Katar sienny i alergie
Apsik! Tajemnicze kichanie, katar, swędzące i łzawiące oczy oraz ogólny świąd i dyskomfort… Czy to brzmi znajomo? Alergie potrafią być uciążliwe i objawiać się na wiele sposobów, ale można nimi skutecznie zarządzać.
Katar sienny i alergie to powszechne problemy, które jednak często bywają niedodiagnozowane i wokół których narosło wiele mitów. Niektóre osoby uważają, że alergie — zwłaszcza „łagodne” alergie sezonowe — nie są na tyle poważne, by się nimi przejmować. Tymczasem każda reakcja alergiczna obciąża organizm i powinna być traktowana poważnie.
Czym jest alergia?
Praktycznie każda substancja, nawet pozornie nieszkodliwa, może wywołać reakcję alergiczną, jeśli organizm rozwinie wobec niej nadwrażliwość. W takiej sytuacji ciało postrzega obojętny składnik jako zagrożenie i uruchamia silną odpowiedź immunologiczną w ramach obrony. Szacuje się, że nawet 20% osób doświadcza alergii w którymś momencie życia i nigdy nie wiadomo, kiedy to nastąpi!
Podczas kontaktu z alergenem, który układ odpornościowy rozpoznaje jako zagrożenie, organizm reaguje, uwalniając histaminę i inne mediatory zapalne. To właśnie ta reakcja immunologiczna odpowiada za charakterystyczne objawy alergii.
Do najczęstszych alergenów należą:
- pyłki roślin
- roztocza kurzu domowego
- naskórek zwierząt domowych
- niektóre pokarmy, np. orzeszki ziemne, owoce morza, jajka
- jad owadów, taki jak użądlenia pszczół lub ukąszenia komarów
- wybrane leki, np. penicylina lub aspiryna
- różne substancje znajdujące się w otoczeniu domowym, np. zarodniki pleśni
Alergie mogą dotykać różnych części ciała, powodując na przykład alergicznym nieżytem nosa w układzie oddechowym, pokrzywkę lub egzemę na skórze czy objawy żołądkowo-jelitowe. Symptomy zależą od alergenu i indywidualnej wrażliwości. Do łagodnych lub umiarkowanych reakcji alergicznych należą m.in. kichanie, katar lub zatkany nos, kaszel lub świszczący oddech, swędzące i łzawiące oczy, swędzenie skóry i wysypki, nudności, wymioty i biegunka.
Ciężka reakcja alergiczna może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, czyli stanu zagrożenia życia, wymagającego natychmiastowej interwencji medycznej. Typowe objawy anafilaksji to obrzęk gardła lub języka, trudności w oddychaniu, przyspieszone tętno, zawroty głowy czy utrata przytomności. Podstawowym leczeniem jest zastrzyk z adrenaliny. Wiele osób z ryzykiem anafilaksji nosi przy sobie autostrzykawkę z adrenaliną — tzw. epipen — na nagłe przypadki. Nawet wtedy zalecana jest dalsza obserwacja i leczenie, np. płynami dożylnymi oraz ewentualnie lekami przeciwhistaminowymi lub steroidami. Nawet 2% ludzi doświadczy choć raz takiego epizodu, ale większość przeżywa, jeśli leczenie zostanie wdrożone szybko.
Czym jest katar sienny?
Katar sienny, zwany też alergicznym nieżytem nosa, to powszechna dolegliwość dotycząca nosa i zatok. Charakteryzuje się podrażnieniem i stanem zapalnym błon śluzowych nosa i oczu, co prowadzi do kichania, kataru, zatkanego nosa oraz świądu i łzawienia oczu.
Katar sienny najczęściej wywołują pyłki drzew lub traw oraz inne drobne unoszące się w powietrzu alergeny środowiskowe.
Czy katar sienny to alergia?
Tak, katar sienny to rodzaj alergii, która specyficznie atakuje nos i oczy. Objawy mogą mieć różne nasilenie i być sezonowe lub całoroczne, w zależności od indywidualnej wrażliwości i konkretnego alergenu. Katar sienny zwykle ma łagodny, ale uporczywy przebieg, a jego objawy są raczej dokuczliwe niż niebezpieczne — przypominając symptomy przeziębienia. Osoby z chorobami układu oddechowego, jak astma, są szczególnie podatne na katar sienny.
Jakie alergeny wywołują katar sienny?
Katar sienny wywołuje najczęściej kontakt z drobnymi alergenami wziewnymi obecnymi w otoczeniu.
Pyłki roślin to najczęstszy czynnik sezonowego kataru siennego, od którego pochodzi jego nazwa. Różne typy pyłków pojawiają się w różnych porach roku. Na przykład drzewa pylą na wiosnę, trawy (ścinane i suszone na siano) pyli latem, a główną przyczyną jesiennych alergii na pyłki jest bylica.
Inne, częste alergeny powodujące całoroczny katar sienny to:
Mikroskopijne roztocza kurzu domowego zamieszkujące pościel, tapicerkę, dywany i inne elementy naszego mieszkania. Ich odchody i fragmenty ciał mogą uczulać niektóre osoby.
Zarodniki pleśni mogą występować zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynków, szczególnie w wilgotnych i ciepłych miejscach.
Naskórek zwierząt domowych — drobne płatki skóry i sierści psów oraz kotów, a także białka z ich śliny i innych wydzielin, które mogą wywoływać reakcje alergiczne. Papugi należą do wyjątkowo silnie uczulających zwierząt.
Katar sienny może wywoływać również wiele innych alergenów, niewymienionych powyżej.
Hipoteza (nadmiernej) higieny
W środowisku medycznym funkcjonuje teoria, że wczesny kontakt dziecka z zabrudzeniami, drobnoustrojami i pasożytami „trenuje” układ odpornościowy i chroni przed alergiami. Częstość alergii i chorób autoimmunologicznych wzrosła w ciągu ostatnich stu lat i jest znacznie wyższa w krajach uprzemysłowionych. Chociaż nie jest to powszechnie akceptowana teoria, a mechanizmy nie są do końca poznane, wiele badań potwierdza, że higiena osobista jest ważna, ale zbyt sterylne warunki mogą szkodzić zdrowiu.
Jak pozbyć się kataru siennego?
Niestety, obecnie nie istnieje skuteczne lekarstwo na katar sienny. Najprostszą metodą zapobiegania jest unikanie czynników wywołujących objawy. Jednak w przeciwieństwie do alergii pokarmowych, które można rozpoznać i wyeliminować z diety, w wypadku alergenów środowiskowych całkowita eliminacja jest prawie niemożliwa. Mimo to istnieje szereg działań, które mogą zmniejszyć objawy i poprawić komfort życia.
Nawet jeśli całkowite unikanie nie jest możliwe, minimalizowanie kontaktu z alergenami może zmniejszyć nasilenie objawów kataru siennego.
Dla osób uczulonych na pyłki oznacza to np. pozostawanie w domu w godzinach największego pylenia — zwykle rano i wietrzne dni w sezonie alergii. W niektórych prognozach pogody znajdziesz informacje o stężeniu pyłków. W domu trzymaj zamknięte okna i używaj filtrów HEPA w klimatyzacji lub nawilżaczu powietrza. Dla osób uczulonych na roztocza ważne jest częste pranie pościeli, odkurzanie dywanów i mebli oraz ograniczanie gromadzenia się kurzu i naskórka w domu. Warto zainwestować w dobre filtry powietrza lub odkurzacz z filtrem HEPA. Pamiętaj, że silne detergenty, intensywne zapachy i suche powietrze także mogą nasilać objawy alergii.
Leki na alergie
Dla wielu osób leki są skutecznym sposobem łagodzenia objawów alergii. Dostępność i rodzaje terapii różnią się w poszczególnych krajach. Najczęściej stosowane leki przeciwalergiczne to:
Leki przeciwhistaminowe
Leki przeciwhistaminowe szybko łagodzą objawy takie jak kichanie, świąd, katar i łzawienie oczu. Histamina jest hormonem biorącym udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu — ułatwia przechodzenie białym krwinkom przez ściany naczyń włosowatych, by zwalczać patogeny. Ten mechanizm sprawia także, że przez ściany naczyń przedostaje się więcej płynu, co powoduje charakterystyczny dla alergii katar i łzawienie oczu.
Leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji, np. difenhydramina (Benadryl), chlorfeniramina (Chlor-Trimeton) oraz hydroksyzyna (Atarax), skutecznie łagodzą objawy alergii, ale mogą powodować senność, dlatego zwykle unika się ich za dnia. Potrafią przenikać przez barierę krew–mózg i wpływać na histaminę jako neuroprzekaźnik, który reguluje cykl snu i czuwania — stąd uczucie senności po Benadrylu.
Nowsze leki przeciwhistaminowe drugiej generacji, jak cetyryzyna (Zyrtec), loratadyna (Claritin), feksofenadyna (Allegra) czy desloratadyna (Clarinex), nie przechodzą do mózgu i dlatego nie wywołują zwykle senności — są preferowane w ciągu dnia.
Glikokortykosteroidy donosowe
Glikokortykosteroidy donosowe to przeciwzapalne aerozole do nosa, które zmniejszają stan zapalny śluzówki i łagodzą objawy takie jak zatkany nos, katar czy kichanie przy regularnym stosowaniu. Są dostępne na receptę i mogą być bardzo skuteczne w leczeniu kataru siennego. W niektórych krajach część z nich kupisz także bez recepty.
W przeciwieństwie do leków przeciwhistaminowych czy obkurczających naczynia, glikokortykosteroidy donosowe działają po kilku godzinach do kilku dni, a pełny efekt odczuwa się po tygodniach stosowania. Jeśli masz alergię sezonową, warto zacząć ich używać 1–2 tygodnie przed spodziewanym kontaktem z pyłkami.
Opóźnione działanie zwiększa ryzyko nadużywania tych leków przez niecierpliwe alergiczki. Skutki uboczne to lekki stan zapalny śluzówki nosa, kichanie, podrażnienie gardła, bóle głowy i czasem krwawienia z nosa.
Najgroźniejszym powikłaniem nadmiernego używania jest perforacja przegrody nosowej. Lek należy odstawić przy pierwszych krwawieniach. Glikokortykosteroidy donosowe bywają bardzo skuteczne, ale mają też więcej przeciwwskazań — najlepiej skonsultować ich stosowanie z lekarzem.
Leki obkurczające błonę śluzową nosa
Leki obkurczające nos występują w postaci doustnej lub w sprayu i zapewniają szybkie, krótkotrwałe złagodzenie zatkania nosa oraz uczucia ciśnienia w uszach przez zwężenie naczyń i zmniejszenie obrzęków. Większość osób może je stosować bezpiecznie, ale należy przestrzegać zalecanych dawek i nie przedłużać leczenia powyżej kilku dni, ponieważ dłuższe stosowanie może prowadzić do nasilenia obrzęku i tzw. efektu z odbicia.
Leki te występują pod wieloma postaciami i nazwami, np. oksymetazolina, fenylefryna czy pseudoefedryna. Wiele z nich jest dostępnych bez recepty, ale niektóre wymagają recepty. Nie należy ich podawać małym dzieciom, a w przypadku ciąży — skonsultuj się z lekarzem.
Inne metody leczenia alergii i kataru siennego
W niektórych przypadkach pacjentki decydują się na alternatywne metody łagodzenia alergii.
Immunoterapia
W ciężkich przypadkach kataru siennego, niepoddających się innym metodom leczenia, można rozważyć immunoterapię alergenową (odczulanie). Polega ona na regularnym podawaniu zastrzyków z małymi dawkami alergenu, co stopniowo zmniejsza wrażliwość na alergen i redukuje objawy. Immunoterapię prowadzi alergolożka. Leczenie to wymaga czasu, ale może dać trwałą ulgę.
Probiotyki
O probiotykach mówi się ostatnio bardzo dużo. Różne mikroorganizmy są obecne wszędzie — na roślinach, zwierzętach, w pokarmie i w naszym jelicie, gdzie żyją z nami w symbiozie i odgrywają ważną rolę w odpowiedzi immunologicznej organizmu. Każda z nas ma unikalną mikrobiotę jelitową, składającą się z bardzo różnych gatunków. Niektóre są korzystne, inne mogą prowadzić do dysbiozy — zaburzenia równowagi flory jelitowej.
Obecnie niektóre badania sugerują, że określone szczepy bakterii, jak Lactobacillus i Bifidobacterium (obecne np. w jogurtach i kombuczy), mogą zmniejszać stany zapalne i łagodzić nadmierną odpowiedź immunologiczną na alergeny, w tym wywołujące nieżyt nosa. Ponieważ każda z nas jest inna, nie ma jednego idealnego zestawu, ale zdecydowanie warto się temu przyjrzeć.
Ważne jest, by skonsultować się z lekarką lub alergolożką, która oceni objawy i zleci ewentualne badania. Po postawieniu diagnozy specjalistka doradzi najskuteczniejsze postępowanie przy katarze siennym.
Czy katar sienny może pojawić się w dorosłości?
Chociaż najczęściej zaczyna się w dzieciństwie lub okresie dorastania, katar sienny może pojawić się również w dorosłym życiu. Późny początek alergii tłumaczy się jednym lub kilkoma z poniższych czynników:
- osłabiona odpowiedź immunologiczna i wzrost wrażliwości
- zmiany środowiskowe
- wpływ czynników zawodowych
- zmiany hormonalne
Przewlekłe narażenie na typowe alergeny, takie jak kurz, pleśń, pyłki i inne drobne cząstki, może spowodować rozwój kataru siennego nawet u zdrowych osób.
Katar sienny czy przeziębienie?
Chociaż objawy kataru siennego i przeziębienia są zbliżone, katar sienny wywołują alergeny, a przeziębienie — wirusy. Ta różnica jest istotna, bo leczenie obu stanów bardzo się różni. Kluczowe są trzy elementy: sposób początku, przebieg oraz obecność charakterystycznego objawu.
Początek. Przeziębienie rozwija się stopniowo po kontakcie z wirusem, a katar sienny zaczyna się szybko po zetknięciu z alergenem. Przebieg. Objawy przeziębienia ustępują zwykle w ciągu 10 dni, natomiast objawy alergii trwają tak długo, jak jest obecny alergen. Objaw rozróżniający. Gorączka często towarzyszy przeziębieniu, ale nie występuje przy katarze siennym. Swędzenie jest typowe dla kataru siennego, rzadko przy przeziębieniu.
Zasługujesz na życie bez kataru siennego, tak bardzo jak to możliwe
Katar sienny zwykle nie zagraża życiu, ale potrafi istotnie obniżyć komfort i jakość codziennego funkcjonowania. Objawy bywają bardzo męczące i dezorganizują sen, pracę czy naukę. Długotrwałe alergie dodatkowo zwiększają ryzyko ataku astmy lub rozwoju innych poważnych schorzeń układu oddechowego.
Jeśli cierpisz na alergie lub katar sienny, nie musisz być dzielna i wszystko znosić. Poznaj swoje alergeny i rób to, co pomoże Ci łagodzić objawy oraz poprawić samopoczucie. Będziesz sobie za to wdzięczna.
Pobierz WomanLog już teraz:
