Seks tijdens en na de zwangerschap
Zwangere vrouwen en toekomstige vaders maken zich vaak zorgen of seks tijdens de zwangerschap veilig is en of het de baby niet zal schaden. Toch betekent zwanger zijn niet dat je seksuele onthouding moet betrachten: noch penetratie, noch een orgasme kan het kind kwaad doen.
De zwangerschap stelt de intimiteit van een koppel op de proef—het libido van een zwangere vrouw is instabiel omdat het wordt beïnvloed door hormonen en hoe zij en haar partner de veranderingen in haar lichaam ervaren. Inzicht in de lichamelijke en psychologische veranderingen die een vrouw doormaakt tijdens de zwangerschap kan koppels helpen om moeilijkheden te overwinnen.
Zwangerschap is geen ziekte, maar veroorzaakt wel echte hormonale, fysieke en psychologische omwentelingen, die een aanzienlijke impact kunnen hebben op de zwangere vrouw en op haar omgeving.
Het eerste trimester
Het libido verandert tijdens de zwangerschap, en dat is heel normaal. De zin in seks neemt meestal af in het eerste trimester door vermoeidheid, misselijkheid, braken en andere kleine ongemakken veroorzaakt door verhoogde oestrogeen- en progesteronspiegels. Soms gaan deze symptomen gepaard met constipatie, aambeien, brandend maagzuur of vaginale droogte.
Een zwangere vrouw wordt als vanzelf minder fysiek beschikbaar voor haar partner doordat haar lichaam onder invloed van hormonen zoveel verandert. Wat normaal prettig voelt, kan soms onplezierig zijn. Penetratie kan pijnlijk zijn doordat de vaginawanden en de positie van de baarmoederhals veranderen. Sommige vrouwen merken ook dat ze meer cervixslijm produceren.
De borsten worden groter, wat de partner vaak prettig vindt, maar voor veel vrouwen worden ze gevoeliger en pijnlijker. Waarom? De hormonen van een aanstaande moeder bereiden haar borsten voor op borstvoeding door de groei van melkproducerende klieren te stimuleren. Dit gaat erg snel en, zoals bij elke snelle groei, kan het pijnlijk zijn. Het lichaam van de aanstaande moeder kan zwaar en pijnlijk aanvoelen; haar borsten kunnen zwaar, gezwollen en overgevoelig zijn, vooral de tepels, waardoor seksueel spel oncomfortabel kan worden.
Omdat partners soms moeite hebben om deze veranderingen in verlangen te begrijpen, is communiceren belangrijk en kan het lonen om andere vormen van intimiteit te verkennen. Ook als seks minder vaak voorkomt, is er geen reden om van plezier af te zien. Zie deze periode eerder als drie maanden van rust in een tedere, sensuele sfeer, want het negeren van elkaars behoeften en gevoelens kan blijvende emotionele wonden opleveren.
Niet alle zwangere vrouwen reageren echter hetzelfde op hormonale veranderingen—hogere spiegels van geslachtshormonen en een verhoogde doorbloeding van het genitale gebied kunnen het seksuele verlangen juist doen toenemen. Toch komt het het meest voor dat het libido afneemt in het eerste trimester en toeneemt in het tweede.
Het tweede trimester
Naarmate het lichaam went en veel vervelende symptomen afnemen, voelt de aanstaande moeder zich doorgaans energieker. Het tweede trimester is voor veel vrouwen lichamelijk comfortabeler en, omdat het grootste risico op een miskraam voorbij is, ook psychologisch ontspannender.
Het libido keert terug! Vanaf de vierde maand van de zwangerschap ervaren veel vrouwen een gevoel van vitaliteit waarbij hun seksuele verlangen weer opleeft, soms zelfs intenser is dan vóór de zwangerschap. Het lichaam is nog niet zo zwaar als later zal worden en de vermoeidheid neemt af. Doorbloedingsverhoging van het genitaal gebied zorgt voor overgevoeligheid, wat de seksuele eetlust vergroot. Toegenomen vaginale afscheiding en het op de geslachtsdelen drukken van de baarmoeder kunnen het seksueel genot verhogen.
Het is normaal dat de borsten vanaf de tweede helft van de zwangerschap 'lekkend' kunnen zijn, hoewel dit niet bij alle vrouwen voorkomt. Het lekken gebeurt onbewust: het is een reflex als de borsten gestimuleerd worden, als je je gelukkig en ontspannen voelt of zelfs als je een baby hoort huilen. Het gaat hierbij om colostrum, ook wel de eerste moedermelk genoemd; een geconcentreerde voedingsstof die het vrouwenlichaam maakt voor de baby. Door kleine zoogkompressen in de beha te dragen voorkom je vlekken en gênante situaties.
Rond vijf maanden zijn de bewegingen van de baby goed voelbaar, en kan de baby ook bewegen tijdens het vrijen. Aanstaande ouders ervaren hier uiteenlopende gevoelens bij, maar je hoeft niet bang te zijn dat de baby schade oploopt. De foetus is goed beschermd door de buikwand, de stevige spieren van de baarmoeder en wordt omgeven door het vruchtwater in de vruchtzak.
Tenzij een zorgverlener iets anders aanraadt, zijn de meeste vormen van seks, zoals vaginale, anale en orale seks en masturbatie, volledig veilig tijdens de zwangerschap. De samentrekkingen die bij een orgasme horen zijn niet gelijk aan weeën en kunnen geen vroeggeboorte veroorzaken.
Seksspeeltjes—elektrisch en/of trillend—die bedoeld zijn voor in de vagina worden afgeraden, maar niet-trillende seksspeeltjes kunnen worden gebruikt, zolang hygiëne en comfort gewaarborgd zijn.
Sommige vaders ervaren de foetus als een ‘aanwezigheid’, wat ongemakkelijk kan voelen. Toch is het belangrijk te weten dat de baby niets mee krijgt van seks; de foetus beleeft noch plezier, noch afkeer van het vrijen.
Let op! Zwangerschap alleen is geen garantie voor 100% veilige seks. Als de partner van een zwangere vrouw een actieve of recentelijk gediagnosticeerde soa heeft, moeten alle seksuele contacten worden vermeden om ernstige gezondheidsrisico’s voor moeder en kind te voorkomen. Is de relatie niet wederzijds monogaam, dan is condoomgebruik verplicht.
Het derde trimester
In het derde trimester krijgen veel vrouwen te maken met flinke uitdagingen. Zwellingen, snelle gewichtstoename, uitputting en lichamelijke pijn… Zwangere vrouwen hebben vaak rugpijn, bewegen moeilijk, de buik voelt zwaar en ook maagklachten komen veel voor. Deze mix van klachten maakt seks lastiger.
Ongemak of pijn tijdens seks is in deze fase een veelgehoorde zorg. Verschillende houdingen uitproberen kan helpen. Wil een vrouw seks maar voelt ze zich onprettig bij penetratie, dan zijn er tal van andere intieme mogelijkheden; de zwangerschap is juist een mooi excuus voor creativiteit. Veel koppels laten in het derde trimester penetratie achterwege en kiezen voor strelingen en tedere, sensuele intimiteit.
Naar het einde van het derde trimester komt de bevalling steeds dichterbij. Ondanks alle medische vooruitgang blijft bevallen een mysterieuze, bijzondere gebeurtenis die de gedachten van een vrouw enorm kan vullen, zeker als ze haar eerste kind verwacht. Soms maakt de spanning rondom de bevalling dat er weinig ruimte overblijft voor seks.
Sommige vrouwen zijn bang dat seks aan het einde van het derde trimester weeën kan opwekken, en sommige artsen raden seks in de laatste weken van de zwangerschap af omdat prostaglandines (hormoonachtige stoffen in sperma) het rijpen van de baarmoedermond kunnen stimuleren. Medicatie met prostaglandines wordt soms gebruikt om bevallingen op gang te brengen, vaak samen met oxytocine.
Hoewel dit onderwerp is onderzocht, is de rol van seks bij het op gang brengen van een bevalling onzeker. De privé-aard van seksueel contact maakt wetenschappelijk onderzoek lastig.
Omdat er nooit een direct verband is aangetoond, gaan de meeste artsen ervan uit dat seks onder normale omstandigheden geen vroeggeboorte veroorzaakt en de ligging van de baby niet beïnvloedt, maar mogelijk kan helpen als de bevalling al op natuurlijke wijze begint. Zij adviseren dat geliefden seks kunnen hebben tot aan de bevalling zolang er onderling verlangen is en geen medische bezwaren.
Wanneer geen seks?
Artsen adviseren een zwangere vrouw geen seks te hebben (of geen activiteiten waarbij ze opgewonden raakt of een orgasme krijgt) als ze kans loopt op:
- risico op miskraam of een voorgeschiedenis met miskramen
- kans op vroeggeboorte (weeën voor 37 weken zwangerschap)
- vaginale bloedingen, afscheiding of buikkrampen zonder duidelijke oorzaak
- een gebroken of lekkende vruchtzak
- te vroeg ontsluiting van de baarmoedermond
- de placenta ligt te laag in de baarmoeder
- de vrouw verwacht een meerling (tweeling, drieling, etc.)
Seks na de zwangerschap: hoe snel?
Na de bevalling is seks vaak het laatste waar een nieuwe moeder aan denkt. De behoefte aan intimiteit kan worden uitgesteld door vermoeidheid en pijn. Een lichaam dat net is bevallen heeft tijd nodig om te herstellen; rust is essentieel. Veel zorgverleners adviseren om pas na vier tot zes weken weer seks te hebben, ongeacht de bevallingsmethode. Bij een vaginale ruptuur die gehecht moest worden, kan het nodig zijn nog wat langer te wachten.
Is deze tijd voorbij en is er weer zin maar blijven pijnklachten bestaan of worden ze erger na seks, dan kan een koud kompres of een vrij verkrijgbare pijnstiller verlichting geven.
Communiceren over wat prettig is en wat niet, blijft belangrijk. Je kunt alternatieven voor penetratieseks bespreken, zoals massage, orale seks of samen masturberen.
Vrouwen klagen er vaak over dat seks na de bevalling minder plezierig is dan daarvoor. Dit komt meestal doordat de vagina droog en gevoelig is door hormonale veranderingen, vooral als ze borstvoeding geven. Dit is normaal, gelukkig tijdelijk, en kan verzacht worden met een glijmiddel.
Ook kan het libido laag zijn doordat ze volledig opgaan in de zorg voor de baby. Dit wordt mede verklaard door een hoge productie van prolactine, het hechtingshormoon, direct na de geboorte, terwijl de oestrogeenproductie juist daalt.
Een andere reden voor minder seksuele zin kan liggen in het feit dat een nieuwe moeder zich niet prettig voelt in haar veranderde lichaam. Als een vrouw zichzelf niet aantrekkelijk vindt, vermijdt ze vaak seks. Het kost tijd om zowel de fysieke conditie als het zelfvertrouwen te herstellen.
De overgang naar het ouderschap vraagt grote aanpassingen en brengt uitdagingen en eisen met zich mee die kunnen leiden tot emotionele problemen. Dit gaat verder dan seksuele beleving alleen; nieuwe ouders moeten hun leven opnieuw inrichten rondom de zorg voor hun baby. Zowel moeders als vaders ervaren emotionele uitdagingen in de kraamtijd. Heb jij of je partner stemmingswisselingen, angst, somberheid, huilbuien, prikkelbaarheid, eet- of slaapproblemen, bespreek dit met je huisarts, verloskundige of psycholoog. Hoe sneller je kraamtranen of een postnatieve depressie herkent, hoe sneller je hulp krijgt en weer beter kunt voelen. Dit is goed voor beide ouders en de baby.
Je menstruatiecyclus bijhouden doe je met WomanLog. Download WomanLog nu:
