Molestowanie seksualne
Molestowanie seksualne to wszelkie niepożądane zachowania o charakterze seksualnym. Jeśli otrzymałaś niechciane sugestywne komentarze, ktoś dotykał Cię bez Twojej zgody lub byłaś nękana czy zmuszana do poddania się zalotom – doświadczyłaś molestowania seksualnego.
Molestowanie seksualne może spotkać osobę każdej płci i w każdym wieku. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni mogą być ofiarami; zarówno kobiety, jak i mężczyźni mogą być sprawcami. Niestety osoby, które mówią otwarcie o molestowaniu, często są stygmatyzowane, ale jeśli mamy udzielić realnej pomocy, ofiary muszą zostać wysłuchane i potraktowane poważnie.
Molestowanie seksualne jest powszechnym problemem. Badanie z 2018 roku wykazało, że 81% kobiet oraz 43% mężczyzn doświadczyło jakiejś formy molestowania seksualnego w swoim życiu. Kobiety są dwa razy bardziej narażone na ten problem, lecz mężczyznom częściej trudniej jest być traktowanym poważnie podczas poszukiwania pomocy.
Sprawca molestowania seksualnego zwykle ma jakąś przewagę nad swoją ofiarą, np. większy wzrost czy siłę fizyczną albo wyższą pozycję w hierarchii społecznej (na przykład będąc przełożoną lub szefową ofiary). Strach przed ewentualnym odwetem sprawia, że ofierze trudniej jest zakończyć molestowanie.
Różne formy molestowania seksualnego
Do molestowania seksualnego zalicza się wiele różnych zachowań — dochodzi do niego zarówno w przestrzeni publicznej, jak i prywatnej, w sytuacjach codziennych oraz oficjalnych, pomiędzy znajomymi oraz zupełnie obcymi osobami.
Często są to zachowania, które między dorosłymi za obopólną zgodą byłyby akceptowane czy wręcz pożądane — kluczem jest tu brak zgody. Czasem działanie, które mogłoby być uznane za niewinny błąd, staje się niepokojące, gdy osoba doświadczająca czuje się niekomfortowo, a sprawczyni bagatelizuje problem lub eskaluje sytuację; inne formy molestowania są wyraźnie złośliwe.
Poniżej przykłady zachowań, które mogą stanowić molestowanie seksualne:
- Egzaminowanie kogoś spojrzeniem w sposób sugestywny
- Gwizdanie, trąbienie, wydawanie dźwięków całowania, wołanie „hej, piękna” lub podobne zwroty
- Opowiadanie żartów o podłożu seksualnym, komentowanie ciała w nieodpowiedni sposób; otwarte wypowiadanie seksualnych pragnień
- Obraźliwe wypowiedzi dotyczące płci, orientacji czy tożsamości osoby
- Pokazywanie lub wysyłanie zdjęć, rysunków czy innych materiałów o charakterze seksualnym bez zgody
- Celowe ocieranie się lub dotykanie w sugestywny sposób
- Sugestie lub żądania dotyczące uwagi, dotyku, towarzystwa lub świadczeń seksualnych
- Niechciane wizyty, telefony, wiadomości, listy czy e-maile, zwłaszcza powtarzające się
- Zostawianie niechcianych prezentów w domu, szkole, pracy czy innych miejscach, w których bywasz
- Obnażanie się przed inną osobą
- Stalking lub grożenie, straszenie
- Zmuszanie lub szantażowanie do wykonania sugestywnej czynności lub do uczestniczenia w zachowaniach seksualnych
Częstą formą zastraszania/molestowania seksualnego jest rozpowszechnianie plotek o podłożu seksualnym osobiście lub w internecie. Termin „revenge porn” opisuje upublicznianie materiałów erotycznych bez zgody, nawet jeśli nie ma to związku z zemstą.
Groźba odwetu sprawia, że wiele ofiar milczy. Na przykład, jeśli sprawczynią jest przełożona, możesz bać się, że stracisz pracę, jeśli odmówisz. Jeśli sprawczyni jest agresywna lub stosuje przemoc, ofiara może obawiać się zniszczenia mienia, uszczerbku na zdrowiu, a nawet utraty życia w przypadku szukania pomocy.
Jak rozpoznać molestowanie?
Nie każda sytuacja społeczna jest jednoznaczna — czasami możesz zastanawiać się, co powinnaś tolerować, a czego nie. Możesz śmiać się z sprośnych żartów przyjaciółki, ale ten żart nagle idzie o krok za daleko. Może lubisz wyjścia na drinka z koleżanką z pracy, ale później dostajesz od niej sugestywne wiadomości i zaczynasz się zastanawiać, czy nie zostałaś niewłaściwie odebrana.
Nie każda osoba, która przyjmuje zastraszający sposób bycia, zdaje sobie sprawę, że przekracza granicę. Często mogą nie zauważać, że ich słowa lub czyny sprawiają komuś dyskomfort. Czasem sprawczynie nieświadome molestowania błędnie interpretują reakcje innych. Pracownice obsługi klienta często zgłaszają, że ich zawodowa uprzejmość jest mylnie brana za flirt, co naraża je na molestowanie.
W komunikacji online jeszcze łatwiej o nieporozumienie, bo tekst nie oddaje mimiki, tonu głosu ani mowy ciała — to właśnie dzięki tym sygnałom rozumiemy zamiary drugiej osoby. Brak tych wskazówek sprawia, że łatwiej jest dopisywać sobie nieistniejące „podteksty”.
Ofiary niechcianej bliskości mogą początkowo odczytać zachowania sprawczyni jako przejaw sympatii. Jeśli sama tego nie robisz, możesz nie wyłapać tego u innych. Nawet jeśli wiesz, co się dzieje, możesz nie powiedzieć o tym głośno, ponieważ:
- Nie wiesz, jak wyrazić swój dyskomfort
- Myślisz, że sprawczyni nie posunie się dalej i przestanie, jeśli po prostu wytrzymasz jeszcze chwilę
- Czujesz się winna, że mogłaś sprawiać błędne wrażenie
- Masz poczucie, że już za późno, by zareagować
- Nie chcesz być uznana za „problemową” osobę
- Obawiasz się, że to tylko zachęci sprawczynię
- Bojesz się odwetu za protest
Nie jest rzadkością, że ofiara molestowania seksualnego czuje się tak mocno zastraszona, że uruchamia się u niej reakcja walki, ucieczki albo zamrożenia. To instynktowna odpowiedź wykształcona jeszcze w czasach naszych przodkiń — ciało automatycznie reaguje, aby maksymalnie zwiększyć szansę przetrwania groźnego spotkania.
„Walka” to odpowiedź agresywna, „ucieczka” to dosłownie ucieczka, ale najczęściej w sytuacji molestowania seksualnego reakcją jest „zamrożenie” — zamilknięcie i bierność.
Jeśli sprawczyni tego nie zauważa, może uznać brak sprzeciwu za zgodę. Jeśli ofiara nie rozpozna u siebie tej reakcji jako instynktownej, może obwiniać się o to, że nie powstrzymała sprawczyni. Część osób zaczyna nawet myśleć, że „chciały” być molestowane albo że „zasłużyły” na to.
Wiele osób stosuje niepisane zasady społeczne, które zabraniają „psuć atmosferę” (nawet jeśli ona została już dla Ciebie popsuta). Upewnienie się przed, w trakcie i po zbliżeniu, czy druga osoba czuje się dobrze, może uchronić ją przed przykrością. Warto o tym pamiętać, także w długotrwałym zaufanym związku. Zmiana zdania nawet w trakcie seksu jest w porządku. Nie ma nic złego w tym, że nagle chcesz przerwać — i powinno się o tym mówić wprost.
Jak reagować na molestowanie?
Istnieje kilka sposobów reagowania na molestowanie. Jeśli czujesz się bezpieczna, bądź stanowcza: poinformuj sprawczynię (głośno, jasno i konkretnie), że jej zachowanie sprawia Ci dyskomfort. Określ dokładnie, które zachowania są problematyczne.
W najlepszym przypadku sprawczyni nie zdawała sobie sprawy z krzywdy, nie chciała sprawiać przykrości i przestanie, gdy dowie się, jak się czujesz. Otwarte wyrażenie swoich uczuć daje szansę na naukę i pozwala unikać podobnych sytuacji w przyszłości — zarówno Tobie, jak i innym osobom.
Jeśli nie czujesz się bezpieczna, by zareagować wprost, albo próbowałaś i sytuacja nie ustała, warto założyć, że sprawczyni nie troszczy się o Twoje dobro. Może to oznaczać, że będzie zaprzeczać wszystkim oskarżeniom. Zapisz szczegółowy opis tego, co się wydarzyło: gdzie, kiedy, w jakich okolicznościach — zanotuj czy były świadkinie i wszelkie inne istotne informacje.
Jeśli do molestowania doszło przez czat online lub SMS-y, utwórz miejsce na cyfrowe dowody, takie jak zrzuty ekranu rozmowy czy otrzymane materiały. Zabezpiecz to jak najszybciej — osoba celowo molestująca może usunąć wszystko, gdy domyśli się, że ją ujawniasz.
Zwróć się do zaufanej osoby i opowiedz jej o sytuacji. Jeśli jesteś w szkole, koniecznie powiedz dorosłej osobie, której ufasz. Jeśli pierwsza wybrana osoba nie słucha, znajdź następną. Jeśli chcesz zachować anonimowość, być może istnieje numer, pod który możesz zadzwonić, a ktoś przekaże sprawę odpowiednim służbom.
Jeśli zostałaś napastowana w pracy, zwróć się do zaufanej współpracowniczki, przełożonej (chyba że to ona jest sprawczynią lub może stanąć po jej stronie) albo kolejnej osoby wyżej. Wiele miejsc pracy ma procedury postępowania w tego typu sytuacjach — przeczytaj umowę i wewnętrzne regulaminy, skontaktuj się związkami zawodowymi, jeśli należysz.
Jeśli zdecydujesz się zgłosić przypadek molestowania w szkole lub pracy, pomocne może być:
- poprosić zaufaną osobę, by Ci towarzyszyła
- zebrać wszelkie dowody
- nagrywać rozmowę (lub robić notatki, kiedy i z kim miała miejsce, jaki był finał), na wypadek gdyby zachowanie się powtórzyło lub spotkały Cię negatywne konsekwencje za zgłoszenie sprawy
Jeśli osoby zobowiązane do ochrony nie uznają Twojego doświadczenia za prawdziwe lub próbują Cię uciszyć, idź na policję.
Gdy nikt nie słucha
Chociaż sprawczynie molestowania seksualnego powinny ponosić adekwatne konsekwencje, zbyt często ofiara nie ma realnego wpływu na pociągnięcie ich do odpowiedzialności. Czasami otaczające Cię osoby chcą zatuszować sprawę, by nie ciążyła na nich lub by chronić wpływową sprawczynię.
Jeśli jesteś ofiarą molestowania seksualnego i nikt nie chce Cię wysłuchać, zadbaj o własne bezpieczeństwo. Czasami oznacza to odejście — zmianę szkoły lub pracę. Istnieją schroniska, które oferują bezpieczne miejsce, jeśli nie masz się gdzie udać, a grupy wsparcia pomogą przepracować Twoje doświadczenie. To okrutne i niesprawiedliwe, że musisz rezygnować z kawałka swojego życia przez czyjeś działanie – i masz prawo być na to zła.
Pamiętaj, że najważniejsze jest, abyś ruszyła dalej, wyleczyła rany i mogła się rozwijać. Smutną prawdą jest, że nie każda sprawczyni zostaje ukarana. Jeśli możesz działać bez ryzyka dalszej krzywdy, zrób coś, by chronić kolejne osoby. Ale najpierw zadbaj o swoje bezpieczeństwo.
Molestowanie seksualne niesie poważne, długotrwałe skutki — lęk, depresję, bóle głowy, zaburzenia snu, utratę lub przyrost wagi, nudności, obniżoną samoocenę czy zaburzenia funkcji seksualnych – to wszystko może dotknąć osoby, które musiały przez nie przejść. Ogromnie pomocne jest mieć przy sobie kogoś zaufanego, kto z troską wysłucha Twojej historii. Ale pamiętaj – nie każdy potrafi unieść ból drugiej osoby bez lęku czy poczucia zagrożenia, nawet jeśli jest Ci bliski. Jeśli nie masz wokół siebie nikogo, kto mógłby być wsparciem, warto zwrócić się do profesjonalnej terapeutki. Ostatecznie musimy same sobie pomóc w procesie zdrowienia, ale nie musimy robić tego samotnie.
Możesz śledzić swój cykl miesiączkowy w aplikacji WomanLog. Pobierz WomanLog teraz:
