Is een badbevalling de juiste keuze voor mij?
Natuurlijke pijnverlichting, een kortere actieve arbeid en een meer bevredigende bevallingservaring zijn enkele van de voordelen die deze wijdverbreide praktijk belooft. Maar wat gebeurt er precies bij een badbevalling? Is dit een goede keuze voor jouw bevallingstraject?
Veel mensen vinden het ontspannend om een bad te nemen en artsen raden zwangere vrouwen vaak aan om in bad te gaan om druk te verlichten en spierpijn te verzachten. Maar een badbevalling vereist meer voorbereiding. Je moet vooraf maatregelen nemen om de gezondheid, veiligheid en het welzijn van moeder en kind te waarborgen. In dit artikel bespreken we verschillende aspecten van de badbevalling om je te helpen bepalen wat jij wilt.
Badbevallingen zijn waarschijnlijk een oude praktijk. Legenden uit Kreta, de eilanden van de Stille Zuidzee en andere gebieden beschrijven vrouwen die naar speciale poelen of ondiepe inhammen gingen om hun kinderen ter wereld te brengen. In de moderne tijd vond de eerste geregistreerde badbevalling plaats in Frankrijk in 1803, toen een vroedvrouw probeerde te helpen bij een moeder die bijna twee dagen aan het bevallen was geweest; maar pas in de jaren 60 begon de medische wereld de praktijk serieus te bestuderen. Sindsdien zijn waterbevallingen langzaamaan geaccepteerd als een veilige en effectieve praktijk wereldwijd.
In eerste instantie lijkt het misschien gevaarlijk om je baby in water geboren te laten worden, maar er zit veel logica achter deze aanpak. Het warme water van een speciale badkuip of geboortebad biedt een meer vertrouwde, minder schokkende omgeving voor de eerste momenten van je baby buiten de baarmoeder. Bovendien maken de warmte en het drijfvermogen het voor de barende moeder makkelijker om te ontspannen en van houding te wisselen, en hydrotherapie door onderdompeling is een uitstekende methode voor pijnverlichting zonder medicatie.
Dat betekent echter niet dat er geen nadelen zijn. Artsen raden badbevallingen af in sommige gevallen, vooral als je zwangerschap als risicovol wordt beschouwd en medische interventie noodzakelijk is. Daarover later meer.
Hoe is het water?
De temperatuur van het geboortebad
De temperatuur van het bad moet dicht bij de lichaamstemperatuur liggen—37°C. Je baby heeft negen maanden in vruchtwater van deze temperatuur gezeten. Eén van de belangrijkste redenen voor een badbevalling is om de overgang naar de wereld zo soepel mogelijk te maken. Een beetje schommeling van de watertemperatuur is prima; het water koelt af, dus het bad kan soms opnieuw verwarmd moeten worden.
De meeste professionals adviseren een temperatuur van 35–38°C voor het geboortebad. Ter vergelijking: een jacuzzi gaat meestal tot een maximum van 40°C. Als je je niet prettig voelt bij zo'n warm bad, is een badbevalling wellicht geen goede optie voor je.
Het water moet schoon zijn zonder toevoegingen. De meeste faciliteiten maken gebruik van normaal of gefilterd leidingwater. In Europa, Noord-Amerika en grote delen van Azië wordt drinkwater in meerdere stappen gezuiverd voordat het bij de mensen thuis komt. In de laatste stap wordt meestal een kleine hoeveelheid chemisch desinfectiemiddel toegevoegd, zoals chloor, om virussen, bacteriën en parasieten te neutraliseren. UV-licht of ozon kan ook worden gebruikt. Dit is hetzelfde water waarmee we douchen en drinken; het wordt als veilig beschouwd voor badbevallingen. Heb je vragen over de waterkwaliteit in jouw regio? Overleg dan met je zorgverlener, want lokale omstandigheden verschillen.
Badbevalling en hygiëne
Hygiëne is bij elke bevalling van het grootste belang, en dat geldt zeker voor een badbevalling.
Sommige mensen vinden baden niet prettig omdat ze niet in het vuil willen zitten dat zojuist van hun lichaam is afgespoeld. Het is belangrijk om het bad schoon te houden, maar vuil zakt naar de bodem, en een bad reinigt je net zo goed als een douche. Bevallen is natuurlijk ook een rommelige aangelegenheid, dus het is logisch je zorgen te maken over de hygiëne.
Het water in het geboortebad zal niet steriel zijn, maar dat is niet schadelijk voor je baby. De omgeving kan daarentegen wél risico’s geven. Elke geboortefaciliteit moet grondig en systematisch gereinigd worden voor en na gebruik. De mensen die je helpen moeten zich aan strikte hygiënische regels houden, dus geen buitenschoenen en geen ongewassen handen.
Veel ziekenhuizen en geboortecentra hebben speciale voorzieningen voor badbevallingen voor veiligheid en hygiëne. Controleer of de gekozen faciliteit een vergunning heeft, gebruik maakt van up-to-date apparatuur en voldoet aan de hoogste hygiënestandaarden. Een gynaecoloog of vroedvrouw moet aanwezig zijn om je bij te staan en om de veiligheid van jou en je kindje te bewaken.
En wat met andere bijproducten van de bevalling?
Als de omgeving schoon en goed beheerd is, kan een badbevalling volkomen veilig zijn.
Onderzoek toont aan dat water niet in staat is om omhoog te stromen door het geboortekanaal. Zowel moeder als baby zijn zo goed beschermd, en badbevallingen geven geen extra risico op infecties van de baarmoeder of het geboortekanaal. Bij elke geboorte komen lichaamsvloeistoffen vrij, maar besmetting na een waterbevalling komt zelden voor.
Tot voor kort werd gedacht dat vruchtwater en urine steriel zijn. Onderzoek toont aan dat ze soms kleine hoeveelheden bacteriën bevatten, wat geen gevaar vormt voor de pasgeborene. Zowel bloed als ontlasting kunnen ziekteverwekkers bevatten, maar de hoeveelheid chloor in leidingwater, de hitte van het bad, en het feit dat alles wordt verdund in veel water maken besmetting heel onwaarschijnlijk.
De gedachte aan urine, bloed of zelfs ontlasting in het water lijkt misschien overweldigend, maar tijdens de bevalling ben je daar totaal niet mee bezig.
In de vroege fase zal je vroedvrouw je waarschijnlijk stimuleren om even het bad uit te gaan om te plassen. Maar als de weeën goed op gang zijn, ben je met niets anders bezig. En ja, het klopt: je poept waarschijnlijk een beetje tijdens de bevalling, waar je ook bent. Dat is heel normaal en niets om je voor te schamen.
Professionele geboortehulpverleners zijn voorzien van speciale zeven om snel alle bijproducten uit het water te verwijderen, inclusief ontlasting. Sommige vrouwen kiezen ervoor een klysma te laten doen voordat ze het bad ingaan, wat het probleem grotendeels oplost.
Nasleep van Covid
Helaas is Covid-19 een hoog-risico-infectie waar we nu mee moeten leven. Geboortefaciliteiten overal ter wereld hebben extra hygiënemaatregelen ingevoerd om kruisbesmetting tussen moeder, baby en zorgverleners te voorkomen. In sommige landen, zoals Iran en het VK, zijn badbevallingen tijdelijk niet toegelaten. Daar waar badbevallingen wel mogelijk waren, mocht alleen de moeder in het bad, terwijl voorheen de partner er ook bij kon zitten.
Tegelijkertijd leidde de pandemie tot meer thuisbevallingen of bevallingen in alternatieve centra om het risico te verkleinen. Covid-19 is niet aangetroffen in behandeld drinkwater; standaard waterzuivering is effectief tegen het virus. Protocollen veranderen en verbeteren voortdurend, dus neem Covid-19 zeker mee als gespreksonderwerp bij het plannen van je bevalling.
De voordelen van een badbevalling
Elke zwangerschap is anders. Toch zijn veel vrouwen enthousiast over het idee om in water te bevallen. De meest voorkomende redenen zijn:
Pijnverlichting en andere fysiologische voordelen
Je lichaam onderdompelen in warm water zorgt voor verschillende voordelen: je bloedvaten verwijden, de bloedsomloop neemt toe, het drijfvermogen vermindert het effect van de zwaartekracht op je botten en weefsels (als je tot borsthoogte in het water zit is dat zo’n 65% lichter), waardoor je je lichter voelt. Die effecten met de warmte helpen je spieren ontspannen en verminderen pijn en ongemak.
Hydrotherapie stimuleert ook de productie van endorfines, het eigen “pijnstillersysteem” van je lichaam, en oxytocine, dat je weeën synchroniseert en arbeid kan versnellen. Oxytocine helpt bovendien om de bloedsuikerspiegel te reguleren, wat je uithoudingsvermogen kan verbeteren.
Vrouwen die een deel van hun arbeid in water doorbrengen, gebruiken minder vaak extra pijnmedicatie.
Minder trauma aan het perineum
De baarmoeder is de krachtigste spier in een vrouwenlichaam. Een klein ballonnetje dat uitgroeit tot een watermeloen en die watermeloen vervolgens door het geboortekanaal (de doorgang van de baarmoedermond via de vagina en uit de vulva) naar buiten duwt.
De spieren van het perineum vormen een kleine driehoek rondom de vulva en anus. Tijdens de bevalling komt hier veel druk op te staan. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen die kiezen voor een badbevalling minder vaak ernstig letsel aan dit gebied oplopen, waarschijnlijk door de hierboven genoemde voordelen.
Bij “landbevallingen” voert de gynaecoloog of vroedvrouw, als het perineum dreigt te scheuren, soms een episiotomie uit—een gecontroleerde knip, die beter te hechten is dan een diepe, rafelige scheur. Statistieken tonen aan dat lichte scheurtjes (graad 1 en 2) bij badbevallingen vaker voorkomen maar ernstige (graad 3 en 4) aanzienlijk minder vaak. Dit komt omdat de druk lager is en er minder ingrepen nodig zijn; lichte scheurtjes genezen meestal snel.
De meeste vrouwen merken tijdens de bevalling niets van een scheurtje; pas bij het herstel na afloop merk je er iets van. Graad 1 scheurtjes genezen spontaan, graad 2 wordt soms gehecht met oplosbare hechtingen. Binnen enkele weken zijn ze meestal helemaal hersteld.
Gemoedstoestand
Sana per aqua—genezen door water, zeiden de Romeinen al. Water ontspant je. Niet alleen stimuleert hydrotherapie de aanmaak van oxytocine en endorfines, maar het onderdrukt ook de afgifte van epinefrine-norepinefrine—het stresshormoon. Het bad wordt zo een intieme, kalmerende cocon waar je je kunt afsluiten van zorgen en jouw energie kunt richten op de bevalling.
Andere aandachtspunten
Duur van de bevalling
Men onderscheidt vier fasen in de bevalling:
- Vroege ontsluiting—de eerste weeën beginnen, de baarmoedermond verstrijkt (verstrijkt) en opent (verstrekt zich) tot 6 cm. Dit is de minst intensieve fase en kan bij een eerste kind uren tot dagen duren.
- Actieve ontsluiting—de weeën worden intenser, de baarmoedermond opent tot 10 cm. Deze fase duurt meestal 4 tot 8 uur.
- Uitdrijving—het is zover: persdrang, puffen, het hoofdje komt door! De daadwerkelijke geboorte duurt van enkele minuten tot enkele uren.
- Als het zwaarste werk voorbij is, volgt de nageboorte—het loslaten van de placenta.
De placenta is een prachtig orgaan: na maanden de verbinding tussen jou en je baby te zijn geweest, is die nu niet meer nodig. De nageboorte duurt meestal een half uur tot een uur, maar je bent dan al met andere dingen bezig. Zodra de placenta geboren is, krimpt de baarmoeder terug en sluiten zich de bloedvaten in de baarmoederwand.
Resultaten over het effect van waterbevallingen op duur van de stadia zijn wisselend. Gebruik je het bad in het begin (de vroege fase) dan kan dat die fase verlengen omdat je extra ontspant, maar in de actieve fase kan hydrotherapie het proces juist versnellen dankzij meer ontspanning tussen de weeën.
Beperkte mogelijkheden voor pijnstilling
Vrouwen die kiezen voor een badbevalling willen meestal een natuurlijke bevalling, met natuurlijke pijnbestrijding zoals massage en ademhalingstechnieken. Gas en lucht—een mengsel van lucht en lachgas—is soms mogelijk voor wat extra verlichting, waar dit wordt aangeboden.
Epidurale of spinale anesthesie niet mogelijk bij badbevalling
Deze methoden vereisen het aanbrengen van een katheter door een anesthesist in het ziekenhuis. De katheter vormt een inwendige toegang, waardoor onderdompeling in water teveel risico op infecties zou geven.
Injecteerbare pijnstilling is meestal te krachtig, waardoor je te slaperig wordt om veilig in het water te blijven. Een TENS-apparaat werkt met een batterij en plakelectrodes en kan dus ook niet onder water worden gebruikt.
Je kunt tijdens de bevalling altijd van gedachten veranderen en extra medicatie vragen, maar denk erom: het venster is vaak kort en bespreek keuzes en gevolgen vooraf met je gynaecoloog of vroedvrouw.
Wateraspiratie
Veel vrouwen vrezen dat hun baby water inademt bij een badbevalling. Geen zorgen: baby's worden geboren met een aantal automatische reflexen, waaronder de duikreflex, die voorkomt dat ze ademen totdat hun gezicht koude lucht voelt op neus en mond. Om zeker te zijn dat het hoofdje niet met lucht in aanraking komt voor de geboorte klaar is, moet het bekken van de moeder bij de geboorte volledig onder water blijven.
Je kindje wordt zo veilig geboren in een zachte tunnel van warm water. De verloskundige helpt het hoofdje het water uit voor de eerste ademteug, of jij mag dat zelf doen.
Navelstreng om de nek (nuchale streng)
Dat is de benaming voor een navelstreng die om het nekje van de baby zit. Het gebeurt bij ongeveer 1 op de 3 baby's, maar nauwelijks ooit met slechte afloop. Meestal schuift de verloskundige het lusje er simpelweg overheen.
De navelstreng is bijzonder: gemiddeld 55 cm lang, 2 cm dik, met 11 windingen, stevig elastisch en gevuld met gelei. Er lopen twee slagaders en één ader door waarmee bloed en voedingsstoffen worden uitgewisseld tussen moeder en baby. (Er bestaan veel variaties en die geven vrijwel altijd gezonde baby's.)
De gelei beschermt de streng tegen afknellen tijdens de weeën, zelfs als hij in knopen zit, en het bloed blijft stromen totdat de baby onafhankelijk ademt.
Navelstrengruptuur
Bij een badbevalling kan, als de navelstreng breekt voordat die wordt afgeklemd—meestal 15-20 seconden na de geboorte—het kindje gevaarlijk veel bloed verliezen. Dit is een zeldzame maar ernstige complicatie die intensieve zorg of soms een bloedtransfusie vereist.
Er is ongeveer 6 kilo trekkracht (het gewicht van een gemiddelde bowlingbal) nodig om de navelstreng te breken. Natuurlijk varieert de sterkte van de streng. Gelukkig moeten er veel factoren tegelijk samenvallen voor een ruptuur—waterarbeid is doorgaans juist vriendelijker voor het lichaam.
Problemen met temperatuurregulatie
Zoogdieren regelen hun lichaamstemperatuur zelf, maar het duurt een paar dagen voordat een pasgeborene dit goed onder de knie heeft. Alle baby's komen nat ter wereld—waar dan ook. Het belangrijkste is te zorgen dat ze gaan ademen, vervolgens worden ze gewassen en gedroogd. Is het kindje te koud? Dan gebruikt het meer zuurstof, ademt mogelijk trager, en drinkt moeilijker. Bij normaal verloop is huid-op-huidcontact met de moeder de beste manier om je baby warm te houden.
Bewaking van de baby en foetale stress
Gedurende de bevalling zal de verloskundige een aantal keer naar het hartje luisteren met een stethoscoop of een waterdichte monitor. Hiervoor kunnen een waterdichte Sonicaid-doppler of een klassieke Pinard-stethoscoop gebruikt worden.
Als je baby tekenen van stress vertoont (zoals een afwijkend hartritme of meconium in vruchtwater), zal de moeder uit het bad gehaald worden voor nader onderzoek.
Minder zwaartekrachtseffecten
De overgrote meerderheid van vrouwen die een badbevalling kiest, is achteraf tevreden en zou het opnieuw doen. Sommige vrouwen—vooral bij de eerste bevalling—geven de voorkeur aan een 'droge' bevalling, waarbij de volle zwaartekracht helpt om de baby geboren te laten worden.
Je kunt altijd uit het water komen
De bevalling kent verschillende fasen. Je kunt het water gebruiken voor alleen het eerste deel en later 'droog' bevallen, of juist in het bad blijven tot en met de geboorte, en daarna er direct uit voor huid-op-huidcontact. Luister naar je lichaam en volg het advies van je gynaecoloog of vroedvrouw. Zij weet wanneer het belangrijk is om uit het bad te komen of juist niet, en haar ervaring kan jou helpen goede keuzes te maken in het moment.
Als je uit het bad stapt, voelt de lucht koud aan en voelt je lichaam zwaarder, dus het is niet iets dat je telkens even doet. Vertrouw op je intuïtie en lichaamsgevoel.
Verdrinkingsgevaar
Waar water is, is er altijd een miniem risico op ongevallen. Maar zulke incidenten komen uiterst zelden voor. Een ervaren geboorteteam zal voortdurend alert zijn op de veiligheid van moeder en kind. Bij een badbevalling vertrouw je voor een deel op anderen om dit aspect van jouw welzijn te bewaken.
Vertraging bij complicaties
Kan er een ernstig probleem optreden, dan kost het extra tijd en moeite om uit het bad te komen voor medische interventie. Geen enkele arts kan in het water opereren. Een badbevalling is een geruststellende, positieve ervaring, zolang alles verder goed verloopt.
Een badbevalling wordt meestal niet geadviseerd als:
- De baby te vroeg komt
- De baby in stuitligging ligt
- De bevalling kunstmatig wordt opgewekt
- Meerdere baby's verwacht worden
- De moeder een actieve infectie heeft, zoals herpes
- De moeder koorts heeft
- De moeder pre-eclampsie heeft
- De moeder diabetes heeft
- De bevalling al meer dan 24 uur geleden is begonnen
- De moeder eerder een keizersnede heeft gehad
- Er sprake is van andere ernstige gezondheidscomplicaties
En hoe beleeft de baby de badbevalling?
Uit diverse onderzoeken waarin badbevallingen en 'landbevallingen' zijn vergeleken, blijkt geen verschil in Apgar-scores, ademhalingsproblemen, pH van de navelstreng, schouderdystocie (vastlopen), infecties, ziekenhuisopnames, microbioom of navelstrengrupturen. Bij onderkoeling zien badbevallingen soms zelfs iets betere cijfers. Toch geldt: elke geboorte is uniek en veel hangt af van de aanwezige zorg, ervaring en het moment zelf.
De keuze is aan jou
Voor vrouwen die hun bevalling willen beleven met weinig of geen medicatie, biedt een badbevalling veel voordelen. In de meeste steden zijn er alternatieve geboortecentra, je kunt verschillende locaties bezoeken en een vroedvrouw en eventueel een doula kiezen waarin je vertrouwen hebt om je te ondersteunen. Wil je partner aanwezig zijn, bespreek dan samen de voor- en nadelen om verrassingen te voorkomen.
Onderzoek de opties in jouw buurt, luister naar je lichaam en maak de keuze die goed voelt voor jou!
Download WomanLog nu:
