Szczepionki HPV
Ludzki wirus brodawczaka (HPV) jest najczęściej występującą chorobą przenoszoną drogą płciową na świecie: istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że przynajmniej raz w życiu zakazisz się jednym z typów HPV. Działania profilaktyczne obejmują dbanie o higienę i bezpieczny seks, regularne badania oraz szczepienia - to ostatnie zagadnienie omawiamy w tym artykule.
Szczepionki przeciw HPV są bezpieczną i skuteczną metodą „nauczenia” Twojego układu odpornościowego walki z wirusem HPV. Najlepiej zaszczepić się jeszcze przed rozpoczęciem współżycia. Szczepienie jest także możliwe w późniejszym wieku, jednak nie będzie działać na typy wirusa, którymi już jesteś zakażona, ani na już rozwinięte choroby związane z HPV oraz jest mniej skuteczne wobec typów, które przeszłaś wcześniej.
HPV to najpowszechniejsza na świecie choroba przenoszona drogą płciową. Liczba znanych papillomawirusów przekracza 100, mogą atakować skórę oraz błony śluzowe narządów płciowych, a szacuje się, że ponad 70% aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn zakazi się HPV w ciągu swojego życia. Wirus najczęściej przenosi się podczas stosunku, ale możliwa jest również transmisja przez bliski, choć niekoniecznie seksualny kontakt z zakażoną osobą.
Istnieje kilka różnych szczepionek, z których każda chroni przed wybranymi typami HPV. Szczepionki nie zawierają materiału genetycznego wirusa, dzięki czemu nie są zakaźne. Zawierają natomiast cząstki wirusopodobne, które „trenują” układ odpornościowy do rozpoznawania HPV w przypadku kontaktu z prawdziwym wirusem. Te szczepionki są wysoce immunogenne, czyli bardzo skuteczne.
Typowe objawy
Większość infekcji HPV przebiega bezobjawowo. Jeśli objawy występują, często są łagodne i nie zawsze jednoznacznie wskazują na chorobę. Infekcje HPV są często niezauważone właśnie z powodu braku objawów lub ich łagodnego przebiegu – jeśli się pojawiają, mogą być pomijane lub mylone z innymi dolegliwościami, szczególnie że nierzadko ustępują samoistnie.
Symptomatyczne zakażenia HPV dzielimy najczęściej na dwa rodzaje: skórne, które atakują dłonie, stopy, ramiona i klatkę piersiową, oraz śluzówkowe, preferujące ciepłe, wilgotne środowiska, jak narządy płciowe, okolice odbytu, jamę ustną czy gardło. Wirusy te wywołują łagodne zmiany, takie jak brodawki na skórze lub narządach płciowych — są to niewielkie wyrośla o cielistym odcieniu, czasami o kalafiorowatym kształcie. Mogą powodować świąd i dyskomfort.
U kobiet brodawki narządów płciowych (tzw. kłykciny kończyste) mogą pojawiać się na wargach sromowych, ścianach pochwy, w okolicy między narządami płciowymi a odbytem, w kanale odbytu oraz na szyjce macicy. U mężczyzn występują najczęściej na żołędzi, prąciu, mosznie lub wokół odbytu. Zmiany śluzówkowe mogą też pojawić się w ustach lub gardle u osoby mającej kontakt oralny z zakażoną osobą.
Inne objawy HPV to:
- Plamienia lub lekkie krwawienia między miesiączkami lub po niej
- Miesiączki dłuższe i obfitsze niż zwykle
- Krwawienie po stosunku, irygacji lub badaniu ginekologicznym
- Zwiększona ilość wydzieliny z pochwy
- Ból podczas stosunku
Objawy te nie są wystarczająco charakterystyczne, aby samodzielnie rozpoznać HPV, ale każdy z nich powinien być powodem konsultacji z lekarzem. Wczesne wykrycie wirusa i ewentualnych powikłań znacząco zwiększa skuteczność leczenia.
Zdrowie i bezpieczeństwo warunkują także różnorodne czynniki społeczne. Zwiększasz ryzyko zakażenia HPV (oraz innymi infekcjami intymnymi), jeśli:
- Nie pytasz partnera/partnerki o jego/jej historię seksualną
- Nie wykonujecie testów na choroby weneryczne na początku nowego związku
- Nie masz podstawowej wiedzy o anatomii i zasadach bezpiecznego współżycia
- Uprawiasz seks bez prezerwatywy (inne środki antykoncepcyjne nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową)
- Nie dbasz o higienę intymną
- Przebyłaś już wcześniej infekcję przenoszoną drogą płciową
- Twój układ odpornościowy jest osłabiony
Jeśli chcesz chronić siebie i bliskich, bądź na bieżąco z wiedzą. Rozwijaj zdrową, otwartą komunikację z partnerami i regularnie się badaj.
HPV a nowotwory
Typy HPV uznawane za wysokiego ryzyka (np. 16 i 18) mogą prowadzić do nowotworów. Powodują raka szyjki macicy, a także nowotwory odbytu, pochwy, sromu, prącia czy migdałków.
W większości przypadków HPV jest zwalczany przez zdrowy układ odpornościowy. Jeśli jednak infekcja utrzymuje się i nie jest leczona, może rozwinąć się w zmiany przednowotworowe lub nowotworowe. Nowotwory rozwijają się wolno (zazwyczaj 15–20 lat), dlatego objawy ujawniają się stopniowo. To jeden z powodów, dla których regularne badania HPV są tak ważne w przypadku zakażeń typami wysokiego ryzyka.
Szczepionki HPV
Pierwsze szczepionki HPV pojawiły się w 2006 roku i są obecnie rutynowo stosowane w wielu krajach. Wszystkie dostępne szczepionki skutecznie chronią przed typami HPV 16 i 18 (odpowiedzialnymi za większość nowotworów wynikających z zakażenia HPV, w tym ok. 70% raków szyjki macicy). Niektóre szczepionki chronią także przed typami 6 i 11, wywołującymi ok. 90% brodawek narządów płciowych.
Szczepionka najlepiej sprawdza się jako profilaktyka. Jeżeli masz taką możliwość, zaszczep się przed potencjalną ekspozycją na HPV, najlepiej jeszcze przed rozpoczęciem współżycia. Szczepienie można rozpocząć już od 9. roku życia. Wiek osoby szczepionej ma znaczenie przy doborze liczby dawek: do 15. roku życia podaje się 2 dawki w odstępie 6-12 miesięcy, od 15. roku życia – 3 dawki (odstępy zależą od preparatu).
Zaleca się, by każda osoba poniżej 27. roku życia, która nie została dotąd zaszczepiona, rozważyła szczepienie. Po tym wieku warto omówić swoją sytuację z lekarzem, jednak nawet wtedy szczepienie jest lepsze niż całkowity jego brak.
Różne preparaty chronią przed różnymi typami HPV i mogą działać przez różny czas. Przykładowo Gardasil chroni przez ponad 10 lat, Gardasil 9 co najmniej 6 lat, a Cervarix co najmniej 9 lat.
Działania niepożądane
Skutki uboczne po szczepieniu HPV są rzadkie i zazwyczaj łagodne, podobnie jak w przypadku innych szczepionek. Najczęściej są one związane z samym ukłuciem lub stresem przed iniekcją, a rzadziej ze składnikami preparatu. Najczęstsze objawy to:
- Nudności
- Ból głowy
- Zawroty głowy lub omdlenia
- Ból, zaczerwienienie lub obrzęk w miejscu wkłucia
Są też wyjątki. W celu uniknięcia poważnych reakcji niepożądanych, szczepionka HPV nie może być podana osobom, które:
- Są uczulone na składniki szczepionki (istotna jest rozmowa o przebytych i potencjalnych reakcjach alergicznych przed szczepieniem)
- Są w ciąży
Jak działają szczepionki HPV
Szczepionki podaje się domięśniowo w ramię. Cały zabieg trwa tylko kilka sekund, natomiast wizyta u lekarza może być nieco dłuższa.
Szczepionki nie zawierają DNA wirusa – zawierają za to cząstki wirusopodobne, zbudowane ze składników powierzchniowych danego typu HPV, na które ma być zaszczepiona osoba. Dzięki temu układ odpornościowy nabywa umiejętność rozpoznania prawdziwego wirusa i może również zyskać częściową odporność na dodatkowe typy HPV.
Skład szczepionek dzieli się na trzy kategorie:
- Antygeny (czyli składniki czynne) – niewielkie ilości całych (osłabionych) lub niepełnych bakterii lub wirusów, uczących organizm identyfikacji i zwalczania choroby
- Substancje pomocnicze (czyli nieaktywne składniki) – w zależności od preparatu wspomagają odpowiedź immunologiczną, pełnią funkcje konserwantów, stabilizatorów lub emulgatorów
- Woda do wstrzykiwań
Gardasil zawiera białka typów HPV 6, 11, 16, 18, amorficzny siarczan hydroksyfosforanu glinu, białko drożdży, chlorek sodu, L-histydynę, polisorbat 80, boran sodu i wodę.
Gardasil 9 zawiera białka typów HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58, amorficzny siarczan hydroksyfosforanu glinu, białko drożdży, chlorek sodu, L-histydynę, polisorbat 80, boran sodu i wodę.
Cervarix zawiera białka L1 typów HPV-16 i HPV-18, 3-O-deacyl-4’-monofosforylowany lipid A (MPL), wodorotlenek glinu, chlorek sodu, jednosodowy fosforan sodu i wodę.
Długoterminowe badania
Ponieważ szczepionki HPV pojawiły się stosunkowo niedawno, ich długoterminowe efekty są nadal badane – tym bardziej, że nowotwory rozwijają się przez długie lata. Dlatego nawet zaszczepione osoby powinny regularnie odwiedzać lekarza/ginekologa oraz wykonywać badania przesiewowe, takie jak cytologia czy testy DNA HPV.
Najważniejsze, co możemy zrobić, to świadomie edukować siebie i młodsze pokolenia w zakresie bezpiecznego seksu – zarówno w wymiarze fizycznym, jak i emocjonalnym. Otwarte rozmowy o tych sprawach i oswajanie tematów zdrowia intymnego zwiększą wiedzę społeczeństwa oraz liczbę osób szukających fachowej pomocy.
Możesz śledzić swój cykl menstruacyjny dzięki WomanLog. Pobierz aplikację WomanLog już teraz:
