De Fertility Awareness-methode
Het begrijpen en beheren van je menstruatiecyclus heeft een aanzienlijke invloed op je kwaliteit van leven. Je krijgt de tools om zelf te kiezen of en wanneer je zwanger wordt. Anticonceptiemethoden geven vrouwen onafhankelijkheid en autonomie over hun leven.
Vandaag de dag zijn er veel verschillende soorten anticonceptie. De meest betrouwbare zijn hormonale anticonceptiva. Helaas hebben ze enkele bijwerkingen, die voor sommige vrouwen slopend kunnen zijn. Om dergelijke problemen te voorkomen, kiezen veel vrouwen voor een natuurlijke methode om zwangerschap te voorkomen.
Wat is fertility awareness?
Hormonale anticonceptie werd wijdverspreid in de jaren 60. Sindsdien heeft het miljoenen vrouwen meer controle gegeven over hun lichaam en keuzes. Het reguleren van wanneer en hoeveel kinderen je wilt, is cruciaal geweest voor het vergroten van vrouwelijke autonomie. Deze stappen voorwaarts kwamen niet zonder kosten. Zelfs al staat hormonale anticonceptie nu verder dan toen, er zijn nog steeds bijwerkingen variërend van huidirritatie tot migraine.
Tegenwoordig zijn er verschillende niet-hormonale anticonceptiemethoden beschikbaar voor vrouwen die de pil niet verdragen of hun lichaam niet willen belasten met kunstmatige hormoonwisselingen. Het gebruik van lichaamstemperatuur, hartslag en cervicaal slijm om vruchtbare en onvruchtbare dagen te bepalen noemen we de fertility awareness-methode (FAM), soms ook wel de "ritmemethode".
FAM is niets anders dan het begrijpen van je eigen cyclus en die kennis in je voordeel gebruiken. Vrouwen zijn slechts zeven dagen per maand vruchtbaar—kunnen dus zwanger worden. Door je cyclus bij te houden, kun je bepalen welke dagen dat zijn. Zo kun je de rest van de tijd zorgeloos leven.
Hoe werkt de fertility awareness-methode?
Een van de belangrijkste zorgen van vrouwen die overstappen op FAM is de betrouwbaarheid. Wanneer correct toegepast, is FAM tot 93–95% effectief, maar het vraagt om kennis, voorbereiding en toewijding. Gemiddeld ligt de effectiviteit rond de 76–86%, afhankelijk van inconsistenties. Een belangrijk nadeel is dat deze methode discipline en consistentie vereist in het bijhouden van belangrijke parameters, en er is geen vangnet als je een foutje maakt. FAM combineren met andere anticonceptiemiddelen, zoals condooms, biedt extra bescherming tegen ongewenste zwangerschap.
Dit zijn de stappen die je moet nemen om FAM te laten werken:
Basale lichaamstemperatuur (BBT)
Een dag of twee voor de ovulatie daalt je basale lichaamstemperatuur (BBT) naar 36,1–36,4°C. Wanneer de eierstokken een eicel loslaten, stijgt je BBT ongeveer één graad en blijft verhoogd gedurende enkele dagen. Je bent het meest vruchtbaar 2–3 dagen voordat je temperatuur stijgt.
De veranderingen in basale lichaamstemperatuur zijn klein en kunnen moeilijk te detecteren zijn. Voor een nauwkeurige meting neem je je temperatuur elke ochtend op. Oefen dit idealiter enkele maanden voordat je volledig op FAM vertrouwt; zo krijg je inzicht in je normale temperatuur en ontwikkel je routine. Andere factoren dan je menstruatiecyclus kunnen je lichaamstemperatuur ook beïnvloeden. Naar verloop van tijd krijg je hier meer gevoel voor.
Je rusthartslag is een andere indicator. Rond de ovulatie stijgt je hartslag met ongeveer 2 slagen per minuut en loopt verder op tot wel 3,5 bpm tijdens de midden-luteale fase (de periode na de eisprong tot het begin van menstruatie). Je meet je hartslag door met je wijs- en middelvinger (niet je duim) je pols of nek te voelen en het aantal slagen per minuut te tellen. Er zijn ook hulpmiddelen, zoals een pulsoximeter, die dit automatisch meten.
Cervicaal slijm (vaginale afscheiding)
De vaginale afscheiding van een vrouw verandert qua textuur en consistentie gedurende haar cyclus, afhankelijk van haar oestrogeengehalte. 1) Tijdens de menstruatie (dag 1) is er weinig afscheiding, en je merkt die vaak niet eens op. 2) In de dagen na de menstruatie stijgt het oestrogeen, maar het cervicaal slijm is nog grotendeels afwezig. 3) Rond dag 9 of 10 zijn de niveaus hoog genoeg voor de baarmoedermond om meer vocht te produceren—eerst is het vaak plakkerig of kleverig, maar het wordt snel nat en romig, als bodylotion. In je ondergoed ziet het er droog witachtig of geelachtig uit.
4) Een paar dagen voor de ovulatie, als het hoogste oestrogeenniveau is bereikt, kan de baarmoedermond tot twintig keer meer vocht produceren dan tijdens de lage productie, al verschilt dit sterk per persoon. Het slijm is dan glibberig, vergelijkbaar met rauw eiwit. Deze structuur vergemakkelijkt de reis van zaadcellen naar de eicel. Deze 'ovulatie-afscheiding' bestaat voor 95% uit water.
5) Na de ovulatie verandert de consistentie opnieuw. Progesteron remt de aanmaak van cervicaal slijm, waardoor het weer kleverig wordt of geheel afwezig is.
De positie van je baarmoedermond kan ook ovulatie aangeven. De baarmoedermond verandert van positie gedurende je cyclus; met wat oefening leer je hier onderscheid in maken. Je voelt de baarmoedermond door een of twee vingers in je vagina te steken. Ze voelt zacht, als het puntje van je neus.
Als de baarmoedermond laag staat, kun je haar goed aanraken met je vinger. Als ze hoog staat, is ze soms slecht bereikbaar. Vlak voor en tijdens de ovulatie staat de baarmoedermond hoog, de rest van de maand laag.
Je menstruatiecyclus bijhouden
Als je cyclus regelmatig is, is die een betrouwbare manier om je ovulatie en vruchtbaarheid in te schatten. Combineer dit bij voorkeur met andere methoden voor de beste nauwkeurigheid. Apps zoals WomanLog maken het bijhouden makkelijker, doordat ze ovulatie- en menstruatiedagen algoritmisch voorspellen. Hoe langer je bijhoudt, hoe nauwkeuriger het wordt.
Ovulatieteststrips
Dit zijn thuistestkits die je bij de apotheek koopt. Je plast op een strip en wacht het resultaat af. Ze worden vooral gebruikt door vrouwen die hun vruchtbare dagen willen weten om zwanger te raken, maar dienen ook het tegenovergestelde doel. Het nadeel: als je ze veel gebruikt, kunnen de kosten flink oplopen. Voor anticonceptiegebruik zul je gedurende je hele cyclus moeten testen.
Voordelen van de fertility awareness-methode
Correct toegepast is FAM een veilige manier om je cyclus te monitoren zonder bijwerkingen. Dit zijn de voordelen:
- FAM helpt je om je lichaam beter te begrijpen—niet alleen duiden deze methoden je meest vruchtbare dagen aan, ze geven meer inzicht in je menstruatiecyclus. Je gaat terugkerende signalen herkennen die de verschillende fasen aangeven.
- Geen synthetische hormonen—hoewel hormonale anticonceptie veilig is voor de meeste vrouwen, kunnen hormonen uit balans raken. FAM verstoort je natuurlijke cyclus niet.
- Geen bijwerkingen—de meeste vrouwen die stoppen met hormonale anticonceptie doen dat vanwege bijwerkingen. FAM geeft geen risico op bijwerkingen.
- Kost niets—FAM vraagt alleen je tijd en voorbereiding.
- Direct stopzetten—het is observatie in plaats van ingrijpen, dus je kunt altijd stoppen en eventueel combineren met andere methoden die je natuurlijke cyclus niet verstoren.
- FAM kan helpen zwanger te worden—als je dat wilt, ondersteunen bovenstaande technieken je ook bij een mogelijke kinderwens.
Nadelen van de fertility awareness-methode
- Het kost tijd. FAM is gebaseerd op het ritme van je lichaam. Waarschijnlijk moet je eerst een paar cycli bijhouden voordat je patronen herkent. Als je de methode niet goed begrijpt, mislukt deze snel.
- Bij fouten is zwangerschap mogelijk—deze methode biedt geen kunstmatige bescherming. Zelfs één vergissing kan al tot zwangerschap leiden.
- Je moet je cyclus altijd consistent bijhouden. FAM vereist discipline om betrouwbaar te zijn.
- Het vraagt coördinatie—het is handig als beide partners geïnformeerd zijn en weten wat ze kunnen verwachten.
- FAM wordt afgeraden voor vrouwen met een onregelmatige cyclus; het is dan moeilijk om ovulatiedagen te bepalen. Vrouwen met PCOS, endometriose of andere reproductieve gezondheidsproblemen hebben meestal extra bescherming nodig. (Lees meer over leven met endometriose en PCOS.)
- Het beschermt niet tegen SOA's—ook als je je cyclus goed bijhoudt: gebruik altijd een condoom (of een andere barrièremethode) bij nieuwe partners. (Lees meer over bescherming bij seks)
- Correct uitgevoerd, kan FAM zeer effectief zijn. Raadpleeg bij voorkeur altijd een arts voordat je volledig op deze methode vertrouwt. Als er geen medische bezwaren zijn, kan FAM je helpen controle te krijgen over je cyclus zonder bijwerkingen.
De WomanLog-app is ontwikkeld om je te helpen je lichaam beter te begrijpen en je menstruatiecyclus bij te houden. Of je nu zwangerschap wilt voorkomen of juist je kans op zwangerschap wilt vergroten, WomanLog ondersteunt je.
Download WomanLog nu:
