Jouw Relatie met je Lichaam en Lichaamsdysmorfiestoornis
We hebben allemaal weleens dagen waarop we ons niet helemaal thuis voelen in ons lichaam. Maatschappelijke schoonheidsidealen, mediadruk en reclames uit de fitness- en beautysector kunnen soms werken tegen ons zelfvertrouwen. De meest intense uiting van een negatieve lichaamsbeleving wordt Lichaamsdysmorfiestoornis genoemd, afgekort BDD. Hoe we ons ook voelen over ons lichaam, we kunnen die relatie verbeteren. Herstel van BDD is mogelijk.
Lichaamsdysmorfiestoornis, voorheen bekend als lichaamsdysmorfie, is een chronische psychische aandoening die door een medisch professional kan worden vastgesteld. Mensen met BDD zijn obsessief bezig met vermeende “onvolkomenheden” in hun uiterlijk—kenmerken die voor anderen meestal onopvallend of totaal onbelangrijk zijn.
Klinkt dit herkenbaar? Maak jij je constant zorgen over je uiterlijk? Iedereen doet dit wel eens, maar sommigen van ons—volgens sommige schattingen wel 1 op 50 mensen—spenderen buitensporig veel tijd aan het piekeren over hoe ze eruitzien.
Als je elke keer dat je jezelf in de spiegel of op een foto ziet, direct zoekt naar dat ene aspect van je lichaam dat je niet kunt uitstaan—de vorm van je neus, een onderkin, je haar of lichaamshaar, de vorm van je borsten, de algemene vorm en grootte van je lichaam of iets anders—dan kan dit mogelijk een teken zijn van Lichaamsdysmorfiestoornis. BDD treft zowel vrouwen als mannen ongeveer even vaak en wordt het meest gezien bij tieners en jongvolwassenen, hoewel mensen in andere leeftijdsgroepen waarschijnlijk ondergediagnosticeerd zijn en in stilte lijden.
Mensen met BDD besteden uren aan het piekeren over hun uiterlijk en het proberen het te verbeteren. Zij vergelijken hun lichaam met beelden op sociale media, vragen anderen om bevestiging en besteden in sommige gevallen veel geld aan schoonheidsbehandelingen of plastische chirurgie in de hoop dat dit hen zal “genezen”. Sommige mensen met BDD onderzoeken zichzelf voortdurend in de spiegel, terwijl anderen juist extreme moeite doen om spiegels en foto’s te vermijden. Zij worden slaaf van obsessieve, herhalende gedragingen rond uiterlijk (zoals extreem verzorgingsgedrag of het maskeren van het lichaamsdeel dat ze niet willen dat anderen zien) en ervaren vaak sterke indringende gedachten over hun uiterlijk en hoe ze denken dat anderen hen zien. BDD is geen gewone onzekerheid, maar een negatieve obsessie die ernstige stress en mentale onrust veroorzaakt, welzijn ondermijnt en het vermogen verstoort om een gezond leven te leiden.
Iemand die aan BDD lijdt, kan sociale gebeurtenissen weigeren uit angst om bespot te worden vanwege haar uiterlijk; een kleine imperfectie voelt als een “ernstig defect” en wordt gezien als bewijs dat haar hele lichaam “lelijk” en “waardeloos” is. Een typisch kenmerk van Lichaamsdysmorfiestoornis is de voortdurende angst voor oordeel van anderen en de gelijktijdige drang naar externe bevestiging.
Waar komt het vandaan?
Zoals bij de meeste psychische stoornissen kan Lichaamsdysmorfiestoornis om verschillende redenen ontstaan; meestal is er sprake van een combinatie van omgevingsfactoren (bijvoorbeeld ervaringen met pesten), psychologische factoren (zoals een negatief zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen), en biologische factoren (zoals genetische aanleg).
Een persoonlijke of familiegeschiedenis van obsessieve-compulsieve stoornis, depressie, angst of andere psychische klachten én persoonlijkheidskenmerken zoals perfectionisme kunnen bijdragen aan het ontstaan van BDD. Pesten en groepsdruk om er op een bepaalde manier uit te zien zijn vaak meespelende factoren.
Als de obsessie bij BDD te maken heeft met lichaamsgewicht, is er ook een verhoogd risico op het ontwikkelen van een eetstoornis, omdat deze vaak samenhangt met dezelfde aanleg voor angst, een negatief zelfbeeld en perfectionisme. Toch is er bij BDD meestal één specifiek lichaamsdeel dat de persoon als bijzonder onaantrekkelijk ziet.
Hoe wordt BDD behandeld?
Het goede nieuws is dat BDD succesvol behandeld kan worden met behulp van een psycholoog of andere geestelijke gezondheidszorg. Toch vermijden mensen met BDD vaak om hulp te zoeken, omdat zij hun eigen obsessies niet volledig herkennen, of omdat ze bang zijn voor meer spot wanneer ze een “onbeduidend” probleem willen bespreken.
Het is belangrijk om te beseffen dat psychische stoornissen zoals BDD vaak samen voorkomen met andere klachten, zoals angst, depressie, OCD, of PTSS. Een erkende therapeut kan helpen om alle onderliggende problemen aan te pakken en samen met jou te werken aan je algehele gezondheid.
BDD is een chronische aandoening. Dat betekent dat het tijd zal kosten, meestal een combinatie van verschillende behandelingen en leefstijl aanpassingen, en misschien zelfs meerdere therapeuten om effectief te behandelen. Geen paniek als het niet meteen overgaat. Wees geduldig en werk stap voor stap aan vooruitgang.
Een van de meest toegepaste behandelmethoden bij BDD is Cognitieve Gedragstherapie (CGT). Erkende CGT-therapeuten gaan samen met jou op zoek naar negatieve gedachtepatronen en irrationele gedragingen, om vervolgens praktische oplossingen te vinden die deze patronen vervangen door constructievere gewoonten in het dagelijks leven. CGT richt zich niet per se op het oplossen van diepgewortelde psychische wonden, maar biedt wel concrete handvatten om om te gaan met, en zelfs te overwinnen wat deze stoornis je heeft opgelegd.
Bij ernstigere vormen van BDD kan medicatie behulpzaam zijn. Onderliggende depressie en angst kunnen worden behandeld met antidepressiva, en SSRI’s (selectieve serotonineheropnameremmers) zijn vaak nuttig bij de behandeling van dwangmatig gedrag en het verminderen van opdringerige gedachten. SSRI’s zorgen ervoor dat het natuurlijk aanwezige serotonine langer in je lichaam blijft, aangezien aandoeningen zoals depressie en BDD vaak gepaard gaan met een tekort aan serotonine in de hersenen. SSRI’s zijn over het algemeen veilig en verlichten de symptomen van stoornissen zoals BDD en OCD aanzienlijk.
Ook kan het heel steunend zijn om te praten met anderen die met een vergelijkbare ervaring kampen. Er bestaan zowel fysieke als online lotgenotengroepen voor Lichaamsdysmorfiestoornis. Deelname aan zo’n groep biedt veel voordelen: het haalt het taboe van de ervaring, helpt je gedrag beter te begrijpen en geeft je steun en bemoediging.
BDD komt vooral voor bij tieners en jongvolwassenen. Dit is een ernstige stoornis die kan leiden tot ernstige gevolgen. Vroegtijdig ingrijpen kan zeer effectief zijn om escalatie en verergering van de symptomen te voorkomen. Als je bij jongeren (of anderen!) in jouw omgeving signalen van BDD herkent, negeer deze dan niet. Wees begripvol en bied laagdrempelige steun, maar wees er ook op bedacht dat je aanbod soms wordt afgeslagen. Zie je echt iemand worstelen, wees dan vooral een goede luisteraar en erken haar gevoelens, ook als je ze zelf niet snapt. Je kunt helpen bij het zoeken naar therapie of een lotgenotengroep en steunen bij het ontwikkelen van zelfzorgrituelen. Prijs kleine overwinningen en observeer waar compulsief gedrag wordt getriggerd. “Houd ruimte” voor haar en bied waar mogelijk praktische hulp.
Wees voorzichtig met je woorden en geef geen commentaar op specifieke lichaamsdelen. Hoewel het misschien goedbedoeld is om iets weg te lachen wat iemand dwarszit, werkt dit vaak averechts. Iets zeggen als “Ah joh, maak je niet druk om die rare moedervlek/buikrol/scheve neus” vraagt van iemand die haar angst niet kan beheersen om angsten weg te stoppen én het zet juist extra licht op het lichaamsdeel—hun grootste angst. Sociale druk is een van de grootste veroorzakers van psychische klachten over lichaamsbeeld, dus je wilt liever geen extra druk toevoegen.
Plastische chirurgie
Mensen die zich obsessief fixeren op bepaalde onvolkomenheden dromen vaak van plastische chirurgie. De moderne plastische chirurgie is sterk ontwikkeld en kan problemen verhelpen die vroeger niet te behandelen waren, meestal zonder zichtbare sporen achter te laten. Een plastisch chirurg kan de vorm van een kin, borst of bil veranderen, evenals littekens van ziekten of operaties weghalen.
Toch ligt voor mensen met BDD het hoofdprobleem niet bij het “onaantrekkelijke” lichaamsdeel, maar bij de negatieve obsessie, het lage gevoel van eigenwaarde, de opdringerige gedachten en de vele uren stress die deze stoornis veroorzaakt. Professionals in de zorg zijn het erover eens dat plastische chirurgie zelden een effectieve behandeling is voor psychische problemen en zelfs kan leiden tot nog grotere complicaties bij een obsessieve geest. Het lichaam veranderen zal beschadigd zelfvertrouwen en obsessief gedrag niet zomaar oplossen. Iemand met BDD zal eerder blijven zoeken naar “fouten” die “gecorrigeerd” kunnen worden.
Ik heb geen BDD-diagnose, maar ik herken mezelf hierin! Wat nu?
Als je geen BDD-diagnose hebt, maar merkt dat je sterke negatieve gevoelens hebt over je uiterlijk, kun je proberen je relatie met je lichaam te verbeteren met deze tips:
- Doe een online zelftest voor angstklachten en ga aan de slag met die symptomen.
- Zorg voor genoeg slaap, eet gezond en ga regelmatig wandelen—de basis doet wonderen!
- Blijf goed gehydrateerd.
- Zorg dat je kleding, inclusief je bh, goed past. Ook al vind je het maatlabel niet prettig; kleding die fijn zit zorgt direct voor meer comfort.
- Beperk drastisch de tijd die je besteedt aan sociale media en websites die negatief bijdragen aan je zelfbeeld.
- Zoek naar body positivity en body neutrality-content online, met aandacht voor echte lichamen—striemen, buikrollen, littekens en alles wat menselijk is!
- Merk bij jezelf op wanneer je fysieke “onvolkomenheden” ziet bij jezelf of anderen. Vraag jezelf af waarom je hierover oordeelt en wat het voor jou betekent, waar komt dat gevoel eigenlijk vandaan.
- Probeer je lichaam een week lang dagelijks te bedanken voor alles wat het voor je doet. Je kunt je gedachten in een dagboek bijhouden.
- Zoek naar korte ademhalings- of meditatietechnieken die bij je passen en oefen deze enkele weken. Sta stil bij je ervaring—misschien wil je het wel dagelijks blijven doen.
De lelijke wortels van schoonheidsidealen
De afgelopen decennia is er op veel plekken in de wereld een denkverandering geweest; er is meer begrip voor elkaar gegroeid. Jij kunt daar zelf ook aan bijdragen door mensen in jouw omgeving—en jezelf!—te accepteren zoals ze zijn. Zo bouwen we samen aan een mooiere wereld, voor onszelf en komende generaties.
Angst voor het onbekende, afkeer van wat als vreemd wordt gezien—een ander lichaamstype of huidskleur dan binnen de heersende norm, een ander vermogen of beperking—hoort niet thuis bij compassievolle mensen in de 21ste eeuw. We kunnen leren ons te verdedigen tegen willekeurige normen die enkel bestaan om ons producten en ideeën te verkopen.
Kweek compassie voor jezelf en wees vriendelijk voor anderen, dan trek je mensen aan die hetzelfde doen. Vier wie je bent. De schoonheid én de imperfecties, de schaduw en het licht—er is niemand zoals jij, en de wereld heeft jouw bijdrage nodig! Schaam je niet om hulp te vragen; we hebben allemaal weleens hulp nodig. Wij geloven in jou!
Je kunt je menstruatie bijhouden met WomanLog. Download WomanLog nu:
