Seksuele intimidatie
Seksuele intimidatie wordt gedefinieerd als een ongewenade seksuele toenadering. Als je ongewenste seksuele opmerkingen hebt gekregen, zonder jouw toestemming bent aangeraakt, of bent gepest of onder druk gezet om in te gaan op een seksuele toenadering, heb je seksueel grensoverschrijdend gedrag ervaren.
Seksuele intimidatie kan bij iedereen voorkomen, ongeacht geslacht of leeftijd. Zowel vrouwen als mannen kunnen slachtoffer zijn; zowel vrouwen als mannen kunnen dader zijn. Helaas worden slachtoffers die spreken over seksuele intimidatie vaak gestigmatiseerd, maar om echte hulp te bieden is het essentieel dat zij gehoord en serieus genomen worden.
Seksuele intimidatie is een wijdverspreid probleem. Uit een onderzoek in 2018 bleek dat 81% van de vrouwen, en 43% van de mannen ooit een vorm van seksuele intimidatie heeft meegemaakt. Vrouwen lopen twee keer zo veel kans op seksuele intimidatie, maar mannen ondervinden vaak meer moeite om serieus genomen te worden als ze hulp zoeken.
De dader van seksuele intimidatie heeft meestal op een bepaalde manier macht over het slachtoffer, bijvoorbeeld door fysiek overwicht, of een hogere positie in de sociale hiërarchie (zoals leidinggevende of baas). Angst voor represailles maakt het voor het slachtoffer moeilijker om het gedrag te stoppen.
Verschillende vormen van seksuele intimidatie
Seksuele intimidatie kan zich op veel manieren uiten—ze speelt zich af in het openbaar en privé, in informele en formele settings, tussen bekenden en tussen volslagen vreemden.
Seksuele intimidatie bestaat vaak uit gedrag dat tussen instemmende volwassenen acceptabel en zelfs gewenst is—het verschil is dat het gedrag ongewenst is. Acties die onschuldig lijken kunnen vervelend en bedreigend worden als de ontvanger zich ongemakkelijk voelt en de dader niet stopt; andere vormen van intimidatie zijn overduidelijk kwaadwillig.
Dit zijn voorbeelden van gedrag dat seksuele intimidatie kan zijn:
- Op een suggestieve manier naar iemand kijken
- Fluiten, toeteren, ‘kusgeluiden’ maken, ‘hé schatje’ of iets dergelijks zeggen
- Seksueel getinte grappen maken, ongepaste opmerkingen over iemands lichaam, het uitspreken van seksuele verlangens
- Iemand op denigrerende wijze aanspreken over haar geslacht, gender of geaardheid
- Ongewenste foto's, tekeningen of andere seksuele afbeeldingen tonen of sturen
- Opzettelijk tegen iemand aan schuren of aanraken op een suggestieve manier
- Aandacht, aanraking, gezelschap of seksuele gunsten suggereren of eisen
- Ongewenste bezoeken brengen, bellen, sms'en, brieven of e-mails sturen, vooral bij herhaling
- Ongewenste geschenken achterlaten bij iemands huis, school, werk of op andere bezochte plekken
- Zichzelf aan iemand blootgeven
- Stalken of ander dreigend gedrag vertonen
- Iemand onder druk zetten of dwingen om iets suggestiefs te doen of aan seksueel gedrag deel te nemen
Een veelvoorkomende vorm van seksuele intimidatie is het verspreiden van seksuele geruchten, zowel offline als online. De term ‘wraakporno’ wordt gebruikt voor het delen van seksueel expliciete beelden of video's zonder toestemming, ook als er geen sprake is van wraak.
Dreiging met represailles houdt veel slachtoffers stil. Als de dader bijvoorbeeld iemands leidinggevende is, loopt het slachtoffer risico haar baan te verliezen als zij niet instemt met de avances. Als de dader gewelddadig is, kan de slachtoffer eigendommen, lichamelijke veiligheid, of zelfs haar leven riskeren bij het zoeken van hulp.
Hoe kun je het herkennen?
Sociale interacties zijn soms vaag, waardoor je niet weet wat je moet accepteren en wat niet. Je lacht misschien om een schuine grap van een vriendin, tot ze een grens overschrijdt. Of je geniet van een drankje met een collega, maar suggestieve berichten nadien doen je twijfelen over hun bedoelingen.
Niet iedereen die intimiderend gedrag vertoont is zich daarvan bewust. Soms beseffen zij niet dat hun gedrag iemand anders ongemakkelijk maakt. Onbedoelde daders kunnen reacties verkeerd inschatten. Werknemers in de klantenservice merken bijvoorbeeld dat hun professionele vriendelijkheid vaak onterecht als flirten wordt geïnterpreteerd, met seksuele intimidatie als gevolg.
Online communicatie laat nog meer ruimte voor misverstanden omdat non-verbale cues ontbreken—gezichtsuitdrukking, stemgeluid en lichaamstaal helpen ons intenties van anderen in te schatten. Wensdenken vult deze gaten in met niet-bestaande ondertonen.
Slachtoffers van ongewenste intimiteit kunnen aanvankelijk het gedrag van de dader verkeerd interpreteren als vriendelijkheid. Ook als ze zich wel bewust zijn van wat er gebeurt, kunnen ze zwijgen omdat:
- Ze niet weten hoe ze hun ongemak moeten uiten
- Ze denken dat de dader niet verder zal gaan en vanzelf stopt als ze het even volhouden
- Ze zich schuldig voelen over de indruk die ze hebben gewekt
- Ze het gevoel hebben dat het te laat is om er iets van te zeggen
- Ze niet als ‘lastig’ bestempeld willen worden
- Ze denken dat protesteren de dader alleen maar aanmoedigt
- Ze bang zijn voor represailles als ze bezwaar maken
Het is niet ongewoon dat een slachtoffer van seksuele intimidatie zo geïntimideerd raakt dat haar lichaam de vecht-vlucht-bevriesreactie activeert. Dit is een instinctieve reactie die stamt uit de tijd dat we nog tussen roofdieren leefden—het lichaam reageert automatisch om de overlevingskans te vergroten.
‘Vechten’ is agressief reageren, ‘vluchten’ is wegrennen, maar de meest voorkomende reactie op seksuele intimidatie is ‘bevriezen’—verlamming en stil worden.
Als de dader zich hier niet van bewust is, kan zij het zwijgen van het slachtoffer ten onrechte als toestemming opvatten. Als de slachtoffer haar instinctieve reactie niet herkent, kan ze zichzelf de schuld geven dat ze niets heeft gedaan. Soms overtuigt ze zichzelf er zelfs van dat ze het onbewust heeft gewild, of dat ze het verdient.
Velen van ons volgen ongeschreven sociale regels die ons weerhouden om een moment te onderbreken om ‘de sfeer niet te bederven’ (ook als de sfeer voor ons al verpest is). Checken bij iemand voor, tijdens en na een intieme toenadering kan veel leed voorkomen. Onthoud dit, ook in een bestaande, liefdevolle relatie. Mensen kunnen immers middenin een fijne vrijpartij van gedachten veranderen. Het is volkomen normaal om je ineens te bedenken en dat uit te spreken.
Reageren op intimidatie
Er zijn verschillende manieren om te reageren op intimidatie. Als je je veilig voelt, wees direct: zeg duidelijk en kort dat het gedrag van de dader je ongemakkelijk maakt. Benoem welk gedrag jou stoort.
In het beste geval realiseert de dader zich niet dat zij je van streek maakte, wil dat ook niet, en stopt zodra ze merkt hoe jij je voelt. Spreek je uit: dit geeft haar de kans om te leren en voorkomt dat jij of anderen nogmaals dezelfde ervaring hebben.
Voel je je niet veilig om hen in persoon aan te spreken, of stopt het gedrag niet, ga er dan vanuit dat zij geen rekening houdt met jouw welzijn. Neem aan dat de dader alles zal ontkennen. Schrijf een zo gedetailleerd mogelijk verslag van wat er is gebeurd, waar en wanneer het heeft plaatsgevonden, of er getuigen waren en alle andere relevante informatie.
Vond de intimidatie plaats via chat of sms, maak dan een mapje met digitaal bewijsmateriaal zoals screenshots van gesprekken of seksueel getinte berichten. Sla het bewijs zo snel mogelijk op—een dader zal alles wissen als zij vermoedt dat je haar confronteert.
Zoek iemand die je vertrouwt en leg de situatie uit. Vertel het op school aan een vertrouwde volwassene. Luistert de eerste persoon niet, zoek iemand anders die wel luistert. Als je anoniem wilt blijven, kan er een telefoonnummer zijn waar je vertrouwelijk je verhaal kwijt kunt.
Ben je op het werk geïntimideerd, vraag hulp aan een vertrouwde collega, je leidinggevende (tenzij deze de dader is, of waarschijnlijk partij voor haar kiest), of een hoger leidinggevende. Veel bedrijven hebben een procedure in zulke gevallen—lees je contract en de interne regels, of neem contact op met je vakbond als je die hebt.
Als je besluit seksueel grensoverschrijdend gedrag op school of werk te melden, helpt het om:
- iemand die je vertrouwt mee te nemen
- al het bewijsmateriaal te verzamelen
- het gesprek op te nemen (of te noteren wanneer het plaatsvond, wie erbij waren en wat het resultaat was) voor het geval het gedrag doorgaat of als je erop wordt afgerekend
Als mensen die jou zouden moeten beschermen je ervaring negeren of je proberen het zwijgen op te leggen, stap naar de politie.
Als niemand luistert
Hoewel daders van seksuele intimidatie passende gevolgen zouden moeten ondervinden, is het slachtoffer vaak machteloos om haar dader ter verantwoording te roepen. Autoriteiten hebben soms baat bij de doofpot—om reputatieschade te voorkomen of een machtige dader te beschermen.
Ben je slachtoffer van seksuele intimidatie en word je niet gehoord, kies dan voor je eigen veiligheid. Soms betekent dit weggaan—veranderen van school of van baan. Er zijn opvangplaatsen waar je tijdelijk veilig bent, en er zijn steungroepen die je kunnen helpen het gebeurde te verwerken. Het is wrang en oneerlijk dat je delen van je leven moet opofferen vanwege het gedrag van een ander, en het is begrijpelijk als je daar boos over bent.
Onthoud: het belangrijkste is dat jíj verder kunt, heelt en weer opbloeit. Helaas worden niet alle daders gestraft. Kun je zonder extra risico actie ondernemen om herhaling te voorkomen, doe dat, maar zorg eerst voor je eigen veiligheid.
Seksuele intimidatie kan zware en langdurige gevolgen hebben: angst, depressie, hoofdpijn, slaapproblemen, gewichtsverlies of -toename, misselijkheid, minder zelfvertrouwen en seksuele problemen komen veel voor. Een vriendin of vertrouwenspersoon die écht luistert en respect toont is heel waardevol. Maar niet iedereen kan het leed van een ander aan—ook als diegene veel om je geeft. Heb je niemand uit je omgeving om op te leunen, zoek dan een professionele hulpverlener. Zelfheling moet je uiteindelijk zelf doen, maar je hoeft het niet alleen te doen.
Je kunt je menstruatie volgen met WomanLog. Download WomanLog nu:
