Oorzaken, Symptomen en Behandelopties bij Hypothyreoïdie
Hypothyreoïdie is een veelvoorkomende schildklieraandoening die miljoenen mensen wereldwijd treft. Symptomen zoals moeite met afvallen, haaruitval, doffe huid, hersenmist en nog veel meer kunnen het moeilijk maken om dagelijkse activiteiten uit te voeren. Toch zijn er manieren om de aandoening te beheersen en je leven te verbeteren. In dit artikel ontdek je meer over hypothyreoïdie, de oorzaken en de symptomen.
De schildklier is een kleine klier in het midden van je nek en speelt een belangrijke rol in de werking van het lichaam. Deze endocriene klier produceert hormonen die je stofwisseling, lichaamstemperatuur en groei reguleren. De schildklier is echter ook een van de meest gevoelige klieren en wordt beïnvloed door omgevingsfactoren, medicatie, voedingstekorten en hormonale schommelingen. Beschadiging van de schildklier leidt tot hypothyreoïdie, een veelvoorkomende aandoening die invloed heeft op meerdere systemen in het lichaam.
De rol van de schildklier in je lichaam
Bij hypothyreoïdie is het belangrijk om eerst de schildklier en haar functies te begrijpen.
De schildklier is een vlindervormige endocriene klier aan de voorkant van de nek. Zij omsluit de luchtpijp (trachea) en bevindt zich op ongeveer dezelfde hoogte als waar een vlinderdas gedragen wordt. De klier heeft twee lobben (de "vleugels" van de vlinder), verbonden door een dun strookje weefsel, de isthmus genoemd.
De hypofyse aan de basis van de hersenen stuurt de schildklier aan via het schildklierstimulerend hormoon (TSH). Normaal gesproken produceert de schildklier de hormonen triiodothyronine (T3) en thyroxine (T4). Deze hormonen, samen met oestrogeen, progesteron, testosteron, cortisol en andere hormonen, regelen verschillende lichaamsprocessen. Temperatuur, gewicht en stofwisseling, groei en ontwikkeling, hartslag, menstruatiecyclus en tal van andere processen worden door de schildklier beïnvloed.
Door verschillende oorzaken, zoals auto-immuunreacties of andere hormonen die T3 en T4 blokkeren, kan de klier minder goed functioneren. Dit leidt tot hypothyreoïdie.
Wat is hypothyreoïdie?
Hypothyreoïdie, oftewel een traag werkende schildklier, is een endocriene aandoening waarbij de schildklier te weinig schildklierhormonen aanmaakt. Ongeveer 5% van de bevolking heeft een vorm van hypothyreoïdie. Er zijn vier soorten, maar niet alle types geven duidelijke klachten. Veel mensen hebben een lichte hypothyreoïdie zonder dat zij zich daarvan bewust zijn of behandeling zoeken.
Omdat de schildklier vooral invloed heeft op de energiehuishouding, zijn typische symptomen een tekort aan energie en gewichtstoename, omdat het lichaam calorieën minder goed omzet in energie. Hypothyreoïdie is niet te genezen, maar kan wel worden beheerd met aanpassingen in levensstijl en vervangende hormoontherapie.
Soorten hypothyreoïdie
Primaire hypothyreoïdie
De meest voorkomende vorm (99% van de gevallen) is primaire hypothyreoïdie, die meestal veroorzaakt wordt door een auto-immuunziekte: de ziekte van Hashimoto. De ziekte van Hashimoto ontstaat wanneer het immuunsysteem de schildklier aanvalt en langzaam het vermogen tot hormoonproductie vernietigt.
Veelvoorkomende tekenen van Hashimoto:
- Hoge TSH, lage T4-waarde
- Langzaam beginnende symptomen
- Komt vaker voor bij vrouwen
- Vaak samen met andere auto-immuunziektes
Het kan jaren duren voordat Hashimoto volledig tot uiting komt, want het begint meestal met milde verschijnselen. Daardoor zoeken veel vrouwen pas hulp als de ziekte is gevorderd. Uiteindelijk kan onbehandeld volledige uitval van de schildklier optreden.
Secundaire hypothyreoïdie
Secundaire of centrale hypothyreoïdie wordt veroorzaakt door een stoornis in de hypofyse. Deze vorm is moeilijker te diagnosticeren en ontstaat vaak plotseling, bijvoorbeeld door hypofysetumoren, bestraling, hoofdletsel, operaties of ontstekingen. Een laag of normaal TSH met een laag T4 is hierbij kenmerkend.
Congenitale hypothyreoïdie
Deze vorm is vanaf de geboorte aanwezig of ontwikkelt zich kort erna. Ongeveer 1 op de 2.000 tot 4.000 pasgeborenen heeft deze aandoening. Oorzaken zijn een ontbrekende of onderontwikkelde schildklier, genetische mutaties, defecten in de aanmaak van schildklierhormonen of een jodiumtekort. Pasgeborenen moeten in dit geval direct medicatie krijgen en regelmatig gecontroleerd worden.
Subklinische hypothyreoïdie
Dit is de mildste vorm van hypothyreoïdie. Hierbij zijn de TSH-waarden iets verhoogd, terwijl T4 normaal blijft. Veel vrouwen met subklinische hypothyreoïdie merken geen klachten, maar het kan uiteindelijk overgaan in een daadwerkelijke hypothyreoïdie.
Wat veroorzaakt hypothyreoïdie?
Hypothyreoïdie is een complexe aandoening die op elk moment in iemands leven kan ontstaan. Vele factoren beïnvloeden de schildklier, dus zelfs hele gezonde vrouwen kunnen hiermee te maken krijgen.
De meest voorkomende oorzaken van hypothyreoïdie
Auto-immuunziekten
Aandoeningen zoals de ziekte van Hashimoto, type 1 diabetes, reumatoïde artritis, lupus en coeliakie verhogen het risico op schildklierproblemen. Hierbij valt het immuunsysteem gezond schildklierweefsel aan. Naarmate het weefsel afsterft, produceert de klier steeds minder hormonen. Auto-immuunziekten zijn vaak erfelijk bepaald.
Medische behandelingen
De schildklier is gevoelig voor diverse medische ingrepen, met name kankerbehandelingen. Na bestraling in het hals- of borstgebied kunnen schildkliercellen beschadigd raken.
Een andere oorzaak is een (gedeeltelijke) operatie aan de schildklier (thyreoïdectomie), meestal door verwondingen in de nek of vanwege verwijdering van kwaadaardig weefsel. Ook zwangerschap-gerelateerde oorzaken als postpartum thyroiditis of hormonale schommelingen rondom de zwangerschap kunnen schade veroorzaken.
Medicatie
Sommige medicijnen verstoren de hormoonhuishouding en stofwisseling, wat invloed heeft op de schildklier. Vaak voorkomende boosdoeners zijn lithium (psychiatrie), amiodaron (hartritmestoornissen), bepaalde kankerbehandelingen zoals interferon alfa en sommige antidepressiva.
Voeding
Wat je dagelijks eet, beïnvloedt de schildklier. Ernstig jodiumtekort of juist overmatige jodiuminname kan de werking verstoren. Tekorten aan selenium, vitamine D of ernstig vitamine B12-gebrek spelen ook een rol bij het ontstaan van hypothyreoïdie.
Overige factoren
Omgevingsfactoren zoals hormoonverstorende stoffen in je leefomgeving kunnen de schildklierfunctie verminderen. Blootstelling aan straling, zware metalen, industriële chemicaliën en bepaalde pesticiden vergroot het risico.
Ook genetische factoren verhogen de kans op hypothyreoïdie. Dit geldt zeker bij erfelijke schildklierproblemen, een familiegeschiedenis van auto-immuunziekten en bepaalde mutaties.
Wie is vatbaarder voor hypothyreoïdie?
Over het algemeen zijn vrouwen en mensen ouder dan 60 jaar vatbaarder. Hormonale schommelingen, zowel tijdens de vruchtbare jaren als tijdens de overgang, maken vrouwen gevoeliger voor deze aandoening. Bovendien hebben vrouwen een actiever immuunsysteem, wat leidt tot een grotere kans op de ziekte van Hashimoto. Daarbij lopen mensen met andere auto-immuunziektes, het syndroom van Down en Turner-syndroom meer risico op hypothyreoïdie.
Signalen en symptomen van hypothyreoïdie
Hypothyreoïdie beïnvloedt veel lichamelijke processen. Niet iedereen merkt symptomen en sommige klachten kunnen verward worden met stress of ouderdom. Het is daarom belangrijk regelmatig je hormoonspiegels te laten controleren, zodat je er op tijd bij bent.
Hieronder enkele tekenen van hypothyreoïdie:
- Lichamelijke veranderingen zoals gewichtstoename, vasthouden van vocht, zwelling en een opgeblazen gevoel wijzen op een traag werkende schildklier. Ook kun je merken dat je huid doffer en droger wordt en dat je meer haar verliest dan normaal. De huid kan bleker en gelig worden.
- Energie- en spierklachten uiten zich in aanhoudende vermoeidheid, uitputting na alledaagse taken, spierzwakte, spierpijn, stijfheid, gewrichtspijn en minder uithoudingsvermogen.
- Mentaal-emotionele klachten zijn onder meer afnemend geheugen, hersenmist, concentratieproblemen, trager denken en een kortere spanningsboog. Veel vrouwen merken ook psychische klachten zoals depressie, angst, stemmingswisselingen, prikkelbaarheid en een gebrek aan motivatie.
- Hormonale en reproductieve klachten zoals een onregelmatige of zware menstruatie, moeite met zwanger worden, minder zin in seks, verhoogde kans op een miskraam en complicaties tijdens en na de zwangerschap zijn ook bekende tekenen.
Hypothyreoïdie heeft bovendien invloed op stofwisseling en spijsvertering. Je kunt last krijgen van constipatie, langzame spijsvertering, opgeblazen gevoel, minder eetlust en moeite met afvallen. Veel vrouwen hebben bovendien een lagere hartslag, verhoogd cholesterol, hogere bloeddruk en slechte doorbloeding.
Is hypothyreoïdie te genezen?
Nee, hypothyreoïdie is niet te genezen, maar gelukkig wel uitstekend te behandelen, en de meeste vrouwen kunnen een normaal leven leiden.
Hoe kun je hypothyreoïdie beheersen?
De behandeling bestaat uit medicatie en aanpassingen in levensstijl. De arts schrijft meestal hormoonvervangingstherapie (synthetische schildklierhormonen zoals levothyroxine) voor. Omdat hypothyreoïdie wereldwijd veel voorkomt, is levothyroxine (LT4) een van de meest voorgeschreven medicijnen ter wereld. Tijdens de behandeling is het belangrijk om elke 6-12 maanden bloedonderzoek te doen, je klachten goed bij te houden en regelmatig je medicatie te laten controleren.
De medische therapie werkt echter het beste in combinatie met gezonde leefstijlkeuzes: verbeter je voeding, beweeg regelmatig en ga stress tegen.
Eet een hypothyreoïdie-vriendelijk dieet
Een goed dieet bestaat uit jodiumrijke producten zoals zeewier en vis, selenium (paranoten, rood vlees, eieren), zink (vlees, zeevruchten, peulvruchten) en ijzer (mager vlees, spinazie). Beperk sterk bewerkte, suikerrijke voeding en grote hoeveelheden sojaproducten of kruisbloemige groenten, want die kunnen jodiumopname remmen.
Vind een passend beweegpatroon
Bewegen is even belangrijk als voeding en medicatie. Doordat de schildklier energiehuishouding regelt, worden calorieën bij hypothyreoïdie sneller als vet opgeslagen. Door regelmatig te bewegen gebruikt het lichaam de binnenkomende energie beter en versnelt het de stofwisseling.
Begin rustig en verhoog geleidelijk de inspanning. Veel vrouwen vinden rustige sporten effectiever dan zware work-outs. Probeer bijvoorbeeld een combinatie van cardio en krachttraining, wandelen, zwemmen, yoga of gewichten. Spiermassa is hierbij belangrijk, want spieren verbruiken veel energie en helpen zo de stofwisseling te verbeteren.
Beheer je stress
De schildklier werkt nauw samen met de bijnieren die stresshormonen aanmaken. Is het stressniveau langdurig hoog, dan vertraagt dat je stofwisseling en reageert je schildklier daar meestal negatief op. Veel vrouwen merken tijdens stressvolle periodes extra vermoeidheid en gewichtstoename.
Kortdurende stress kun je aanpakken met technieken zoals meditatie, ademhalingsoefeningen, yoga en een stabiel slaapritme. Op de lange termijn werkt mentale hulp, zoals therapie, lotgenotengroepen en voldoende sociaal contact.
Maak je omgeving gezonder
De schildklier is gevoelig voor giftige stoffen uit de omgeving, zogeheten hormoonverstoorders. Deze stoffen zitten vaak in voeding, drinkwater, kleding en keukenspullen. Afhankelijk van je woonplek en blootstelling kun je denken aan het plaatsen van water- en luchtfilters, kiezen voor biologische voeding, plastic keukenspullen vervangen door hout, metaal of glas en kleding dragen van natuurlijke materialen.
Gezond en gelukkig leven met hypothyreoïdie
Te horen krijgen dat je een chronische aandoening hebt, is lastig te accepteren. Soms voelt het als vechten tegen windmolens. Maar geef niet op! Hypothyreoïdie is ingewikkeld, maar veel vrouwen leiden desondanks een gezond en gelukkig leven. Vind een balans in medicatie, voeding en beweging die bij jou past.
Download nu WomanLog:
