Rak piersi: rozpoznanie, leczenie i profilaktyka
Rak piersi to nowotwór, który rozwija się w tkance piersiowej. Najczęściej dotyka kobiet, ale może występować również u mężczyzn. Szanse na przeżycie znacznie wzrastają, jeśli rak zostanie wcześnie wykryty.
Dzięki postępowi medycyny pacjentki z rakiem piersi mają dziś znacznie większe szanse na przeżycie. Do czynników, które na to wpływają, należą większa świadomość, regularne badania przesiewowe oraz lepsze zrozumienie tej choroby.
Jak rozwija się rak piersi?
Rak piersi to nieprawidłowy rozrost komórek w tkance piersiowej, prowadzący do powstania guza. Guzy te najczęściej zaczynają się tworzyć w przewodach mlecznych i mogą rozprzestrzeniać się na inne części piersi, jeśli nie zostaną leczone.
Kogo dotyczy rak piersi?
Rak piersi może wystąpić u osób każdej płci, jednak u kobiet ryzyko zachorowania jest 100 razy wyższe niż u mężczyzn. Piersi kobiet rozwijają się w ciągu trzech do czterech lat, a proces ten kończy się około 14. roku życia. W miarę kształtowania gruczołów piersiowych komórki stają się wrażliwe na estrogen oraz inne hormony, w tym substancje zakłócające gospodarkę hormonalną obecne w środowisku. To czyni je podatnymi na nieprawidłowy rozrost komórek. U mężczyzn gruczoły piersiowe nie wytwarzają mleka, więc ich komórki piersiowe pozostają nieaktywne, co sprawia, że są mniej narażeni na ten typ nowotworu.
Jak poród wpływa na ryzyko raka piersi u kobiety? Odpowiedź jest złożona i nie do końca poznana. Bezpośredni efekt to nieznaczny wzrost ryzyka, utrzymujący się przez około dziesięć lat. Po tym czasie efekt się odwraca — po mniej więcej dziesięciu latach ryzyko raka piersi jest nieco niższe niż u kobiety, która nigdy nie rodziła.
Sam fakt bycia kobietą zwiększa podatność na rozwój raka piersi, jednak tylko około 12% faktycznie zapada na tę chorobę. Czynniki ryzyka można podzielić na dwie kategorie — modyfikowalne (te, na które masz wpływ) oraz stałe (na które nie masz wpływu).
Modyfikowalne czynniki ryzyka obejmują otyłość, spożycie dużej ilości alkoholu, palenie tytoniu, określone nawyki żywieniowe, brak aktywności fizycznej oraz stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych, zwłaszcza tych zawierających syntetyczny estrogen. Jednak związek między tymi czynnikami a rakiem piersi nie jest prosty i oczywisty.
Więcej informacji znajdziesz w naszych artykułach o antykoncepcji hormonalnej i niehormonalnej.
Do stałych czynników ryzyka zaliczamy:
- Wiek — kobiety powyżej 50. roku życia są bardziej narażone na raka piersi, jednak kobiety, które rodzą wcześniej, mogą zyskać długoterminową ochronę.
- Dziedziczność — historia rodzinna raka piersi zwiększa ryzyko zachorowania. Ryzyko wzrasta wraz z bliskością pokrewieństwa (matka vs dalsza krewna).
- Ekspozycja na promieniowanie jonizujące — promieniowanie jest dobrze znanym czynnikiem sprzyjającym powstawaniu wielu nowotworów.
- Gęsta tkanka piersiowa — kobiety o małej zawartości tkanki tłuszczowej i gęstej tkance piersiowej są bardziej narażone na raka piersi niż kobiety o mniej zwartej strukturze piersi.
- Zaburzenia hormonalne — kobiety z przewagą estrogenów są bardziej zagrożone rakiem piersi, ponieważ choroba ta wiąże się bezpośrednio z nadprodukcją estrogenów.
Więcej o kobiecych hormonach przeczytasz w naszym artykule tutaj.
Typy raka piersi
Raka piersi klasyfikuje się na typy, stadia i stopnie zaawansowania. Stadium określa, jak bardzo rak się rozprzestrzenił lub czy w ogóle się rozprzestrzenia. Stopień zaawansowania opisuje stan komórek guza — czy są podobne do normalnych komórek piersi, czy też mają więcej nieprawidłowości.
Typy nowotworu mogą być nieinwazyjne lub inwazyjne — czyli takie, które rozprzestrzeniają się poza tkankę, w której się rozwinęły. Raka piersi najczęściej dzieli się na następujące typy:
- Inwazyjny rak przewodowy — rozwija się w przewodach mlecznych i rozprzestrzenia się na okoliczne tkanki.
- Inwazyjny rak zrazikowy — rozwija się w zrazikach (gruczołach produkujących mleko) i rozprzestrzenia się na okoliczne tkanki.
- Rak przewodowy in situ — nieinwazyjny nowotwór rozwijający się w przewodach mlecznych.
- Rak zrazikowy in situ — nieinwazyjny nowotwór rozwijający się w zrazikach.
Samoobserwacja i objawy raka piersi
Samoobserwacja piersi to środek zapobiegawczy, który możesz wykonać samodzielnie w domu. Regularne badanie swoich piersi pozwala szybciej zauważyć wszelkie zmiany wymagające konsultacji z lekarzem.
Ważny jest czas wykonywania samoobserwacji. Cykl miesiączkowy może wpływać na tkliwość i wielkość piersi. Dostosuj termin badania do swoich doświadczeń — piersi zwykle są mniej wrażliwe około tydzień po rozpoczęciu miesiączki.
Zacznij badanie od przyjrzenia się wyglądowi piersi. Czy zauważasz różnice w kształcie i wielkości? Sprawdź, czy brodawki mają taki sam wygląd. Niepokojące mogą być wciągnięcie brodawek lub zmiana ich koloru. Każda nietypowa wydzielina (przezroczysta lub krwista) również powinna być powodem do niepokoju. Inne widoczne objawy to obrzęk, wysypka, zaczerwienienie oraz zmiany w pełności piersi.
Następnie delikatnie dotykaj piersi opuszkiem palców, przesuwając wokół miękkiej tkanki i brodawek. Sprawdzaj, czy nie wyczuwasz guzków lub zgrubień. Zwróć uwagę na wszelki dyskomfort lub ból podczas badania. Następnie unieś ręce i zbadaj boki piersi oraz pachy, gdzie znajdują się węzły chłonne. Ponownie sprawdź, czy nie ma bólu, guzków lub zgrubień.
Co możesz znaleźć
Jeśli zauważysz niepokojące objawy, nie panikuj. Zmiany w piersiach nie zawsze oznaczają raka, ale najlepiej skonsultować się z lekarzem w celu postawienia diagnozy.
Guzki w piersiach — chociaż mogą być niepokojące, w 9 na 10 przypadków nie są one nowotworowe. Najczęściej ich pojawienie się związane jest ze zmianami hormonalnymi w organizmie. Łagodne guzki zwykle są małe (do 2 cm) i można je swobodnie przesuwać pod palcami.
Tkliwość piersi — zazwyczaj spowodowana jest zmianami hormonalnymi. Piersi mogą być wrażliwe lub nawet bolesne przed okresem, podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej, w czasie ciąży lub innych zmian w zdrowiu reprodukcyjnym. Ból hormonalny ustępuje z czasem, natomiast ból zapalny zwykle się utrzymuje i nasila. Taki ból jest zlokalizowany w jednym miejscu i zwykle narasta.
Kształt piersi i stan skóry. Większość kobiet nie ma symetrycznych piersi, co jest całkowicie normalne. Kształt piersi może się też zmieniać w trakcie cyklu miesiączkowego — pod koniec cyklu piersi są zwykle pełniejsze. Ciąża i poród również wpływają na wygląd piersi. Objawy, na które należy zwrócić uwagę to zaczerwienienie, obrzęk czy podrażnienie skóry na piersiach lub wokół nich. Szybka zmiana wielkości jednej z piersi może być powodem do niepokoju, szczególnie jeśli dotyczy tylko jednej strony.
Rozpoznanie i leczenie
Jeśli zgłaszane przez Ciebie objawy mogą sugerować raka, lekarz skieruje Cię do onkologa na dalsze badania. Pierwsze badania są zwykle nieinwazyjne — obejmują USG oraz mammografię (rentgen piersi). Jeśli wyniki tych badań wykażą nieprawidłowości, wykonuje się biopsję tkanki piersiowej, by potwierdzić obecność nowotworu.
Metody leczenia zależą od typu, stadium i stopnia zaawansowania zmian — czyli od wielkości guza i tego, jak bardzo się rozprzestrzenił. Najczęstsze sposoby terapii to:
- Operacja częściowa (lumpektomia) — stosowana w przypadku guzów nieinwazyjnych; usuwa się tylko zmienioną chorobowo część.
- Mastektomia (usunięcie piersi) — konieczna, gdy rak rozprzestrzenił się na otaczające tkanki.
- Operacja węzłów chłonnych — jeśli rak zajmie węzły chłonne, część z nich może wymagać usunięcia.
- Radioterapia — promieniowanie rentgenowskie, które niszczy komórki nowotworowe; terapię zaleca się także po mastektomii, by zminimalizować ryzyko nawrotu choroby.
- Chemio- i hormonoterapia — wykorzystują leki lub hormony w celu zwalczenia raka i eliminacji komórek nowotworowych. Chemioterapia jest często zalecana przed i po operacji, gdyż może zmniejszyć rozmiar guza, umożliwiając oszczędzenie większej ilości zdrowej tkanki.
Życie z rakiem piersi
Diagnoza raka piersi może wpływać na zdrowie psychiczne. Proces leczenia obejmuje zarówno sferę fizyczną, jak i emocjonalną. Ważne, by nie zostawać z tymi uczuciami i myślami samej. Rozmowa z kimś życzliwym — przyjaciółką, bliską osobą czy nawet kimś obcym — może przynieść ulgę. Wybierz, co jest dla Ciebie najlepsze.
Leczenie raka piersi wpływa na wiele aspektów życia — relacje i rodzinę, sytuację finansową, samopoczucie i obraz własnej osoby. Wiele kobiet ma trudności z odnalezieniem nowej, pozytywnej tożsamości po mastektomii i chemioterapii. Te terapie prowadzą do zmian zarówno fizycznych, jak i psychicznych, z którymi trudno się pogodzić. Leki przeciwnowotworowe mogą wywoływać złe samopoczucie; sama choroba i leczenie oddziałują na wszystkie zasoby i pozostawiają poczucie wyczerpania. Wsparcie oraz różne metody radzenia sobie są kluczowe dla powrotu do zdrowia.
Terapia psychologiczna może pomóc pacjentkom z rakiem piersi w poprawie ich sytuacji. Wiele kobiet odnajduje poczucie wsparcia w terapii grupowej, wymieniając się doświadczeniami z innymi osobami chorymi na raka. Pozwala to poczuć wspólnotę i zrozumienie, że nawet w walce z rakiem nie musimy być same.
Możesz monitorować swój cykl menstruacyjny z aplikacją WomanLog. Pobierz WomanLog teraz:
