Rusteloze Benen Syndroom
Helemaal stilzitten voor langere tijd is voor niemand makkelijk en niet per se gezond, maar mensen met het Rusteloze Benen Syndroom voelen een onweerstaanbare drang om hun benen te bewegen of te schudden, vooral ‘s nachts in bed. Het hele been smeekt om te bewegen – anders volgt er een ondragelijk ongemak.
Rusteloze Benen Syndroom (RLS), ook wel de ziekte van Willis-Ekbom, werd ooit gezien als een milde gezondheidskwaal zonder duidelijke oorzaak. Hoewel het meestal geen groot gezondheidsrisico vormt, kunnen de constante stress, het ongemak en de verstoorde nachtrust op termijn toch een serieus probleem worden.
Het Rusteloze Benen Syndroom uit zich gewoonlijk als een onweerstaanbare drang om de benen te bewegen. Er lijkt geen pijn te zijn, maar veel mensen melden toch aanzienlijk ongemak, zoals kloppingen, zeurende pijn en een kruipend gevoel in de benen die vragen om beweging.
RLS kan één of beide benen treffen—het hele been, of alleen de kuiten, voeten of dijen. Het gevoel is niet altijd goed onder woorden te brengen, maar het is er wel degelijk.
RLS is geen eigenaardigheid of rusteloos trekje, en ook geen spierkramp. De drang tot bewegen is onvrijwillig, maar niet helemaal buiten controle te houden. Het syndroom kan over tijd ernstiger worden, want poging tot onderdrukken veroorzaakt veel ongemak en voelt haast onmogelijk. RLS wordt inmiddels als een neurologische aandoening beschouwd.
Vooral ‘s nachts kan RLS erg storend zijn, als andere prikkels wegvallen en het lichaam zich bewust wordt van zijn eigen sensaties. Het komt ook veel voor tijdens de zwangerschap.
Wat veroorzaakt het Rusteloze Benen Syndroom?
De precieze oorzaken van RLS blijven lastig te achterhalen. We kennen deze aandoening al lang—de eerste beschrijving stamt uit de 17de eeuw. Toch betekent dat niet dat een diagnose eenvoudig is, omdat zowel klachten als oorzaken vaak vaag zijn.
Moderne wetenschappelijke studies tonen aan dat de meeste mensen met RLS waarschijnlijk een genetische aanleg hebben voor deze aandoening. Neurologische processen in de hersenen liggen ten grondslag aan het rusteloze gevoel. Om spieren te regelen en te bewegen is ons brein afhankelijk van een communicatienetwerk, waarbij neurotransmitters signalen van spieren ontvangen en deze laten samentrekken of ontspannen. Bij RLS-patiënten zit er een verstoring in dit netwerk, die zich uit als een onbedwingbare drang om de benen te bewegen, vooral bij langer zitten, liggen of rusten.
Eén neurotransmitter die een rol lijkt te spelen bij RLS is dopamine. Dopamine staat vooral bekend om haar invloed op stemming en genot, maar speelt eveneens een rol in spiercontrole. Een tekort aan dopamine wordt geassocieerd met RLS, en zwangerschap, bepaalde medicatie of ziekten als Parkinson kunnen het dopaminepeil verstoren en zo RLS opwekken.
Een andere belangrijke factor is het micronutriënt ijzer. IJzer is essentieel voor hersenfuncties en andere lichaamsprocessen. IJzertekort—en dus ook bloedarmoede—draagt bij aan de symptomen van RLS.
Omgevingsfactoren en chemische triggers kunnen dat rusteloze gevoel aanwakkeren, vooral voor het slapen en ‘s nachts. Denk hierbij aan:
- stress
- alcohol
- cafeïne
- gebrek aan lichaamsbeweging
- slecht slaappatroon
Belangrijk om te weten: RLS is niet simpelweg een directe reactie op stress, het heeft complexe oorzaken en is vooral genetisch bepaald. Stress kan de klachten versterken, maar is niet de enige oorzaak.
Wat helpt tegen rusteloze benen?
Het beheersen en verlichten van rusteloze benen bestaat vaak uit een combinatie van leefstijlaanpassingen, zelfzorg en soms medische interventies. Er is geen standaardoplossing, maar deze technieken kunnen helpen:
Leefstijlaanpassingen. Geef prioriteit aan een gezonde levensstijl met regelmatige beweging, goede voeding en voldoende hydratatie. Zachte, regelmatige beweging zoals wandelen, zwemmen of yoga is belangrijk om de doorbloeding, organen, spieren en hersenfunctie te ondersteunen.
Stressmanagement is belangrijk want stress beïnvloedt alle aspecten van je gezondheid. Het hectische leven van nu is geneigd zelfzorg te vergeten. Loopt het spaak op werk, school of thuis? Creëer ruimte om te praten met een vriendin of therapeut, of neem afstand zodat je kunt opladen. Technieken als diepe ademhaling, meditatie of mindfulness helpen veel vrouwen hun RLS onder controle te houden.
Aangezien RLS vooral ‘s nachts opspeelt, is goede slaaphygiëne essentieel om toch voldoende rust te krijgen ondanks onaangename gevoelens in de benen. Houd een vast slaappatroon aan en zorg voor een comfortabele slaapomgeving. Ontspantechnieken zoals meditatie, diepe ademhaling, een warm bad, en (zelf)massage zijn waardevol voor je bedroutine.
Probeer triggers te vermijden die bij jou de klachten verergeren, zoals cafeïne, alcohol of bepaalde medicijnen.
Werken leefstijlaanpassingen onvoldoende, maak dan een afspraak met je zorgverlener. Die kan medicatie voorschrijven die zich richt op het dopaminepeil of andere onderliggende oorzaken. Soms wordt RLS behandeld met spierverslappers, opioïden of met voorgeschreven medicijnen voor neurologische aandoeningen of slaapstoornissen. Veel patiënten geven echter aan dat medicatie aanvankelijk werkt, maar daarna minder effectief wordt.
Als rusteloze benen een symptoom zijn van een onderliggende aandoening—zoals zwangerschap, nierziekte of neuropathie—kan behandeling van de hoofdoorzaak meestal ook de RLS verlichten.
Zijn je klachten aanhoudend, ernstig of zeer belemmerend? Raadpleeg dan je zorgverlener. Zij kan mogelijke oorzaken achterhalen en een passende behandeling adviseren.
Waarom heb ik rusteloze benen tijdens de zwangerschap?
Zelfs als je normaal geen RLS-klachten hebt, is het tijdens de zwangerschap een veelvoorkomend symptoom dat meestal verdwijnt na het eerste trimester of na de bevalling. De exacte oorzaak is onduidelijk, maar grote veranderingen in het lichaam van de zwangere kunnen dit syndroom veroorzaken.
Hormonale schommelingen
Zwangerschap is synoniem aan hormonale fluctuaties en een aanzienlijke stijging van oestrogeen en progesteron. Dit beïnvloedt veel systemen in het lichaam, inclusief het centrale zenuwstelsel, dat betrokken is bij rusteloze benen.
IJzertekort
Verschillende studies suggereren dat ijzertekort, of een lage ijzervoorraad, bijdraagt aan RLS. Dit komt vaak voor tijdens de zwangerschap omdat het bloedvolume toeneemt en er meer ijzer nodig is voor moeder en kind.
Het is belangrijk dat zwangeren hun ijzergehalte laten controleren, zeker als ze tot de risicogroepen behoren:
- twee of meer zwangerschappen snel achter elkaar
- zwanger van een meerling (tweeling, drieling, ...)
- bloedarmoede buiten de zwangerschap
- sterke menstruatie buiten de zwangerschap
- te weinig ijzerrijk eten
Let goed op symptomen van bloedarmoede, zoals vermoeidheid, duizeligheid, kortademigheid, bleke huid en—bekend—vreemde trek in niet-voeding zoals zand, ijs of aarde.
Zenuwbeknelling
Zwangerschap kan lichamelijk ongemakkelijk zijn. Naarmate de baarmoeder groeit wordt er druk uitgeoefend op omliggende zenuwen, wat ongemak in bekken en benen kan veroorzaken. Dit kan rusteloze benen, ischias en andere klachten verergeren.
Slaapproblemen
Ook slapen gaat tijdens de zwangerschap niet altijd vanzelf. Oorzaken zijn onder andere een groeiende buik, pijn, brandend maagzuur en veelvuldig plassen. Komt daar RLS bij, ontstaat een vicieuze cirkel van slaaptekort en verergering van klachten.
Stress, angst en zwangerschapscomplicaties zoals zwangerschapsdiabetes of pre-eclampsie kunnen ook bijdragen aan RLS.
Wat helpt tegen rusteloze benen tijdens de zwangerschap?
Rusteloze benen tijdens de zwangerschap kunnen een behoorlijke uitdaging zijn; goede nachtrust is immers cruciaal voor zowel moeder als baby. RLS behandelen is soms lastig, maar deze strategieën kunnen helpen. Ze zijn doorgaans veilig, maar overleg bij twijfel altijd met je zorgverlener.
Enkele manieren om rusteloze benen te verlichten tijdens je zwangerschap (en daarbuiten):
Lichte beweging. Doe rustige, low-impact oefeningen zoals wandelen of zwangerschapsyoga voor een betere doorbloeding en mogelijk minder klachten. Door overdag actief te zijn raakt je lichaam op natuurlijke manier vermoeid voor het slapen. Ook rustige stretchoefeningen voor het slapengaan kunnen spanning in benen, kuiten en voeten verlichten, zolang je het zachtjes houdt.
Ontspanmomenten. Een warm bad, massage of korte meditatie kunnen stress verminderen en je lichaam voorbereiden op betere slaap. Door de aandacht op het lijf te richten, kom je tot rust; progressieve spierontspanning waarbij je bewust spiergroepen aanspant en ontspant helpt ook.
Een warm of koud kompres op het aangedane been kan tijdelijk verlichting bieden en het ongemak verzachten. Het pakt niet de oorzaak aan, maar voor de broodnodige nachtrust is zelfs tijdelijke verlichting waardevol.
Benen omhoog helpt de bloedcirculatie en vermindert ongemak. Dit is ook een goede tip voor niet-zwangeren. Gebruik kussens ter ondersteuning en bewaak goede slaaphygiëne.
Zorg voor voldoende ijzer. Bevestigt je arts ijzertekort als oorzaak, voeg dan voorgeschreven ijzersupplementen toe aan je voeding. In ernstige gevallen kan medicatie verlichting geven, maar gebruik medicijnen alleen op advies van je arts.
Vermijd triggers die jouw klachten verergeren, zoals cafeïne, sommige medicijnen en stressvolle activiteiten. Herken je eigen triggers en probeer ze te vermijden. Jouw gezondheid en die van je baby staan voorop.
Moet ik mijn rusteloze benen stretchen?
Stretchen kan prettig zijn en tijdelijk verlichting geven bij RLS, maar werkt niet altijd en niet voor iedereen. Omdat het syndroom neurologisch is, kan te veel aandacht voor de aangedane spieren of overbelasting averechts werken. Stretchen: doe voorzichtig en let goed op je lichaam.
Voer zachte mobiliteitsrekoefeningen uit, beginnend bij je kuiten of zelfs tenen, en voeg heupopeners toe voor ontspanning in benen en bekken.
Stretchen werkt vaak het beste in combinatie met andere methodes, zoals warme baden, zachte massage, warme of koude kompressen, of wat yoga voor ontspanning. Regelmatig wandelen of matig intensief bewegen bevordert tevens de circulatie en jouw algehele gezondheid.
Hoe slaap je het beste met rusteloze benen?
Slapen kan een grote uitdaging zijn bij RLS, maar deze tips kunnen je comfort en slaapkwaliteit verbeteren. Veel overlap met algemene slaaphygiëne en slaapstoornissen, maar het kan helpen RLS als een eigen slaapstoornis te benaderen en zo aan te pakken:
Creëer een comfortabele, betrouwbare slaapomgeving met goede slaaphygiëne. Zorg dat de kamer koel, donker en stil is. Elimineer afleiding en zorg voor schoon, fris beddengoed. Kies comfortabele kussens en een goed matras om druk op de benen te minimaliseren en te zorgen voor goede uitlijning van rug en benen.
Vaak horen we dat op de rug slapen het beste is doordat het gewicht gelijkmatig verdeeld wordt, maar als je RLS hebt is het moeilijk geforceerd op je rug te liggen. De meeste vrouwen slapen trouwens op hun zij. Voelt op je zij prettiger? Plaats dan een kussen tussen je knieën voor betere uitlijning van rug en benen.
Slaap is zó belangrijk dat hersenen en lichaam zich aanpassen aan de omstandigheden die je zelf creëert. Toch zijn er bepaalde regels die verbetering geven: sta iedere ochtend rond hetzelfde tijdstip op, ga ongeveer tegelijk naar bed, eet op vaste momenten en neem bij je laatste maaltijd wat eiwitten om nachtelijk ontwaken door honger te voorkomen. Schakel je schermen minstens twee uur voor het slapengaan uit—blauw licht houdt je wakker. Beweeg overdag rustig om wat vermoeid te zijn als het bedtijd is. Zelfs als je genoeg uren maakt, heb je misschien alsnog niet genoeg diepe slaap. Er bestaan inmiddels talloze slaaptrackers; op je telefoon staat er mogelijk al één.
Oefen enkele minuten ontspanningstechniek voor het slapengaan. Diepe ademhaling, meditatie of progressieve spierontspanning helpen lichaam en geest kalmeren. Een warm bad voor bedtijd kan spieren ontspannen en je slaapmodus activeren. Warme of koude packs op je benen geven tijdelijke verlichting.
Denk aan een slaapmiddel. In sommige gevallen kan (kortdurend) gebruik van natuurlijke of vrij verkrijgbare slaapmiddelen helpen om beter te slapen. Overleg altijd met je arts, zeker bij zwangerschap of onderliggende aandoeningen. Het antihistaminicum difenhydramine—in veel vrij verkrijgbare slaapmiddelen—werkt verdovend, maar studies tonen aan dat langdurig gebruik schadelijk kan zijn voor de hersenen. Een avondritueel met een kopje kamillethee kan als slaaptrigger werken. Er zijn veel verschillende kruidenmengsels voor ontspanning.
Is magnesium goed bij rusteloze benen?
Ja, magnesium is nog een mineraal dat bij sommigen kan helpen de klachten van RLS te verminderen. Magnesium speelt een cruciale rol in vele lichaamsfuncties, zoals spier- en zenuwwerking. Uit sommige studies blijkt dat een magnesiumtekort samenhangt met het ontstaan of verergeren van rusteloze benen.
Magnesium staat bekend om haar spierverslappende eigenschappen. Voldoende magnesium kan spierspanning en ongemak verminderen en dus RLS-klachten verlichten. Magnesium draagt bovendien bij aan een betere slaapkwaliteit, hersenfunctie en vermindert het risico op hart- en vaatziekten, wat op zijn beurt weer kan helpen bij RLS.
Voeg magnesiumrijke voeding toe zoals groene bladgroenten, noten, zaden, volkorenproducten en peulvruchten. Begin nooit zomaar met extra supplementen—en al helemaal niet tijdens de zwangerschap of bij een bestaande aandoening—zonder advies van je arts over welk supplement het beste past bij jouw persoonlijke situatie.
Download WomanLog nu:
