Testosteron en Seksuele Begeerte
Onze fysiologie, psychologie, sociale interacties, opvoeding en eerdere ervaringen beïnvloeden onze seksualiteit. Zelfs de kleinste verandering in hormoonspiegels kan echter zowel het libido als de vruchtbaarheid beïnvloeden.
Testosteron is het primaire mannelijke geslachtshormoon, maar het speelt een sleutelrol in een gezonde voortplantingsfunctie voor zowel mannen als vrouwen. Net als de andere geslachtshormonen is testosteron nodig voor meerdere functies op verschillende stadia van de menselijke ontwikkeling. Door deze complexiteit bestaan er veel misvattingen over testosteron en hoe het de menselijke seksualiteit beïnvloedt. In dit artikel bekijken we dit veelzijdige hormoon van dichterbij om te ontdekken waarom ons lichaam het aanmaakt en hoe het zowel mannelijke als vrouwelijke seksualiteit beïnvloedt.
Wat is testosteron?
Testosteron is een mannelijk geslachtshormoon, of androgeen, dat vooral verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van de penis, testen en andere primaire mannelijke kenmerken in de baarmoeder.
Hoewel testosteron als een ‘geslachtshormoon’ wordt gezien, heeft het ook invloed op vele andere aspecten van onze gezondheid. Het is verantwoordelijk voor de algemene groei en kracht van botten en spieren bij zowel mannen als vrouwen, voor de puberteit in adolescenten van beide geslachten, voor libido en seksuele ontwikkeling, en het speelt ook een belangrijke rol in ons psychologisch welzijn. [1] [2] Bij mannen verbetert het de stemming, verlaagt het de kans op angst en depressie, en versterkt het geheugen en probleemoplossend vermogen. Bij vrouwen geeft testosteron meer zelfvertrouwen en assertiviteit.
De voornaamste klieren die testosteron aanmaken zijn de gonaden - testes bij mannen en eierstokken bij vrouwen. Ook wordt het in kleine hoeveelheden geproduceerd in de bijnieren en bepaalde andere weefsels. De hypothalamus, een amandelvormig orgaan aan de basis van de hersenen, reguleert de werking van de hypofyseklier, die de niveaus van testosteron en andere hormonen in het lichaam aanstuurt.
Hoewel testosteron nodig is voor zowel mannen als vrouwen, hebben zij verschillende hormonale cycli en ervaren ze andere vormen van hormonale schommelingen. Mannen hebben dagelijkse hormonale cycli, met een piek van testosteron in de ochtend die afneemt gedurende de dag. Deze verschuivingen zorgen ervoor dat sommige mannen zich in de avond vermoeider en prikkelbaarder voelen. Vrouwen ervaren maandelijkse cycli waarin testosteron piekt vlak voor de eisprong en daarna daalt wanneer het eitje is vrijgekomen.
Piek testosteron
Bij het begin van de puberteit stijgt de testosteronproductie bij jongens met ongeveer 3000%, waardoor de stem daalt en de botgroei, spiermassa en andere mannelijke kenmerken gestimuleerd worden. De productie bereikt een piek in de late tienerjaren/vroege twintiger jaren en blijft ongeveer een decennium vrij constant. Vanaf het dertigste levensjaar begint de testosteronspiegel bij mannen jaarlijks met 1-2% te dalen, volgens sommige studies. Naarmate de productie afneemt, reageert het lichaam met verlies van gezichts- en lichaamshaar, toegenomen vet, afnemende spierkracht en een lagere prikkeltolerantie. Afnemend testosteron leidt ook tot een daling van vruchtbaarheid en libido bij mannen.
Het vrouwelijk lichaam produceert normaal gesproken slechts 5 tot 10% van de hoeveelheid testosteron die een mannelijk lichaam aanmaakt, maar het is essentieel voor de seksuele en reproductieve gezondheid en ontwikkeling van vrouwen. Testosteron is belangrijk voor de botgezondheid en -herstel, borstgezondheid, de regelmaat van de menstruatiecyclus, libido en andere belangrijke functies in het vrouwenlichaam.
Bij vrouwen piekt de testosteronproductie eveneens in de puberteit, op ongeveer dezelfde leeftijd als bij mannen, maar daalt daarna geleidelijk tot de menopauze, wanneer het ongeveer halveert. Hoewel de meest opvallende effecten van de menopauze worden toegeschreven aan afnemend oestrogeen, zijn de gevolgen van dalende testosteron subtiel maar zeker niet minder belangrijk. Verminderde seksuele motivatie, seksuele opwinding, vaginale lubricatie, en dergelijke, zijn allemaal geassocieerd met dalende androgenenspiegels. Na de menopauze produceert een vrouw nog ongeveer een kwart van de testosteron die zij in haar tienerjaren had; dit lagere niveau blijft de rest van haar leven redelijk constant.
Testosteron-onbalans bij mannen
Testosteron speelt een cruciale rol in de gezondheid van mannen; het is de hoeksteen van kracht, vruchtbaarheid, lichamelijke en geestelijke prestaties en welzijn van een man. Mannen met optimale testosteronniveaus behouden meer spiermassa en hebben minder vet. Het hormoon houdt ook het hart gezond en verkleint het risico op hart- en vaatziekten.
Maar hormonen zijn zowel gevoelig als krachtig - onbalansen komen vaak voor en kunnen het lichaam ernstig ontregelen. Te weinig of te veel testosteron kan de fysieke en mentale gezondheid nadelig beïnvloeden.
Te hoog testosteron bij mannen kan veroorzaken:
- Verhoogd risico op prostaatkanker
- Erectiestoornissen
- Stemmingswisselingen, agressie, prikkelbaarheid
- Lever- en hartaandoeningen
- Schade aan spieren en botten
- Acné en een vette huid
- Slaapapneu
Te laag testosteron bij mannen kan veroorzaken:
- Stemmingswisselingen
- Prikkelbaarheid
- Angst, depressie
- Seksuele disfunctie
- Vruchtbaarheidsproblemen
- Verminderde botdichtheid en spiersterkte
- Dunner wordend haar
- Toename van lichaamsvet
Er kunnen vele oorzaken zijn voor laag testosteron: slechte voeding, ongezonde levensstijl, stress, bepaalde medicijnen, ziektes zoals kanker, hiv/aids, diabetes en obesitas. Enige hormonale schommeling is normaal. Wanneer iemand belangrijke veranderingen doormaakt, zoals plotselinge toename of afname van lichamelijke activiteit, een carrièreswitch of het starten van een gezin, is het normaal dat de hormoonspiegels veranderen, maar het is belangrijk om testosteron goed in de gaten te houden.
Testosteron-onbalans bij vrouwen
Bij vrouwen wordt overmatige testosteronproductie vaak geassocieerd met een onderliggende aandoening, zoals het polycysteus-ovariumsyndroom, congenitale bijnierhyperplasie, schildklierproblemen of insulineresistentie.
Te hoog testosteron bij vrouwen kan veroorzaken:
- polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS)
- trage schildklier
- obesitas
- gezichtsbeharing
- acné
- insulineresistentie
- onvruchtbaarheid
Lage testosteronniveaus bij mannen kunnen komen door genetische aanleg, problemen met hormoon- of enzymproductie, bijnierinsufficiëntie, het operatief weghalen van de eierstokken, vervroegde menopauze of het gebruik van extra oestrogeen.
Te laag testosteron bij vrouwen kan veroorzaken:
- vruchtbaarheidsproblemen
- verlies van botmassa
- laag libido
- onregelmatige menstruatie
Testosteron en seksualiteit
Optimale testosteronniveaus zijn essentieel voor een goede seksuele functie. Zowel te lage als te hoge waarden kunnen leiden tot seksuele problemen bij vrouwen en mannen. Bij mannen kan een testosteron-onbalans leiden tot erectieproblemen en een laag aantal zaadcellen.
Bij vrouwen kan een testosteron-onbalans in beide richtingen zorgen voor een laag libido en vaginale droogheid. Vaginale droogheid maakt penetratie pijnlijk, wat het libido nog verder kan doen dalen. In de afgelopen jaren is onderzocht of testosteron kan helpen tegen vrouwelijke seksuele disfunctie. Hieruit blijkt echter dat een verhoging van het testosteronniveau weinig verschil maakt in de seksuele beleving. Hoewel hormonen belangrijk zijn voor de seksualiteit, is het libido van veel vrouwen (en mannen) nauw verbonden met psychologisch welzijn en een gevoel van veiligheid in een goede relatie.
Vrouwen ervaren seksuele begeerte vaker responsief in plaats van spontaan[3]. Zij hebben de juiste omstandigheden nodig om opgewonden te raken. Dit is mogelijk de reden dat medicijnen zoals Viagra werken voor mannen, maar dat soortgelijke middelen voor het vrouwelijke libido slechts minimaal effect hebben.
Het behouden van een gezond testosteronniveau
We hebben gezien dat het behouden van een optimaal testosteronniveau essentieel is voor zowel mannen als vrouwen, maar de aanpak hangt af van je persoonlijke behoeften. Terwijl vele psychologische en lichamelijke factoren een rol spelen, zijn er bewezen manieren om je hormoonhuishouding in balans te houden.
Beweging
Lichamelijke activiteit verhoogt het testosteronniveau en heeft over het algemeen een gunstig effect. Uit veel onderzoeken blijkt dat obese en inactieve mannen een lager dan gemiddeld testosteronniveau hebben, maar zodra ze bewegen, stijgt hun testosteron en stabiliseert het.
De effectiefste manier voor mannen om de testosteronproductie te verhogen is door te focussen op krachttraining. Gewichtheffen is zeer effectief, en ook intensieve workouts zijn goed, maar iets minder effectief. De combinatie — vooral als de krachttraining eerst komt — is een uitstekende manier voor een betere gezondheid en een normaal hormoonniveau.
Voor het beste resultaat is het belangrijk om tussen zware activiteiten rust te nemen, zodat het lichaam kan herstellen. Langdurige inspanning zonder rust verhoogt de stress en zorgt ervoor dat het lichaam meer cortisol aanmaakt, wat bekend staat als een testosteronverlager.
Ook vrouwen profiteren van lichaamsbeweging. Soortgelijke trainingen helpen gezonde testosteronspiegels te behouden bij vrouwen. Overdaad schaadt echter, want overtraining verhoogt stress en kan zorg dragen voor hormonale disbalans. Wanneer je niet zeker weet hoeveel beweging bij je past, kun je starten met aanbevelingen voor jouw geslacht en leeftijd.
Slaap
Dit heb je vast al vaker gehoord, maar het is erg belangrijk: Slaap is essentieel voor elk aspect van onze gezondheid. Goede nachtrust zorgt voor sneller lichamelijk herstel, betere mentale gezondheid, scherpere hersenfuncties en veel andere voordelen. Diverse onderzoeken tonen aan dat wie voldoende kwalitatief goede nachtrust krijgt, een stabieler testosteronniveau heeft. Voor de meeste mensen zijn 7 tot 9 uur rustgevende slaap nodig, afhankelijk van levensstijl en dagelijkse bezigheden, om lichaam en geest volledig te laten herstellen en voor te bereiden op een nieuwe dag.
Voeding
Goede voeding is ook van belang bij het behouden van optimale hormoonspiegels. Afhankelijk van de lichamelijke behoeften is het algemene advies voor volwassen mannen 2400–3000 calorieën per dag en 2000–2400 voor vrouwen. Wie lichamelijk groter is of meer prestaties vraagt van zijn/haar lichaam moet meer eten, wie kleiner is en weinig beweegt kan met minder toe.
Het gaat echter niet enkel om calorieën. Bron en voedingswaarde zijn minstens zo belangrijk. Elke maaltijd moet een mix zijn van eiwitten, koolhydraten en vetten voor energie en een stabiele bloedsuikerspiegel. Laag testosteron hangt vaak samen met verhoogd LDL-cholesterol, insulineresistentie en hoge bloedsuiker, allemaal beïnvloedbaar via voeding.
Supplementen
Bepaalde voedingssupplementen zijn bewezen effectief in het verhogen van testosteron. Vitamines D, B-groep, A en E, en mineralen zoals magnesium en zink zijn direct betrokken bij de testosteronproductie in het lichaam. Overleg met je huisarts of dergelijke supplementen voor jou geschikt zijn, en laat de vitamine- en mineraalwaarden in je bloed onderzoeken. Er is veel informatie te vinden over welke voeding je veilig kunt toevoegen aan je dieet om deze nutriënten binnen te krijgen zonder supplementen.
Is testosterontherapie verstandig?
Zijn jouw testosteronniveaus kritisch laag — door veroudering, een aandoening, of andere oorzaak — kan de arts testosterontherapie adviseren. Bijvoorbeeld ter behandeling van hypogonadisme, wanneer de gonaden te weinig testosteron maken.
Aanvullend testosteron bestaat in vele vormen: gels, huidpleisters, pillen, injecties of implantaten. Veel mannen geven aan baat te hebben bij testosterontherapie, met meer energie en betere seksuele functie, maar harde wetenschap ontbreekt grotendeels. Er zijn aanzienlijke risico's aan testosterontherapie, waaronder vergrote prostaat, een verhoogd risico op prostaatkanker, slaapapneu, bloedklonters en hart- en vaatziekten.
Vrouwen kunnen ook aanvullend testosteron voorgeschreven krijgen, bijvoorbeeld tegen vaginale droogheid en om seksuele functie te verbeteren. Meestal krijgen vrouwen echter een oestrogeentherapie bij klachten na de menopauze.
Testosteron is een essentieel geslachtshormoon, verantwoordelijk voor seksuele functie, energie en zowel lichamelijke als mentale gezondheid bij mannen en vrouwen. Leef actief, eet gezond en voedzaam, en bescherm jezelf zoveel mogelijk tegen overmatige stress om te zorgen dat je lichaam voldoende testosteron blijft aanmaken voor jouw gezondheid en welzijn.
Download WomanLog nu:
