Jak dbać o swoje paznokcie
Piękne, zadbane paznokcie nie tylko są estetyczne, ale także świadczą o dobrym stanie zdrowia ogólnego. Kiedy organizmowi brakuje niezbędnych składników odżywczych, to właśnie na włosach i paznokciach najpierw pojawiają się niepokojące oznaki. Sposób, w jaki pielęgnujemy dłonie i stopy, może być wyrażeniem osobowości, ale paznokcie mają także inne funkcje.
Z ewolucyjnego punktu widzenia ludzie używali paznokci do kopania, chwytania, wspinania się i ochrony. Nawet jeśli nie używasz paznokci do kopania dołów czy wspinania się na drzewa, twoje dłonie i stopy mają stały kontakt z otoczeniem, a paznokcie chronią wrażliwą skórę na końcach palców rąk i stóp. Zdrowe paznokcie są ważne nie tylko ze względów estetycznych.
Budowa paznokcia
Paznokcie składają się głównie z keratyny – wytrzymałego, włóknistego białka budującego także nasze włosy, wierzchnią warstwę skóry, a także występującego w gruczołach i tkankach narządów. Paznokcie rosną pod skórą, a widoczna część to już martwe komórki. To dobrze – gdybyśmy czuły ból w paznokciach, manicure byłby o wiele trudniejszy! Paznokcie stale rosną: na dłoniach ok. 3 mm miesięcznie, a na stopach ok. 1 mm. Ich wzrost może spowolnić starzenie organizmu lub słabe krążenie krwi.
- Macierz paznokcia, czyli matrix, znajduje się tuż pod skórą przy skórkach. Widoczny jasny półksiężyc (lunula) u podstawy paznokcia to część macierzy widoczna nad skórą. Tu tworzą się nowe komórki paznokcia, wypychając starsze do płytki paznokciowej.
- Płytka paznokciowa to to, co potocznie nazywamy paznokciem – widoczna, mocna i elastyczna warstwa keratyny chroniąca opuszki palców rąk i stóp. Płytka spoczywa na łożysku paznokcia.
- Łożysko paznokcia to skóra pod płytką, bogata w naczynia krwionośne i nerwy, które dostarczają paznokciom składników odżywczych oraz tlenu. Łożysko zawiera też melanocyty produkujące melaninę, która nadaje paznokciom zabarwienie, podobnie jak skórze.
- Eponychium to fałd żywych komórek skóry przy brzegu paznokcia, który wytwarza skórkę (cuticle) - składającą się z martwych komórek wychodzących na płytkę podczas jej wzrostu. Podczas zabiegów mani/pedi skórka bywa odsuwana lub usuwana, ale eponychium należy chronić. Eponychium wraz ze skórką tworzy ochronną barierę.
- Paronychium to miękka krawędź zachodząca na boczne brzegi płytki paznokcia. Chroni paznokieć i zapobiega uszkodzeniom palca. W tych miejscach często powstają wrastające paznokcie lub zadziory prowadzące do infekcji.
- Hiponychium to nieco grubsza warstwa komórek nabłonkowych znajdująca się pod wolnym brzegiem paznokcia; chroni łożysko paznokcia przed wodą i zakażeniem. Jeśli zetniesz paznokcie zbyt krótko i poczujesz ból – uszkodziłaś hiponychium.
Jak objawia się uszkodzenie paznokcia?
Uszkodzenia paznokci mogą być skutkiem niewłaściwej pielęgnacji, ale nierzadko paznokcie sygnalizują też stan zdrowia. Stłuczony lub złamany paznokieć zazwyczaj się regeneruje, odrasta. Jednak niektóre objawy widoczne są także podczas wzrostu – to czasami sygnał poważniejszych problemów zdrowotnych.
Łamliwe, łatwo pękające paznokcie lub bardzo miękkie paznokcie mogą oznaczać niedobór białka i niektórych składników odżywczych. Często jednak winą są używane kosmetyki, np. lakiery hybrydowe lub zmywacze z acetonem, które uszkadzają płytkę i ją zmiękczają. Przebarwienia, wywijanie się lub pogrubienie paznokci także może wskazywać na braki w organizmie.
Choroby widoczne na paznokciach
Paznokcie zdradzają wiele o stanie zdrowia. Ciemny poprzeczny pasek paznokcia, tzw. linie Beau, mogą świadczyć o niedożywieniu, cukrzycy lub niedoborze cynku. Pałeczkowatość palców, czyli wygięcie lub wybrzuszenie płytki, może zwiastować poważne choroby: AIDS, schorzenia wątroby, serca czy płuc. Pałeczkowatość występuje wskutek niedotlenienia.
Białe plamki, czyli leukonychia, to często efekt uszkodzeń lub niedoboru cynku i wapnia. Pojedyncze plamki nie są groźne, ale rozległa leukonychia może być objawem zatrucia metalami ciężkimi, niewydolności serca lub nerek.
Co szkodzi paznokciom?
Zaniedbana pielęgnacja. To oczywiste – jeśli nie dbasz o paznokcie, będą wyglądały coraz gorzej. Urazy, obgryzanie, łamanie się paznokci mogą prowadzić do ich odwarstwienia od łożyska lub przebarwienia. Mocne uderzenie, np. w drzwi czy młotkiem, może spowodować podkrwawienie pod paznokciem, które przypomina siniaka – paznokieć odkleja się wtedy od skóry i wypada. Obgryzanie niszczy tkanki wokół paznokci, prowadzi do dziwnego wzrostu, a także szkodzi zębom. Obgryzanie może powodować skaleczenia i rany, będące otwartą drogą dla bakterii, wirusów i pasożytów.
Infekcje. Niestety nawet najlepsza pielęgnacja nie daje gwarancji uniknięcia zakażeń. Najczęstszą infekcją jest grzybica paznokci. Występuje zarówno na dłoniach, jak i na stopach, ale grzybica paznokci stóp zdarza się częściej, bo zwykle bardziej dbamy o dłonie. Infekcja powoduje zmianę koloru, łamanie się, odwarstwianie płytki, a w ciężkich przypadkach jej utratę. Główne przyczyny: dermatofity, pleśnie i drożdżaki.
Paznokcie zwykle zarażają się grzybem przy okazji grzybicy stóp, najczęściej po chodzeniu na boso w publicznej saunie, siłowni, pod prysznicem czy w SPA. Niskie dotlenienie tkanek sprzyja grzybicy.
Zanokcica (paronychia) to bakteryjna infekcja paznokci, do której dochodzi przez uszkodzoną skórkę lub złamany paznokieć. Zainfekowana tkanka puchnie, czerwienieje, boli, a w miejscu zakażenia często pojawia się ropa. Osoby obgryzające paznokcie, wycinające skórki lub uszkadzające paznokcie są bardziej narażone na zanokcicę.
Niedożywienie. Dieta jest kluczowa dla zdrowia paznokci. Jeśli dostarczasz za mało niezbędnych składników, najpierw ucierpią paznokcie i włosy. Organizm kieruje je tam, gdzie są potrzebne najbardziej: do narządów i funkcji życiowych. Osoby niedożywione mają łamliwe paznokcie, które rosną wolniej i łatwiej się łamią. Najważniejszym mikroelementem dla paznokci jest białko.
Paznokcie są głównie zbudowane z białka, więc jego niedobór w diecie znacząco je osłabia. Kluczowe są też witaminy, zwłaszcza B7 (biotyna), B9 i B12 – wspomagają tkankę paznokciową. Wiele badań potwierdza pozytywne działanie biotyny na wzrost i twardość paznokci. Inne witaminy z grupy B są istotne dla transportu tlenu oraz regeneracji tkanek.
Cynk to niezbędny minerał. Białe plamki na paznokciach to częsty objaw jego niedoboru. Kwasy tłuszczowe omega-3 odpowiadają za nawilżenie i zapobieganie łamliwości. Ważne są również: magnez, żelazo, witamina E i witamina C. Najlepiej spożywać je z żywnością – to najbardziej przyswajalna forma. Brakuje dowodów na skuteczność suplementów diety w tym zakresie.
Chemikalia. Skóra ma nieustanny kontakt z chemikaliami z kosmetyków i środków czyszczących. Paznokcie również są narażone na składniki kosmetyków do paznokci. Perfekcyjny manicure wygląda świetnie, ale ważne jest, by zwracać uwagę na skład lakierów i preparatów. Najgroźniejsze substancje w lakierach i zmywaczach do paznokci to:
- Toluen – bezbarwna ciecz stosowana w lakierach. Długotrwały kontakt powoduje zawroty głowy, uszkodzenia układu nerwowego, podrażnienia oczu, płuc, gardła i, oczywiście, szkodzi paznokciom.
- Formaldehyd – składnik lakierów i utwardzaczy. Uczula, podrażnia skórę, oczy, gardło, wywołuje reakcje alergiczne i liczne skutki uboczne. Prawdopodobnie rakotwórczy.
- Ftalany dibutylu – substancja występująca w lakierach i utwardzaczach. Podrażnia drogi oddechowe, u zwierząt powoduje problemy z rozrodczością i rozwojem płodu.
- Metakrylan etylu – stosowany w sztucznych paznokciach. Może powodować silne reakcje alergiczne, podrażnienia skóry i dróg oddechowych.
Jak właściwie dbać o paznokcie?
Delikatna pielęgnacja. Jednorazowe uszkodzenie paznokcia podczas pracy czy w ogrodzie zwykle nie prowadzi do trwałych następstw, jednak warto być ostrożną. Przy sprzątaniu i zmywaniu używaj gumowych rękawic – chronią przed chemią i rozwarstwianiem wywołanym długotrwałym kontaktem z wodą. Jeśli wykonujesz prace fizyczne, krótkie paznokcie są praktyczne i mniej narażone na uszkodzenia. I oczywiście – nie obgryzaj paznokci! Szkodzi to zarówno płytkom, jak i zwiększa ryzyko zakażeń.
Zdrowa dieta. Tylko zdrowy organizm pozwala cieszyć się mocnymi paznokciami. Dostarczaj sobie dużo białka, witamin z grupy B i E oraz minerałów: cynku i magnezu. Dobrymi źródłami witaminy B7 (biotyny) są podroby, jajka, nabiał i ryby. Wersje roślinne to awokado, orzechy czy nasiona. Witaminę B12 znajdziesz głównie w produktach zwierzęcych: podroby, wołowina, ryby; na diecie roślinnej sięgnij po suplementy lub produkty wzbogacane.
Cynk występuje w owocach morza, takich jak ostrygi i małże, a także w wołowinie i drobiu. Roślinne źródła to: soja, ciecierzyca, orzechy i fasola. Ciemnozielone liście, migdały oraz rośliny strączkowe dostarczają magnezu. Pamiętaj – najlepszym źródłem witamin i minerałów jest zbilansowana dieta, a suplementacja nie przynosi tak dobrych efektów.
Olejki eteryczne. Nawilżanie paznokci od zewnątrz jest równie ważne co dostarczanie im wody od środka. Naturalne nawilżacze, takie jak masło shea czy olej kokosowy, wzmacniają płytkę i zapobiegają łamliwości. Badania wskazują, że niektóre olejki – np. z drzewa herbacianego, tymianek, oregano, trawa cytrynowa – działają przeciwgrzybiczo i przeciwbakteryjnie.
Więcej o olejkach eterycznych przeczytasz tutaj.
Porady manicure. Zdrowe, mocne paznokcie są idealną bazą dla pięknego manicure. Upewnij się jednak, że twój salon używa nietoksycznych produktów, pytaj o składniki i certyfikaty. Coraz więcej salonów wybiera bezpieczne, wegańskie preparaty – dobre dla klientek i stylistek.
Jeśli wykonujesz manicure samodzielnie, sprawdzaj składy kosmetyków. Unikaj wycinania skórek – tylko je odsuwaj, bo po wycięciu łatwo o infekcję. Polecamy drewniane lub silikonowe kopytka, które nie niszczą płytki. Regularnie stosuj olejek lub krem do skórek, by były miękkie i elastyczne. Ewentualnie używaj delikatnych preparatów do usuwania skórek, koniecznie nietoksycznych.
Znając te podstawy i stosując regularną pielęgnację, możesz cieszyć się zdrowymi i mocnymi paznokciami.
Możesz śledzić swój cykl z aplikacją WomanLog. Pobierz WomanLog już teraz:
