Paniekstoornis versus hartaanval bij vrouwen: hoe herken je het verschil en kom je op voor je gezondheid
Het aantal mannen en vrouwen met hartziekten is zeer vergelijkbaar. Toch ontvangen vrouwen minder vaak levensreddende behandelingen bij een hartaanval omdat zowel patiënten als artsen de kenmerkende symptomen vaak niet herkennen en deze afdoen als stress of angst.
Wanneer vrouwen een hartaanval krijgen, lopen zij 50% meer risico op een verkeerde diagnose dan mannen, door onbewuste vooroordelen binnen de medische wereld en een blijvende kloof in onderzoek naar het vrouwenlichaam. In dit artikel bespreken we de verschillen tussen een hartaanval en een paniekaanval. Ook bekijken we waarom vrouwen soms hulp uitstellen, waarom hun klachten kunnen worden weggeschoven en hoe je zelf kunt opkomen voor je gezondheid.
Wat is een paniekaanval?
Een paniekaanval is een plotselinge golf van angst die een adrenaline-boost veroorzaakt, waardoor het lichaam in een vecht-of-vluchtreactie komt. Je lichaam reageert met een snellere hartslag, versnelde ademhaling (vaak ervaren als kortademigheid) en zweten. Vernauwde bloedvaten kunnen zorgen voor duizeligheid of een licht gevoel in het hoofd.
Een paniekaanval kan ineens optreden zonder waarschuwing, of zich geleidelijk opbouwen. Een bepaalde ervaring kan intense angst opwekken, maar langdurige stress kan ervoor zorgen dat zelfs de kleinste tegenslag je over het randje duwt. Sommigen ervaren slechts een paar paniekaanvallen in hun leven, terwijl anderen er herhaaldelijk last van hebben. In sommige gevallen kan de angst voor een nieuwe aanval verlammend zijn en leiden tot het vermijden van bepaalde situaties en activiteiten.
Als je ooit een paniekaanval hebt gehad, weet je hoe beangstigend en onverwacht ze zijn. Als de paniek toeslaat, is de angst intens en lijkt alles erger dan het is. Gelukkig gaan de meeste paniekaanvallen vanzelf over na enkele minuten tot een paar uur.
Symptomen van een paniekaanval
Een paniekaanval begint vaak als een overweldigend gevoel van stress, onheil en angst. Vervolgens kun je het volgende ervaren:
- Bonzend hart
- Kortademigheid
- Zweten
- Misselijkheid
- Duizeligheid
- Opvliegers of koude rillingen
- Pijn op de borst
- Buikkrampen en spijsverteringsproblemen
- Verwardheid, dissociatie
Hoewel paniekaanvallen heel beangstigend zijn, zijn ze op zichzelf zelden levensbedreigend. Medische gegevens tonen echter aan dat hartaanval-symptomen bij vrouwen overeen kunnen komen met die van een paniekaanval.
Wat is een hartaanval?
Een hartaanval, oftewel myocardinfarct, ontstaat wanneer de bloedtoevoer naar het hart wordt geblokkeerd, waardoor schade aan de hartspier ontstaat. De meeste blokkades ontstaan door een ophoping van cholesterol en andere stoffen tot een laag plaque in de bloedvaten. Als de plaque scheurt, ontstaat er snel een bloedstolsel en raakt een van de kransslagaders die het hart voorzien van bloed, verstopt of vernauwd. Als het hart hierdoor geen zuurstofrijk bloed ontvangt, raken de hartspiercellen binnen 30 minuten beschadigd en gaan ze afsterven. Hierdoor kan het hart niet meer goed functioneren.
Een hartaanval is een levensbedreigende situatie die onmiddellijke medische hulp vereist, ook als de klachten weer afnemen. Heb je familie waarbij hartziekte voorkomt of ervaar je pijn of druk op je borst, handel dan snel! Bel de hulpdiensten en zoek onmiddellijk hulp.
Vroege waarschuwingssignalen kunnen al dagen of zelfs weken voor een ernstige hartaanval optreden. Symptomen die je niet moet negeren zijn vermoeidheid, onrust, koud zweet, rugpijn en hartkloppingen. Wanneer een hartaanval plotseling toeslaat is deze vaak dodelijker.
Symptomen van een hartaanval
De bekendste symptomen van een hartaanval zijn pijn en beklemming op de borst. De pijn kan uitstralen van het borstbeen naar de kaak en (linker)arm of beide armen, en het kan voelen alsof er een olifant op je borst zit.
- Andere symptomen zijn onder andere:
- Koud zweet
- Vermoeidheid
- Duizeligheid, licht in het hoofd
- Misselijkheid
- Kortademigheid
- Brandend maagzuur, indigestie
- Hevige angst zoals een gevoel van naderend onheil.
Veel vrouwen met een hartaanval ervaren helemaal geen pijn op de borst, maar vooral andere klachten zoals extreme vermoeidheid en pijn of beklemming in de nek, kaak, schouders, tussen de schouderbladen en in de bovenrug.
Decennialang werd gedacht dat vooral mannen hartziektes kregen. Inmiddels is statistisch aangetoond dat zowel mannen als vrouwen even vaak een hartaanval krijgen, maar vrouwen overlijden vaker aan een myocardinfarct omdat we de nadruk leggen op pijn op de borst—het meest voorkomende symptoom bij mannen—en minder aandacht besteden aan de klachten die vrouwen vaker hebben.
De belangrijkste verschillen tussen een paniekaanval en een hartaanval
Zoals je ziet, overlappen veel symptomen van een paniekaanval en een hartaanval. Het belangrijkste verschil is dat de pijn bij een hartaanval scherp, beklemmend en uitstralend is en in golven kan komen en gaan. Bij een paniekaanval klopt het hart snel en kun je druk op de borst voelen door kortademigheid, maar er hoort geen uitstralende pijn bij.
Bovendien duurt een paniekaanval meestal enkele minuten tot een uur. Een hartaanval duurt langer en de pijn komt in golven van hevige, uitstralende pijn tot mildere druk op de borst.
Omdat vrouwen vaak geen intense pijn op de borst voelen, maar juist vermoeidheid, angst en pijn in rug, armen en kaak, wordt een hartaanval bij vrouwen vaak verward met een paniekaanval door zowel patiënten als artsen.
Om onderscheid te maken tussen een hartaanval en een paniekaanval, vraag jezelf af:
- Heb ik eerder pijn op de borst, druk of vermoeidheid gevoeld? Als je deze klachten al kende, is het waarschijnlijker dat het om een hartaanval gaat.
- Straalt de pijn uit vanaf mijn borst naar mijn ledematen of bovenlichaam? Komt het in golven, met zeer heftige pijn?
- Hoelang duren deze klachten? Als ze binnen ongeveer een uur verdwijnen, had je waarschijnlijk een paniekaanval.
Hoe schaadt het bagatelliseren van vrouwenklachten hun gezondheid?
Veel vrouwen zoeken geen medische hulp omdat ze gewend zijn de behoeften van anderen voorop te stellen en omdat ze de symptomen niet associëren met een ernstige ziekte, maar zien als griep of angst. Dit is niet alleen een individueel of zelfzorgprobleem, maar systemisch.
Hartziekte is slechts één gebied waarin vrouwen vaak onderbedeeld zijn. Uit onderzoek blijkt dat tot 65% van de vrouwen met chronische pijn minder goede zorg ervaart vanwege hun geslacht. Als een arts klachten afdoet als “inbeelding” of “aanstellerij”, spreken we van medisch gaslighting. Dit kan leiden tot gemiste of vertraagde diagnoses en verkeerde behandelingen.
Hoewel er steeds meer aandacht voor dit probleem komt, lopen vrouwen en minderheden nog steeds vaker risico op medisch gaslighting. Het heeft een negatief effect op het zelfvertrouwen, het vertrouwen in de zorgverlener en vergroot het risico op langer aanhoudende klachten of zelfs overlijden door gemiste diagnosen zoals kanker, hartziekte, auto-immuunziektes en chronische pijn. Hierdoor gaan vrouwen aan zichzelf twijfelen en wordt hulp zoeken extra moeilijk.
Medisch gaslighting gebeurt meestal niet bewust, maar ontstaat door vooroordelen en gebrek aan aandacht voor vrouwelijke gezondheidsklachten. Nog altijd zijn de meeste deelnemers aan medische studies man, waardoor kennis over vrouwen ontbreekt: Reageren mannen en vrouwen hetzelfde op medicatie? Hebben ze dezelfde klachten? Welke doseringen zijn geschikt?
Jarenlang werden vrouwen in de vruchtbare leeftijd uitgesloten van medische studies, vanuit het idee dat schommelende hormonen onderzoek bemoeilijken. Er was ook angst dat een vrouw zwanger kon worden tijdens zo’n studie, waardoor een foetus schade zou kunnen oplopen. Dit werd vooral een zorg na de thalidomide-tragedie in de jaren ’70. Dergelijke risico’s moeten zeker worden afgewogen, maar mogen geen excuus zijn voor een gebrek aan relevante medische informatie over vrouwen.
Wetten verplichten inmiddels de deelname van vrouwen en minderheden aan studies, maar deze groepen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd.
Wat kun je doen om jezelf te vertegenwoordigen?
Heb je nu klachten die passen bij een hartaanval? Zoek dan direct medische hulp. Dat is de enige manier om je leven te redden en blijvende schade te beperken. Word je niet serieus genomen door je arts—ongeacht de diagnose—sta dan klaar om voor jezelf op te komen.
Neem aantekeningen mee naar je doktersafspraak
Stress en zorgen kunnen ervoor zorgen dat je vergeet wat je wilde zeggen. Dit gebeurt vaak bij medische afspraken. Noteer je klachten en aandachtspunten van tevoren op papier en neem deze mee naar je afspraak, zodat je niets vergeet. Een klachten-dagboek kan helpen: houd bij wanneer symptomen optreden, hoelang ze duren en hoe heftig ze zijn. Schrijf ook op wat de trigger was als je die kent. Hoe meer details je deelt, hoe sneller je arts tot de juiste diagnose komt.
Vraag om een tweede mening
Krijg je niet de hulp van je huisarts die je nodig hebt, zoek dan een andere arts. Je bent het aan jezelf verplicht je eigen gezondheid te beschermen. Artsen zijn deskundig, maar ook mensen, met hun eigen blinde vlekken. Zoek net zo lang door tot je een specialist vindt bij wie jij je veilig en gehoord voelt.
Luister naar je lichaam, vertrouw op jezelf
Als kind leren we autoriteit te respecteren—ouders, leraren, artsen en managers weten het beter, dus we moeten naar hen luisteren. Hierdoor kunnen we gaan twijfelen aan onszelf als de arts zegt: "daar hoef je je geen zorgen om te maken" of "het zit tussen je oren". Jij bent zelf de belangrijkste autoriteit over je eigen lichaam.
Stel vragen
Wees niet bang te vragen naar het denkproces achter de diagnose van je arts. Je hebt recht op uitleg, want zijn of haar keuzes hebben direct invloed op jouw gezondheid. Wordt je vraag weggewuifd of wordt je ontmoedigd te vragen? Zie dat als een rode vlag!
Neem iemand mee
Vergeet niet: het is prima om een vriendin, partner of familielid mee te nemen naar een doktersafspraak. Hun steun kan je helpen assertiever te zijn, moeilijke vragen te stellen en open te zijn over wat je ervaart. Ook kunnen ze voor je opkomen als je het moeilijk vindt of je troosten bij een moeilijke diagnose.
Tot slot
Je gezondheid is je kostbaarste bezit en het kan zijn dat je ooit zelf voor je belangen moet opkomen bij bewuste of onbewuste gaslighting. Maak je je zorgen over iets dat uiteindelijk niets blijkt te zijn? Dan is dat geen verspilde tijd, maar ervaring rijker. Leer de typische symptomen van een hartaanval en paniekaanval kennen, zodat je het verschil weet als je ermee te maken krijgt.
Download WomanLog nu:
