Catfishing en liefdesscams: herken de waarschuwingssignalen
Online daten begon voor het eerst echt halverwege de jaren negentig. Het is aannemelijk dat de eerste liefdesscams kort daarna volgden. We willen allemaal verbinding maken, maar als het om jouw veiligheid en emotioneel welzijn gaat, moeten er eerst grenzen en vertrouwen opgebouwd worden voordat je een volgende stap zet. Weten hoe je een catfish herkent, kan je helpen om deze vorm van emotioneel misbruik te vermijden terwijl je online naar relaties zoekt.
“Catfishing” is berucht geworden in de wereld van online daten. Een “catfish” of “catfisher” is iemand die zich online voordoet als een ander persoon om relaties aan te gaan op basis van valse voorwendselen. Een bewerkte foto posten en een paar details overdrijven om je leven spannender te laten lijken, gebeurt niet altijd met kwade intenties, maar een over-gecurateerd profiel is iets heel anders dan die van een roofdier die met opzet vertrouwen wint voor ego, seks of geld. Soms leidt catfishing zelfs tot grootschalige financiële oplichting of een ernstige bedreiging van je leven en veiligheid.
Toch is liefde vinden online zeker mogelijk. Sinds sociale interacties zich steeds meer afspelen in cyberspace, zijn veel gelukkige koppels ontstaan via chatrooms, datingapps en andere online platforms. Tijdens de lockdowns van de pandemie schoten online liefdesmatches omhoog. Helaas nam ook het aantal liefdesscams flink toe.
Wellicht kom je verschillende soorten catfishers tegen—van de alledaagse leugenaar tot een gevaarlijke oplichtster—maar slachtoffer worden is altijd een nare ervaring.
Bovendien zijn online scams vaak juridisch gezien niet verboden. Als je geld of privéfoto’s naar iemand online stuurt, doe je dat officieel vrijwillig. Als je met iemand het bed deelt, was dat jouw keuze, zelfs als diegene achteraf gelogen blijkt te hebben over haar burgerlijke staat. Grote sociale media-platforms beweren aan veiligheid te werken, maar een nep-profielfoto plaatsen, liegen over je werk, of zelfs een compleet valse identiteit aanmaken is op de meeste plekken niet tegen de regels.
Laten we dit meteen duidelijk stellen: als je in de leugens van iemand bent getrapt, is het nooit jouw schuld dat zij hebben gelogen. Catfishers blijven doelbewust in hun rol; ze steken veel tijd en zelfs geld in het laten geloven van hun verhaal.
We horen vaker verhalen over mannen die vrouwen foppen, zoals de Tinder Swindler die zich voordoet als rijke man om aantrekkelijker te lijken, maar oplichting kan alle kanten op. De laatste jaren werden meerdere LGBTQ datingapps getroffen door “sextortion”-haatmisdrijven en catfishingscams. Iedereen kan een valse identiteit aannemen en professionele oplichters opereren soms zelfs met een team vanuit één account: ze managen gesprekken, houden het contact levendig en faken zelfs videogesprekken.
Geloof niet alles wat je op het internet leest. Dat geldt al sinds het begin, en met nieuwe technologie worden de trucs steeds geavanceerder. Het bijhouden van de laatste scams en deepfake-trucs kan uitputtend zijn en ondermijnend voor je zelfvertrouwen.
Een gouden regel uit de oude doos—als iets te mooi lijkt om waar te zijn, is dat waarschijnlijk ook zo. Iedereen probeert indruk te maken bij het daten, en online is dat niet anders. Je wilt jezelf misschien zo goed mogelijk presenteren en een oude foto gebruiken waarop je er gunstig uitziet. Dat is heel normaal, maar tegelijk een teken om niet helemaal in de ban te raken van mooie woorden en plaatjes.
Voorzichtig zijn betekent niet dat er iets mis is met jou of dat je niet het beste verdient. Als het contact met een nieuwe romantische interesse je laat twijfelen of de complimenten echt zijn, vertrouw dan op je intuïtie. Catfishing lijkt vaak op cyberpesten, net zoals populaire meiden op school soms de buitenstaander voor de gek houden. Als iemand je expres bedriegt, heeft zij geen respect voor jou als persoon. Niemand verdient zo’n behandeling, maar toch overkomt het velen.
Wie wordt slachtoffer?
Het korte antwoord: het kan iedereen overkomen.
Bepaalde groepen zijn kwetsbaarder en dus favoriet onder professionele oplichters:
- Ouderen met spaargeld en pensioen, die niet internetvaardig zijn
- Tienermeisjes die op zoek zijn naar spanning en verbinding
- LGBTQ’ers op datingapps
- Gescheiden vrouwen en singles die hun relatiestatus online delen
Iedereen die zich online eenzaam voelt, is aantrekkelijk voor de catfisher. Vraag eens aan vriendinnen en familie naar hun online relaties. Als je weduwe moeder ineens rechtstreeks chat met een geweldig type via Facebook, wees dan alert en zorg dat ze de waarschuwingssignalen kent.
De waarschuwingssignalen
Het grootste waarschuwingssignaal, een rode alarmvlag, hét moment om op de rem te trappen: wanneer je online date ineens om geld vraagt. En dat maakt niet uit of dat voor zichzelf is, of zogenaamd voor een ander met een zielig verhaal.
STUUR NOOIT GELD NAAR EEN ROMANTISCHE ONLINE CONTACTPERSOON, hoe goed je haar ook denkt te kennen, zelfs niet als je al maanden contact hebt of haar via video hebt gesproken. Stuur geen geld. Deel geen bankgegevens. Geef geen gedetailleerde info over je thuissituatie.
Een ervaren oplichtster komt met een dringend en aannemelijk verhaal waarom zij geld nodig heeft. Medische kosten, hulp aan haar oma, of reizen om jou te ontmoeten. Hoe geloofwaardig het ook klinkt, hoe graag je haar ook vertrouwt: blijf bij je standpunt. Als iemand werkelijk niemand heeft die kan helpen, is daar waarschijnlijk een goede reden voor. Er zijn legitieme manieren om geld te lenen zonder onbekenden online te benaderen.
Cryptocurrency-scams zijn inmiddels een plaag. Je online liefde praat ineens over crypto en hoe succesvol zij of haar vrienden zijn. Nieuwsgierig of om indruk te maken, wil je soms meedoen. Snel geld is verleidelijk! Maar let op voor hoge druk, uitnodigingen om apps te downloaden, anonieme groepschats, beroemdheden die iets aanprijzen, en gegarandeerde winst. Zet nooit geld in waar je niets van begrijpt—doe eerst onderzoek!
Even snel googelen is niet voldoende. Valse merken en volledig fictieve websites zijn vaak erg overtuigend. Je registreert je, zet geld op je nieuwe account, alles lijkt tiptop… totdat al je geld én gegevens verdwenen zijn.
Elk legitiem crypto-initiatief publiceert een whitepaper: een document met uitleg over hun technologie en doelen. Ga je meedoen in deze risicovolle wereld, zorg dan dat je weet waar je aan begint.
Maar vaak zijn er al tekenen lang voordat er om geld gevraagd wordt: Dit zijn aandachtspunten:
Hun baan is op afstand, geheimzinnig, of opvallend hoog aangeschreven. Militaire liefdesscams komen vaak voor. In eerste instantie lijkt het logisch: eenzame soldaten, ver van huis, die online liefde zoeken. Maar deze rol maakt het makkelijk om op vragen vage antwoorden te geven, zoals: Waar zit je precies? Wat doe je daar? Wat deed je hiervoor? Wanneer kunnen we afspreken? Kun je meer foto’s sturen? Sorry schat, dat is geheim.
Vergelijkbare verhalen: boorplatformmedewerker, buitenlandse diplomaat, topmanager van een geheimzinnig of afgelegen bedrijf.
Ze beginnen direct over de liefde. “Lover bombing” is het overdonderen met liefdesverklaringen, snel praten over trouwen, cadeautjes en grote beloften. Zo proberen ze snel persoonlijke informatie, zoals je adres en telefoonnummer, te krijgen.
Het is verleidelijk om erin mee te gaan—wie wil zich niet geliefd voelen? Oké, misschien is het wat overdreven, maar hij is gewoon eenzaam of komt uit een andere cultuur… Je vindt altijd wel een reden, maar blijf met beide benen op de grond tot je meer zekerheid hebt.
Hun sociale media zijn apart. Of ze hebben heel weinig, of juist overdreven veel “vrienden”. Hun profielbeeld lijkt te mooi om waar te zijn. Ze pochen met rijkdom en spannende avonturen. Hun profiel verandert nauwelijks, of ze delen alleen gebeurtenissen uit het verleden—nooit iets actueels. Wensen vrienden hen publiekelijk een fijne verjaardag of taggen ze in grappige memes?
Hun verhalen kloppen niet. Merk je tegenstrijdigheden in details over familie, jeugd, plannen of iets anders? Vermijden ze onderwerpen of reageren ze defensief? “Verwarren ze feiten”? Stel gerust vervolgvragen. Krijg je geen duidelijke antwoorden, overweeg dan of dit contact de moeite waard is. Controleer wat je verteld wordt, maar onthoud: wat jij kunt vinden, kan de ander ook.
Ze kopiëren teksten of spreken je taal niet goed. Nog een rode vlag: slecht taalgebruik, standaardformuleringen en kromme zinnen. Typfouten zijn normaal, maar de zogenaamde Nigeriaanse prinsen focussen vaker op winst dan op correcte communicatie. Oplichters hebben vaak meerdere slachtoffers tegelijk. Plak eens een vreemde zin van je online date in de zoekbalk op je social media—vind je die terug, dan weet je dat je niet uniek bent.
Ze komen afspraken niet na. Je appt wat heen en weer, spreekt af om te bellen of elkaar ergens te ontmoeten, en op het laatste moment gaat het niet door, of komt ze niet opdagen met een smoes. Is ze echt druk, of houdt ze je bewust aan het lijntje?
Ze worden snel controlerend. “Wat doe je nu? Met wie ben je? Waar ga je naartoe?” Wil je chatvriendin voortdurend alles weten? Is dat omdat ze zo gek op je is? Vraag jezelf af hoe dit voelt. Zoek geen excuses voor controlerend gedrag! Controle is een felrood signaal, ook bij mensen die verder eerlijk zijn over hun identiteit.
Hoe bescherm ik mezelf tegen catfishing?
Neem als online dater deze voorzorgsmaatregelen:
Check hun sociale media profiel. Zoek op haar naam samen met werk, woonplaats, school of hobby’s; kijk of het profiel klopt. Gebruik omgekeerd zoeken op profielfoto’s via Google Image Search, TinEye, Veracity of soortgelijke diensten, door de afbeelding op te slaan en te uploaden. Is jouw nieuwe vlam iemands anders foto aan het gebruiken, dan kom je er hiermee vaak achter (maar niet altijd).
Zorg dat jouw eigen profiel niet te veel prijs geeft. Gebruik privacyinstellingen, en deel niet te veel—plaats geen gevoelige info, stuur geen geld, verstuur of post geen expliciete foto’s van jezelf.
Heb je het gevoel een serieuze match te hebben en ga je een digitaal contact aan? Betrek vrienden bij het verhaal, ook als ze de ander alleen van horen zeggen kennen. Vertel altijd iemand als je in het echt wilt afspreken.
Ouderen en kinderen zijn zich soms niet bewust van online manipulatie. Bespreek met je omgeving hoe ze online veilig blijven.
Blokkeer en rapporteer verdachte accounts zonder aarzeling. Is je geld of iets anders afgetroggeld, slik je trots in en meld het bij de politie. Ze kunnen niet altijd direct helpen—een valse identiteit is immers lastig te herleiden. Maar een getuigenis kan in de toekomst helpen om de oplichter te stoppen bij andere slachtoffers.
Het ligt aan haar, niet aan jou
Hoewel catfishing tijdens de pandemie weer meer voorkwam, blijven online oplichters de uitzondering. Catfishing is een afschuwelijke vorm van emotionele manipulatie en cyberpesten.
Mocht je zelf het gevoel hebben een valse identiteit nodig te hebben online, denk dan na en overweeg hulp te zoeken.
Bij online romantisch contact is het beter het zekere voor het onzekere te nemen. Een eerlijk persoon respecteert jouw behoefte aan vertrouwen en veiligheid als jullie praten of afspreken. Is je online liefde echt, dan verdient zij ook oprechte communicatie van jouw kant. Samen kun je de woelige wateren van online daten trotseren en iets onvolmaakts maar moois opbouwen—ook offline.
Je kunt je menstruatie bijhouden met WomanLog. Download WomanLog nu:
