Reisziekte: Symptomen, Oorzaken en Verbanden met Angst en Zwangerschap
Niemand is immuun voor reisziekte. Zelfs ervaren zeilers kunnen misselijk worden als de zee te wild wordt. Voor sommige mensen is een paar scherpe bochten in de auto al genoeg om vervelende symptomen als misselijkheid, overgeven, duizeligheid, koud zweet en verwarring op te wekken. In dit artikel lees je meer over reisziekte, waarom sommige mensen er gevoeliger voor zijn, en hoe je de klachten kunt verlichten.
Zie je op tegen autoritten of boottochten en durf je niet eens te denken aan een attractie in het pretpark? Als je maag begint te kolken en je huid klam aanvoelt zodra de weg hobbelig wordt of de zee ruwer, en je alleen maar kunt denken: ‘Wanneer houdt dit op?’, dan ben je waarschijnlijk een van de velen die last heeft van reisziekte.
Waarom krijg ik reisziekte?
Reisziekte—ook wel zeeziekte of wagenziekte genoemd—is een ongemakkelijke maar volkomen normale lichamelijke reactie op echte of waargenomen beweging. Dit gebeurt wanneer je hersenen de informatie van je vestibulaire systeem niet kunnen verwerken.
Het vestibulaire systeem bevindt zich in het binnenoor en is verantwoordelijk voor je evenwicht en het gevoel van ruimtelijke oriëntatie. Het bestaat uit kleine, met vloeistof gevulde halfcirkelvormige kanalen op drie assen die draaibewegingen waarnemen, en kleine otolit-organen die lineaire bewegingen en versnellingen detecteren. Deze structuren werken samen met visuele signalen van je ogen en voelinformatie van de zenuwen in je huid en spieren om informatie naar de hersenen te sturen, zodat die de bewegingen van je lichaam coördineert—zonder dat je hier bewust van bent.
Wanneer je echter bijvoorbeeld in een achtbaan zit of achterin een auto plaatsneemt, ontvangt het vestibulaire systeem tegenstrijdige signalen—je omgeving beweegt, maar je lichaam blijft stil. Het systeem kan ook moeite hebben om snelle of heftige bewegingen te verwerken, bijvoorbeeld als je over ruwe zee vaart, schommelend in een boot die op en neer gaat bij elke golf. Dan is het moeilijker je evenwicht te bewaren, en kun je ineens zo misselijk worden dat je moet overgeven.
Symptomen van reisziekte en gevoeligheid
Als je ooit last hebt gehad van reisziekte, herken je vast de duizeligheid, het plotselinge krampgevoel in de maag, het koude zweet en het nare gevoel dat je niet goed kunt bewegen. Deze symptomen kunnen heftig zijn, maar verdwijnen meestal snel zodra je weer vaste grond onder de voeten hebt.
Andere veelvoorkomende klachten zijn misselijkheid, overgeven, verlies van eetlust, meer speeksel, bleekheid, hoofdpijn, snelle ademhaling en vermoeidheid.
Hoewel niemand immuun is, ervaren sommigen de symptomen veel sterker en durven ze amper te ontspannen in een bewegend voertuig, zelfs als het rustig rijdt. Als dit bekend klinkt, kan het zijn dat je gevoeliger bent door:
- zwangerschap
- het gebruik van hormonale anticonceptie
- menstruatie
- een aandoening aan het binnenoor
- erfelijkheid
- slaapgebrek
- migraine
- Ziekte van Parkinson
Vrouwen en kinderen onder de 12 jaar zijn gevoeliger voor reisziekte.
Reisziekte en angst
De symptomen van een angstaanval—duizeligheid, licht in het hoofd, misselijkheid—lijken erg op een aanval van reisziekte. Als heftige angst toeslaat, kan het voelen alsof de grond onder je voeten beweegt, of alsof je gaat vallen terwijl je omgeving en je lichaam eigenlijk stil zijn.
Angst kan deze klachten veroorzaken doordat je hypersnel kunt gaan ademen (hyperventileren)—snelle, oppervlakkige ademhaling zorgt voor minder zuurstof in je hersenen, waardoor je duizelig wordt. Ook beïnvloeden angstreacties je vestibulaire systeem doordat er cortisol en andere stresshormonen vrijkomen. Stresshormonen mobiliseren energie, versnellen je hartslag, bereiden je voor op vechten of vluchten; je gezichtsveld vernauwt zich om gevaar te detecteren en je gehoor wordt scherper. Deze veranderde waarneming kan verwarrend zijn en je vestibulaire systeem tegenstrijdige signalen laten geven aan je hersenen.
In tegenstelling tot gewone reisziekte, die afneemt door even te stoppen of uit te stappen, moet je bij een stressreactie het gevaar van binnen aanpakken. Hieronder vind je twee technieken om je zenuwstelsel te kalmeren:
- Focus op je ademhaling. Bij stress en angst ga je sneller of dieper ademhalen, wat het zuurstof (O2) en koolstofdioxide (CO2) evenwicht in je bloed verstoort; te veel CO2 uitademen leidt tot symptomen als duizeligheid, lichtheid in het hoofd en verwardheid. Om weer in balans te komen, adem je rustig in en uit (ongeveer een ademhaling per vijf seconden) en beperk je de O2 door met getuite lippen te ademen of slechts door één neusgat, of verhoog je CO2 door in een papieren zak te ademen en dezelfde lucht een paar keer opnieuw in te ademen.
- Activeer je zintuigen. Sta even stil bij je omgeving en noem vijf dingen die je ziet, vier die je voelt, drie die je hoort, twee die je ruikt, en één die je proeft. Veel mensen vinden het fijn deze dingen hardop te benoemen om zich weer geworteld te voelen. Herhaal de oefening tot je tot rust komt. Er bestaan meerdere variaties op deze grondingstechniek, maar allemaal leiden ze je aandacht naar je directe omgeving in plaats van naar je angstige gedachten.
Wanneer er geen direct gevaar is en je jezelf weer in het moment kunt brengen, zal je brein snel je stressreactie kalmeren.
Reisziekte tijdens menstruatie en zwangerschap
Zoals eerder genoemd zijn vrouwen gevoeliger voor reisziekte. Tijdens je menstruatie of zwangerschap ben je mogelijk nog vatbaarder. Een onderzoek liet zien dat vrouwen het vaakst last hebben op dag 5 van de cyclus, met een duidelijke daling van de gevoeligheid op dag 12 en 19, en het minst op dag 26. De oorzaak is niet helemaal duidelijk, maar vermoedelijk spelen hormonale schommelingen of een daling in essentiële voedingsstoffen door de menstruatie een rol.
Tijdens de zwangerschap is het soms lastig om reisziekte van ochtendmisselijkheid te onderscheiden. Zwangere vrouwen krijgen vaker klachten door:
- hormonale veranderingen die het evenwicht en de coördinatie beïnvloeden, waardoor het lastiger wordt om balans te houden
- stijging van humaan choriongonadotrofine (HCG), aangemaakt door de placenta tijdens de zwangerschap, die het deel van de hersenen beïnvloedt dat misselijkheid en overgeven regelt
- vochtopeenhoping in weefsels die extra druk zet op het binnenoor, waardoor het vestibulaire systeem gevoeliger wordt voor reisziekte
Hoe kun je reisziekte voorkomen en behandelen?
Ben je gevoelig voor beweging tijdens het reizen? Probeer dan deze tips om reisziekte te voorkomen of verlichten:
Antihistaminica
Zonder recept verkrijgbare antihistaminica zoals dimenhydrinaat (Dramamine), difenhydramine (Benadryl), meclizine (Antivert) en promethazine (Phenergan) verlichten de klachten door het blokkeren van histamine en acetylcholine, stoffen die misselijkheid en overgeven aanwakkeren. Neem het medicijn ruim een uur voor vertrek zodat het kan werken. De sederende werking helpt ook tegen angst, maar daardoor mag je hiermee niet autorijden of activiteiten doen die alertheid vereisen. Tweede- en derde-generatie antihistaminica zijn niet effectief tegen reisziekte.
Scopolamine
Scopolamine, meestal in de vorm van een pleister, werkt ook door acetylcholine te blokkeren. De pleister is handig voor langere reizen omdat deze tot drie dagen effectief blijft, maar is alleen op voorschrift verkrijgbaar vanwege wisselwerkingen met andere medicatie en het risico op misbruik, hoewel daarover soms overdreven wordt in de media.
Deze middelen kunnen bijwerkingen geven zoals slaperigheid, droge mond, wazig zicht, verstopping en hoofdpijn. Wil je liever geen of niet op tijd medicijnen nemen, probeer dan deze vier technieken:
Kijk vooruit
Richt je blik op de reisrichting zodat je hersenen de beweging kunnen volgen. Lees geen boek of kijk niet op een scherm; je perifere zicht vangt dan toch bewegingen op waardoor je hersenen juist meer verward raken.
Kies de juiste plek
Als passagier in de auto kun je het beste voorin plaatsnemen; dan is het makkelijker ontspannen. Op een boot kun je beter niet voorin zitten omdat daar de beweging het sterkst is. Reis je met een groter voertuig en kan het, lig dan even neer of loop wat rond: een beetje bewegen helpt je evenwichtsorgaan te stabiliseren.
Let op voeding
Eet licht voor vertrek en vermijd zware of vette maaltijden. Tijdens de reis helpen droge crackers en koude slokjes water om je maag te kalmeren. Kauwgom kan ook helpen: onderzoek wijst uit dat kauwen de klachten van reisziekte vermindert. Aangename smaken en geuren verlichten misselijkheid en kauwen helpt bij duizeligheid.
Kruidenthee van kamille, zoethout of gember wordt traditioneel ingezet tegen misselijkheid; ook gemberkoekjes of gemberkauwgom kunnen helpen.
Acupressuur
Acupressuur houdt in dat je druk uitoefent op bepaalde punten van het lichaam om spierspanning te verminderen en energie vrij te laten stromen. Door op het zogenaamde “P6-punt” te drukken—ongeveer twee vingers vanaf de polsplooi, in het midden tussen de pezen aan de binnenkant—help je misselijkheid en overgeven verminderen. Er zijn speciale polsbandjes die continu druk uitoefenen, maar je kunt ook met je vinger het punt zoeken, rustig ademhalen en 30 tot 60 seconden lichtjes drukken. Herhaal zo vaak als nodig.
Gewenning
Als je bemanningsleden van boten gewoon ziet doorwerken op een ruwe zee, vraag je je misschien af waarom sommigen nauwelijks last krijgen. Onderzoek laat zien dat geleidelijke blootstelling aan bewegende voertuigen zoals boten, auto’s of achtbanen je gevoeligheid vermindert. Ga je zelden met een boot, dan kun je ook met autoritten oefenen.
De conclusie
Niemand is volledig beschermd tegen reisziekte. Al werken je visuele, vestibulaire en lichamelijke systemen mooi samen, plotselinge of extreme veranderingen in beweging kunnen de signalen verstoren en zo klachten veroorzaken. De symptomen zijn vervelend, maar zelden gevaarlijk en goed te beperken of zelfs te voorkomen met eenvoudige middelen. Angstig uitkijken naar reisziekte kan het erger maken, dus ontdek wat voor jou helpt en wees voorbereid. Reis je met het vliegtuig of de boot, dan hebben medewerkers meestal veel ervaring met het begeleiden van passagiers met reisziekte—vraag gerust om hulp als je klachten krijgt.
Download WomanLog nu:
