Permanente anticonceptie voor vrouwen
Ze zeggen dat de enige zekere methode van anticonceptie onthouding is. Hoewel het waar is dat je niet zwanger kunt worden als je geen seks hebt, zijn er verschillende chirurgische anticonceptiemethoden, oftewel sterilisaties, die ook bijna 100% effectief zijn. Wat houden deze methoden in en waarom rust er zo’n zwaar taboe op dit onderwerp?
We praten zelden over vrijwillige sterilisatie omdat het een serieuze stap is en in veel culturen wordt moederschap gezien als een biologische plicht voor vrouwen. Daarom kan het kiezen voor een andere weg erg gestigmatiseerd worden. De gevolgen van vrijwillige sterilisatie en de moeilijkheidsgraad van de ingrepen kunnen voor mannen en vrouwen aanzienlijk verschillen.
De sterilisatie-ingreep voor mannen is de vasectomie— het doorknippen en dichtmaken van de zaadleider. Dit is een snelle, minimaal invasieve ingreep, die vaak — maar niet altijd — teruggedraaid kan worden. De sterilisatie van de eileiders — oftewel tubaire ligatie — bij vrouwen is risicovoller en ingewikkelder. Hoewel het in sommige gevallen mogelijk is deze ingreep terug te draaien, vergt dat een zware operatie en is het resultaat zelden volledig succesvol. De keuze voor een tubaire ligatie zou daarom als definitief beschouwd moeten worden.
Altijd wanneer iemand seks heeft met iemand van het andere biologische geslacht bestaat er het risico op zwangerschap. Zelfs "onthouding" garandeert niet per se dat zwangerschap uitgesloten is, als je bijvoorbeeld alleen penis-in-vagina seks mijdt, maar wel andere vormen van seks hebt.
Hoewel het zeldzaam is, zijn er gevallen bekend waarbij zwangerschap is ontstaan door spermasporen, bijvoorbeeld op het dijbeen, die onder de juiste omstandigheden toch een eicel kunnen bevruchten. In voorvocht zitten ook kleine hoeveelheden sperma. Volgens het Amerikaanse Center for Disease Control mislukt de "terugtrekmethode" in 22% van de gevallen: dat is statistisch gezien meer dan 1 op de 5 keer!
Onbedoelde zwangerschap komt veel voor bij zowel vrouwen met een partner als bij alleenstaande vrouwen, maar bij vrouwen aan het begin of eind van hun vruchtbare periode komt het bijna twee keer zo vaak voor bij alleenstaande vrouwen.
Het beëindigen van een onbedoelde zwangerschap door abortus brengt zowel medische als psychologische risico’s met zich mee. Bovendien zijn er landen waar deze keuze negatieve politieke of juridische gevolgen heeft. In juni 2022 heeft het Amerikaanse Hooggerechtshof het recht op abortus, dat 50 jaar van kracht was, opgeheven. In 26 staten is de toegang tot abortus nu verboden of ernstig beperkt, en er loopt een voortdurende poging om abortus landelijk geheel te verbieden.
Reguliere vs permanente anticonceptie
De meeste mensen gebruiken anticonceptie om seks te kunnen hebben zonder de angst om verantwoordelijk te worden voor kinderen waar ze niet klaar voor zijn. Je kunt meer lezen over verschillende anticonceptiemethoden, zowel hormonaal als niet-hormonaal, en hun effectiviteit in onze eerdere artikelen. Dergelijke anticonceptiemiddelen gebruik je op het moment zelf of maand na maand, maar ook als morning-afterpil. Zodra je hiermee stopt, is de kans op zwangerschap weer aanwezig.
Sterilisatie daarentegen is permanent. En deze beslissing is gestigmatiseerd, hoewel minder dan in vorige decennia. Een vrouw die vrijwillig voor deze anticonceptiemethode kiest, wordt vaak negatief beoordeeld door anderen, als minder warm gezien en kan geconfronteerd worden met "passieve schade", zoals ontwijking, jaloezie of afkeer.
Als je overweegt om je te laten steriliseren, wees dan voorbereid op weerstand van vrienden en familie, en op mogelijke negatieve vooroordelen bij medisch personeel over jouw keuze.
Redenen voor vrijwillige sterilisatie
Omdat sterilisatie bij vrouwen vrijwel altijd permanent is, is de grootste zorg van specialisten dat deze keuze niet om de verkeerde redenen wordt gemaakt, waardoor er diep spijt kan ontstaan. Volgens een onderzoek uit 2012 hadden vrouwen meer kans om spijt te krijgen van hun sterilisatie wanneer ze jong waren, weinig of geen kinderen hadden, onder druk stonden van hun partner of dachten dat sterilisatie financiële of relationele problemen zou oplossen.
Artsen wijzen een aanvraag voor vrijwillige sterilisatie eerder af als je jonger bent dan 30 (of soms 35), of nooit bent bevallen. Je zult waarschijnlijk uitgebreide vragen krijgen en moet meestal een informed consent-formulier ondertekenen. De houding verandert langzaam, maar op veel plaatsen zijn ouderwetse, misogynistische pogingen om controle uit te oefenen over het vrouwenlichaam nog steeds realiteit.
Permanente anticonceptie, oftewel vrijwillige sterilisatie, is een zeer persoonlijke keuze die alleen wordt aangeraden als je er volledig zeker van bent in de toekomst geen kinderen te willen. Deze beslissing moet echt van jou zijn en mag nooit worden beïnvloed door de mening van jouw partner, familie, vrienden of welke buitenstaander dan ook. Mensen in jouw omgeving kunnen veranderen, maar je hebt slechts één lichaam.
Soms is er een gynaecologische aandoening, zoals kanker van de baarmoederhals of een ander deel van het voortplantingssysteem, die een operatie noodzakelijk maakt die leidt tot sterilisatie. In dat geval zal de chirurg je over de opties informeren en om jouw toestemming vragen voor de ingreep.
Ook na een keizersnede kan sterilisatie een mogelijkheid zijn. Wederom alleen met jouw expliciete en geïnformeerde toestemming. Het wordt soms aangeraden na een bijzonder zware bevalling — bijvoorbeeld als duidelijk is dat toekomstige zwangerschappen opnieuw ernstige problemen zouden opleveren — of uitgevoerd op verzoek van de moeder zelf.
Helaas is in het verleden sterilisatie soms gedwongen opgelegd aan mensen op basis van ras, nationaliteit, handicap of andere kenmerken, groepen die als minderwaardig werden gezien. Soms gebeurde dit door directe fysieke dwang, bevolen door de wet. Andere keren was druk indirect, via politieke, sociale of misleidende informatie, zodat mensen "zelf" tot deze keuze kwamen.
Gedwongen sterilisatie heeft diepgaande en blijvende schade veroorzaakt in getroffen gemeenschappen, die tot op heden de gevolgen ondervinden. Volgens sommige berichten komt deze praktijk op bepaalde plekken nog steeds voor. Gedoelde sterilisatie wordt internationaal gezien als een vorm van genocide en mag nooit lichtvaardig worden opgevat.
Tubaire ligatie
De meest voorkomende vorm van permanente anticonceptie voor vrouwen is tubaire ligatie, oftewel "het dichtmaken van de eileiders". Deze methode is meer dan 99% effectief tegen zwangerschap.
Wat is tubaire ligatie? Bevruchting vindt meestal plaats tijdens of kort na het vrijen in de eileiders, wanneer een vrijgekomen eicel (uit een van de eierstokken) onderweg is naar de baarmoeder en zaadcellen het vaginale kanaal zijn opgestegen. Tubaire ligatie is een chirurgische ingreep, uitgevoerd onder algehele of lokale verdoving, waarbij de chirurg de eileiders afsluit.
Soms wordt een klein deel uit elke eileider verwijderd, of worden de eileiders helemaal weggenomen. De ingreep gebeurt meestal laparoscopisch — via een kleine incisie in of nabij de navel of in de onderbuik.
Waar blijft de eicel na een tubaire ligatie? Je eierstokken blijven eicellen aanmaken volgens je menstruatiecyclus, en je menstruatie gaat gewoon door. Maar omdat de eicel niet meer door de eileiders naar de baarmoeder kan reizen, wordt deze maandelijks gewoon door het lichaam geabsorbeerd in plaats van uitgescheiden met de menstruatie.
Hoe effectief is tubaire ligatie? Tubaire ligatie is meer dan 99% effectief in het voorkomen van zwangerschap. Volgens onderzoek raken slechts 2–10 op de 1000 vrouwen alsnog zwanger na deze ingreep.
Wat zijn de risico’s? Zoals bij elke chirurgische ingreep, bestaat er risicο op infectie, beschadiging van nabijgelegen organen zoals de blaas, een allergische reactie op de verdoving en postoperatief trauma, naast andere mogelijke complicaties.
In zeldzame gevallen kan een zaadcel toch een eicel bereiken. In dat geval is er een verhoogd risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap (ectopische zwangerschap): het bevruchte eitje komt dan niet in de baarmoeder, maar nestelt zich ergens anders, meestal in de eileider.
Tubaire ligatie wordt afgeraden bij mensen met:
- diabetes;
- longziekte;
- obesitas;
- bekkenontsteking.
Natuurlijk is er, zoals bij elke vorm van permanente anticonceptie, ook altijd het psychologische risico: de mogelijkheid tot spijt als je op een later moment toch graag zwanger zou willen worden. Voortplanting is een diepgaand, menselijk en nog ondoorgrondelijk fenomeen. Soms kun je van tevoren niet voorspellen hoe je je hierover voelt, tot je daadwerkelijk in de situatie zit.
Naast tubaire ligatie is er nog een andere optie voor vrouwen die een zwangerschap volledig uitsluit, maar deze wordt bijna nooit puur als anticonceptie aangeboden.
Hysterectomie
Hysterectomie is een andere chirurgische ingreep die leidt tot sterilisatie. Bij deze operatie wordt de baarmoeder verwijderd — al dan niet samen met andere vrouwelijke voortplantingsorganen zoals de baarmoederhals, eileiders of eierstokken. Zonder baarmoeder is zwangerschap volkomen uitgesloten. In zeldzame gevallen kan toch een buitenbaarmoederlijke zwangerschap ontstaan, maar een zwangerschap tot aan de geboorte is onmogelijk.
Hysterectomie wordt doorgaans niet gezien als vorm van anticonceptie. Deze ingreep kan worden uitgevoerd bij onder andere:
- eierstok-, baarmoeder- of baarmoederhalskanker;
- andere vormen van kanker in of nabij de voortplantingsorganen;
- myomen (goedaardige gezwellen in de baarmoeder);
- zeer hevige menstruaties;
- ernstige pijn aan de baarmoederhals;
- endometriose;
- ernstige bacteriële infecties van de voortplantingsorganen;
- gezondheidsproblemen die zwangerschap onmogelijk of gevaarlijk maken.
Postpartum hysterectomieën
Postpartum hysterectomieën worden soms uitgevoerd wanneer de gezondheid of het leven van de moeder tijdens de bevalling in gevaar is door complicaties. Hierbij wordt de baarmoeder verwijderd tijdens of binnen 24 uur na de keizersnede. Soms gebeurt dit ook gepland om toekomstige zwangerschappen te voorkomen.
Jouw weg naar reproductieve gezondheid gaat verder
Denk eraan: veilig vrijen draait niet alleen om anticonceptie! Ook na permanente anticonceptie moet je jezelf blijven beschermen tegen soa’s met een condoom of ander beschermend middel.
Evenzo geldt: heb je nog een baarmoederhals en andere voortplantingsorganen, dan moet je nog steeds uitstrijkjes laten maken en regelmatig bij je gynaecoloog op controle blijven gaan om je gezondheid op te volgen.
Download WomanLog nu:
