Trwała antykoncepcja dla kobiet
Mówi się, że jedyną pewną metodą antykoncepcji jest wstrzemięźliwość. Choć to prawda, że jeśli nigdy nie uprawiasz seksu, nie możesz zajść w ciążę, istnieje kilka metod chirurgicznej antykoncepcji, czyli sterylizacji, które są niemal w 100% skuteczne. Czym one są i dlaczego ten temat jest tak silnie stygmatyzowany?
Rzadko rozmawiamy o dobrowolnej sterylizacji, ponieważ to poważna decyzja, a w wielu kulturach macierzyństwo postrzega się jako biologiczny obowiązek kobiet. Wybór innej drogi może być źródłem stygmy. Konsekwencje dobrowolnej sterylizacji oraz trudność przeprowadzanych procedur różni się dla kobiet i mężczyzn.
Zabieg sterylizacji u mężczyzn to wazektomia—przecięcie i podwiązanie nasieniowodów. Zabieg jest szybki, mało inwazyjny i często (choć nie zawsze) bywa odwracalny. Podwiązanie jajowodów u kobiet wiąże się z większym ryzykiem i jest bardziej skomplikowane. W niektórych przypadkach można próbować odwrócenia, ale wymaga to poważnej operacji i rzadko kończy się pełnym sukcesem, dlatego decyzję o podwiązaniu jajowodów należy traktować jako ostateczną.
Za każdym razem, gdy kobieta współżyje z osobą o przeciwnej biologicznej płci, istnieje ryzyko zajścia w ciążę. W zależności od definicji, nawet „wstrzemięźliwość” nie zawsze zapobiega ciąży w 100%, na przykład jeśli unika się jedynie stosunku waginalnego, ale uprawia inne formy aktywności seksualnej.
Choć zdarza się to rzadko, znane są przypadki zapłodnienia przez śladowe ilości nasienia, np. na udzie, które w odpowiednich warunkach mogą doprowadzić do ciąży. Niewielkie ilości plemników występują także w płynie preejakulacyjnym. Według amerykańskiego Centrum Kontroli i Prewencji Chorób, metoda „wycofania” nie zapobiega ciąży aż w 22% przypadków, czyli statystycznie ponad 1 na 5 razy!
Nieplanowana ciąża jest częsta zarówno u kobiet będących w związku, jak i u singielek, ale prawdopodobieństwo jej wystąpienia niemal dwukrotnie wzrasta u kobiet samotnych, które są na początku lub końcu okresu rozrodczego.
Rozwiązanie niechcianej ciąży poprzez aborcję wiąże się z ryzykiem medycznym i psychicznym, a w niektórych krajach niesie też negatywne konsekwencje polityczno/prawne. W czerwcu 2022 roku Sąd Najwyższy USA uchylił obowiązujący przez 50 lat wyrok gwarantujący prawo do aborcji. Dostęp do niej został zakazany lub poważnie ograniczony w 26 stanach, a trwają wysiłki, by wprowadzić zakaz na poziomie ogólnokrajowym.
Antykoncepcja regularna a trwała
Większość osób stosuje antykoncepcję, by móc cieszyć się seksem bez obawy o ciążę, na którą nie są gotowe. O różnych metodach antykoncepcji, hormonalnych i niehormonalnych, można przeczytać w naszych wcześniejszych artykułach. Takie środki stosuje się doraźnie lub cyklicznie, np. tabletkę "po". Po odstawieniu antykoncepcji możliwość zajścia w ciążę powraca.
Sterylizacja natomiast jest trwała i nadal stygmatyzowana, choć mniej niż dawniej. Kobiecie, która świadomie wybiera tę metodę, często przypisuje się negatywne cechy, postrzega się ją jako mniej „ciepłą”, a reakcje otoczenia mogą obejmować unikanie, zazdrość lub obrzydzenie.
Planując sterylizację, należy przygotować się na sprzeciw ze strony rodziny, przyjaciół i potencjalne negatywne nastawienie personelu medycznego.
Powody dobrowolnej sterylizacji
Ponieważ sterylizacja u kobiet niemal zawsze jest nieodwracalna, największą troską lekarzy jest, by decyzja nie była podjęta z błędnych pobudek, co może rodzić głęboki żal w przyszłości. Według badania z 2012 roku, kobiety częściej żałowały sterylizacji, jeśli były młode, miały mało lub nie miały dzieci, były naciskane przez partnera lub sądziły, że zabieg poprawi ich sytuację finansową czy relację.
Lekarze częściej odmawiają przeprowadzenia sterylizacji, gdy kobieta ma mniej niż 30, a nawet 35 lat, lub nie rodziła. Zwykle należy odpowiedzieć na szczegółowe pytania i podpisać formularz świadomej zgody. Postawy się zmieniają, ale w wielu miejscach przestarzałe i mizoginistyczne próby kontroli ciała kobiety nadal są obecne.
Trwała antykoncepcja, czyli dobrowolna sterylizacja, to bardzo osobisty wybór i zaleca się ją tylko wtedy, gdy masz absolutną pewność, że nie będziesz chciała mieć dzieci w przyszłości. To musi być twoja decyzja i nie powinna być ona podyktowana opiniami partnera, rodziny, przyjaciół czy kogokolwiek innego. Ludzie wokół mogą się zmieniać, ale ciało masz jedno.
Czasami stan ginekologiczny, np. rak szyjki macicy czy inna choroba układu rozrodczego, wymaga zabiegu prowadzącego do sterylizacji. W takich przypadkach lekarz poinformuje o opcjach i poprosi o zgodę przed operacją.
Sterylizacja może być też rozważana po porodzie cięciem cesarskim – oczywiście wyłącznie za świadomą zgodą kobiety. Bywa zalecana po bardzo trudnych porodach, gdy wiadomo, że kolejne ciąże mogłyby ponowić problemy, lub na wyraźne życzenie kobiety.
Niestety, w przeszłości sterylizacja bywała narzucana osobom należącym do określonych narodowości, ras czy grup uznanych za „mniej wartościowe”, np. ze względu na niepełnosprawność. Czasem było to przymusowe, na mocy prawa, innym razem pod naciskiem politycznym lub manipulacją, sugerując ludziom, by sami „wybrali” sterylizację.
Przymusowa sterylizacja wyrządziła niepowetowane szkody wielu społecznościom i jej skutki odczuwane są do dziś. Według niektórych doniesień, zjawisko to nadal może występować w niektórych regionach. Celowa sterylizacja określonych grup uznawana jest za formę ludobójstwa i poważne naruszenie praw człowieka.
Podwiązanie jajowodów
Najczęściej wykonywaną trwałą metodą antykoncepcji u kobiet jest podwiązanie jajowodów, potocznie „podwiązanie jajników”. Zabieg ten jest w ponad 99% skuteczny w zapobieganiu ciąży.
Na czym polega podwiązanie jajowodów? Zapłodnienie zazwyczaj zachodzi podczas lub krótko po stosunku, kiedy jajeczko uwolnione przez jeden z jajników przemieszcza się jajowodem do macicy i spotyka się z plemnikiem. Podwiązanie jajowodów polega na chirurgicznym zamknięciu jajowodów w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym.
Czasami usuwa się niewielki fragment każdego jajowodu lub całe jajowody. Zabieg zwykle wykonuje się laparoskopowo—przez małe nacięcie w okolicy pępka lub podbrzusza.
Co się dzieje z jajeczkiem po podwiązaniu jajowodów? Jajniki nadal produkują komórki jajowe zgodnie z cyklem menstruacyjnym, a miesiączki się utrzymują. Jednak jajeczko nie może dotrzeć do macicy i zamiast wydostać się z organizmu z menstruacją, jest wchłaniane przez ciało.
Jaka jest skuteczność podwiązania jajowodów? Podwiązanie jajowodów jest w ponad 99% skuteczne. Według badań, jedynie 2–10 na każde 1000 kobiet poddanych temu zabiegowi zachodzi w ciążę.
Jakie są zagrożenia? Jak przy każdym zabiegu chirurgicznym, istnieje ryzyko infekcji, uszkodzenia sąsiadujących narządów (np. pęcherza), niepożądanej reakcji na znieczulenie lub urazów pooperacyjnych.
Sporadycznie może dojść do zapłodnienia, a wtedy ryzyko ciąży pozamacicznej (kiedy zapłodnione jajeczko nie dotrze do macicy, a zagnieżdża się gdzie indziej – najczęściej w jajowodzie) jest większe.
Podwiązanie jajowodów nie jest zalecane osobom z:
- cukrzycą;
- chorobami płuc;
- otyłością;
- przewlekłym zapaleniem narządów miednicy mniejszej.
Każda trwała metoda antykoncepcji niesie też ryzyko psychiczne – poczucie żalu, jeśli w przyszłości decyzja się zmieni i pojawi się chęć urodzenia dziecka. Prokreacja to bardzo głębokie i nie do końca zrozumiane zjawisko – nasze emocje mogą zmienić się z czasem i trudno przewidzieć, jak zareagujemy w nowych okolicznościach.
Oprócz podwiązania jajowodów istnieje jeszcze jedna metoda, która całkowicie eliminuje ryzyko zajścia w ciążę u kobiety, choć rzadko oferuje się ją jako wybór antykoncepcyjny.
Usunięcie macicy (histerektomia)
Histerektomia to zabieg chirurgiczny prowadzący do trwałej bezpłodności – polega na usunięciu macicy, czasem wraz z innymi narządami, np. szyjką macicy, jajowodami czy jajnikami. Brak macicy oznacza całkowity brak możliwości zajścia w ciążę. W bardzo rzadkich przypadkach możliwa jest ciąża pozamaciczna, lecz nie można jej donosić do końca.
Histerektomia rzadko traktowana jest jako metoda antykoncepcji. Zabieg ten wykonuje się z powodu:
- raka jajnika, macicy lub szyjki macicy;
- innych nowotworów okolicy narządów rodnych;
- mięśniaków macicy (łagodne guzy);
- bardzo obfitych miesiączek;
- silnych bólów szyjki macicy;
- endometriozy;
- ciężkich infekcji bakteryjnych narządów rodnych;
- schorzeń uniemożliwiających bezpieczną ciążę.
Histerektomia poporodowa
Histerektomię po porodzie wykonuje się niekiedy, gdy zdrowie lub życie kobiety jest zagrożone przez komplikacje okołoporodowe. W takim przypadku macicę usuwa się podczas cięcia cesarskiego, lub w ciągu 24 godzin po porodzie. Czasem też taki zabieg bywa zaplanowany, by zapobiegać kolejnym ciążom.
Twoja droga do zdrowia reprodukcyjnego trwa dalej
Pamiętaj, bezpieczny seks to nie tylko antykoncepcja! Po zastosowaniu trwałej antykoncepcji nadal powinnaś chronić się przed STI za pomocą prezerwatywy lub innych zabezpieczeń.
Jeśli masz szyjkę macicy i inne narządy rodne, regularnie wykonuj cytologię i odwiedzaj ginekologa, aby monitorować swoje zdrowie.
Pobierz WomanLog już teraz:
