningen, zoals zonnebrand, te veel zout eten, langdurig staan en zwangerschap. Het is een bekend bijverschijnsel van bepaalde medicijnen, zoals corticosteroïden. Aanhoudend of chronisch oedeem kan wijzen op een ernstigere onderliggende oorzaak.
Oedeem, ook wel vochtophoping of hydrops genoemd, is zwelling die ontstaat doordat er te veel vocht in het weefsel wordt vastgehouden—maar waar komt dat vocht vandaan?
Vloeistof circuleert door het lichaam als plasma rondom de rode bloedcellen en bloedplaatjes in onze bloedvaten, stroomt door kleine poriën in de haarvaten als interstitiële vloeistof die opgeloste gassen, voedingsstoffen en elektrolyten transporteert in de kleine ruimtes tussen de cellen, en keert terug naar het bloed via de lymfevaten als lymfevocht.
Plasma, interstitiële vloeistof en lymfevocht zijn allemaal extracellulaire vloeistoffen—water met opgeloste suikers, zouten, vetzuren, aminozuren, co-enzymen, hormonen, neurotransmitters, witte bloedcellen en afvalproducten van cellen. De samenstelling van deze vloeistoffen verschilt enigszins afhankelijk van waar ze zich in het bloedvatenstelsel bevinden.
Wanneer de hartspier samentrekt, bouwt ze druk op in het vaatstelsel. Wanneer ergens in het lichaam weefsel beschadigd of ontstoken raakt, kan er vocht lekken in het omringende weefsel en ontstaat zwelling. Overmatige vochtuittreding kan ook plaatsvinden wanneer de membranen in het vaatstelsel onder invloed raken van bijvoorbeeld bepaalde hormonen of medicijnen en zo doorlaatbaarder worden.
Belangrijkste symptomen van oedeem
Enkele van de voornaamste symptomen zijn:
- zichtbare veranderingen in vorm of uiterlijk—het getroffen gebied lijkt gezwollen of groter dan normaal
- uitgerekte, glimmende huid
- jeuk of warmte in het getroffen gebied
- zwaar of ongemakkelijk gevoel
- stijfheid of verminderde beweeglijkheid
- verminderde doorbloeding
Oedeem als gevolg van acute ontsteking of stomp trauma kan gepaard gaan met duizeligheid, misselijkheid, verwardheid, stijfheid en andere symptomen.
Oorzaken van oedeem
Oedeem kan ontstaan door een grote verscheidenheid aan omstandigheden. Sommige zijn mild en tijdelijk, andere kunnen chronisch zijn of wijzen op een ernstige aandoening. De meest voorkomende oorzaken zijn:
- Lichamelijk letsel of trauma
- Langdurig zitten of staan
- Allergische reactie op voedsel, insectensteken, enz.
- Zonnebrand of activiteiten in de hitte
- Slechte voeding, met name te veel zout of een tekort aan B-vitamines
- Hormonale veranderingen—anticonceptiepillen, hormoontherapie, de menstruele cyclus (vaak in de premenstruele fase)
- Zwangerschap
- Menopauze
- Veroudering
- Verminderde immuniteit
In sommige gevallen kan een bepaald type oedeem wijzen op een ernstigere aandoening zoals nierziekte, longziekte, levercirrose, spataderen, schildklierziekte, aangeboren hartfalen of diabetes.
Soorten oedeem
De meest voorkomende vorm van oedeem bevindt zich direct onder de huid—meestal in de benen en voeten, armen en handen of in het gezicht—wanneer het netwerk van haarvaten daar onder druk staat of beschadigd raakt.
Perifeer oedeem
Perifeer oedeem, of zwelling in de benen of armen, komt vaak voor na langdurig staan of zitten, het dragen van strakke kleding, zonnebrand of het eten van te veel zout. Perifeer oedeem is ook gebruikelijk tijdens de zwangerschap en kan veroorzaakt worden door hormonale veranderingen in de menstruele cyclus.
Pedaal oedeem
Oedeem in de voeten wordt specifiek pedaal oedeem genoemd en is zeer veelvoorkomend bij zwangere vrouwen en mensen boven de 65 jaar.
Pulmonair oedeem
Pulmonair oedeem is vochtophoping in de longen. Dit kan gevaarlijk zijn omdat het je ademhaling belemmert. Symptomen zijn kortademigheid, meer moeite met ademen vooral 's nachts of bij het liggen, piepende ademhaling, hoesten en soms snelle gewichtstoename. Neem onmiddellijk contact op met de spoedeisende hulp bij plotseling pulmonair oedeem of als het gepaard gaat met zweten, naar adem happend, bloed ophoesten, hartkloppingen, angst en het gevoel te verdrinken.
Macula-oedeem
Macula-oedeem is zwelling in het oog, meer bepaald in de macula—een gevoelig gebied in het midden van het netvlies achterin het oog dat verantwoordelijk is voor scherpte en detail in het centrale zicht. Als zich hier vocht verzamelt, wordt het zicht wazig en verandert het kleurenperceptie. Macula-oedeem is soms een complicatie van diabetes.
Cerebraal oedeem
Cerebraal oedeem is vochtophoping in de hersenen. Dit leidt meestal tot verstoorde zenuwfunctie, verhoogde druk in de schedel en mogelijk compressie van de hersenen. Symptomen kunnen zijn: hoofdpijn, misselijkheid, braken, epileptische aanval, sufheid, visuele of cognitieve stoornissen. Cerebraal oedeem komt vaak voor bij hersenletsel, maar kan ook ontstaan door een allergische reactie, grote hoogte, tumoren of andere oorzaken. Zoek altijd medische hulp bij letsel aan hoofd of hart.
Bijna elk deel van het lichaam kan opzwellen, inclusief de gebieden rond inwendige organen, maar dit is zeldzamer en lastiger te herkennen zonder specialistische kennis en apparatuur.
Oedeem gradatie
Met een simpele pittingtest kun je bepalen hoeveel vocht in het weefsel is opgehoopt. Druk zachtjes met een vinger 5–15 seconden op het gezwollen gebied, laat los en kijk wat er gebeurt. Als er een indeuking of 'pit' achterblijft nadat je loslaat, zit er overtollig vocht in het weefsel. Hoe diep de put is en hoe lang het duurt voor de huid herstelt, geeft een idee van de hoeveelheid vocht.
GRAAD PIT DIEPTE HERSTELTIJD
1 2mm direct
2 4mm minder dan 15 sec
3 6mm 15 tot 60 sec
4 8mm 2 tot 3 min
Hoe wordt oedeem behandeld?
Om zwelling of vochtophoping in een deel van het lichaam te verminderen, moet je eerst de onderliggende oorzaak achterhalen zodat je de juiste stappen kunt nemen voor verlichting.
Als er geen sprake is van een ernstige complicatie zijn er verschillende dingen die je zelf kunt doen om herstel te bevorderen. Is de oorzaak bijvoorbeeld overbelasting bij warmte of te veel zout eten, dan verdwijnt de zwelling meestal vanzelf na een paar uur of een goede nachtrust.
Als zwelling een frequent probleem is, zijn leefstijlveranderingen of medicatie soms noodzakelijk.
Leefstijlveranderingen
Zorg voor een uitgebalanceerd, voedzaam dieet met veel verse groenten en fruit. Beperk zout (natrium) en alcohol in je voeding en overweeg te stoppen met roken als je dat doet. In het lichaam volgt vocht het zout. Bij een overschot aan zout in de nieren houdt het lichaam vocht vast om het te verdunnen en af te voeren.
Lichaamsbeweging is een sleutel voor een gezond lichaam en een goede bloedcirculatie. Beweeg rustig zolang er nog zwelling is. Is het oedeem verdwenen, dan kan je geleidelijk intensiever sporten om toekomstige problemen te voorkomen.
Leg je benen of het getroffen deel omhoog bij zitten of liggen om de doorstroming van vocht te stimuleren. Dit kan door je voeten op een kussen of kruk te leggen of liggend met de benen omhoog tegen de muur of op een kussen.
Massage en acupunctuur zijn vaak behulpzaam om de bloed- en lymfecirculatie te verbeteren, maar als de zwelling toeneemt of pijn doet, stop er dan mee.
Compressiekousen of tubesokken helpen om de druk in het lichaam te verdelen. Dergelijke sokken zijn geschikt voor langdurige verlichting van pijn en zwelling en voor betere doorbloeding. Tubesokken worden vaak gebruikt door sporters en bergbeklimmers om zwelling tegen te gaan bij inspanning en veranderingen in luchtdruk. Bij aanleg voor zwelling in voet en enkel bestaan ook speciale oedeemschoenen.
Medicatie
Plaspillen (diuretica) kunnen de zwelling verminderen door het lichaam te stimuleren meer natrium via de urine uit te scheiden—daardoor verlies je overtollig zout en vocht. Plaspillen dienen alleen voor korte duur gebruikt te worden. Ze worden vooral toegepast bij oedeem als gevolg van hartfalen en leverziekte.
Zwelling veroorzaakt door bloedstolsels kan behandeld worden met bloedverdunners.
Antihistaminica worden vaak gebruikt tegen zwelling en jeuk bij allergische reacties.
Samenvatting
Oedeem is een natuurlijke fysiologische reactie op verschillende ziekten en letsels. Omdat er veel mogelijke oorzaken zijn, hangt effectieve behandeling af van het vinden van de bron. Regelmatige, matige lichaamsbeweging, een gezond dieet en benen en voeten regelmatig omhoog leggen zijn goede huis-tuin-en-keukenmiddelen bij alledaagse zwellingen in voeten of een opgezet gezicht.
Download WomanLog nu:
