Obrzęk: Opuchlizna w Moim Ciele
Obrzęk, czyli opuchlizna tkanek, to naturalna reakcja na stan zapalny i uraz. Opuchlizna chroni uszkodzone miejsce i wspiera naprawę tkanek. Jeśli przyczyna obrzęku jest jasna, na przykład złamana kostka lub ugryzienie owada, i nie pojawiają się inne objawy, zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni.
Twoje kostki są opuchnięte lub masz opuchniętą twarz? Obrzęk może być spowodowany także wieloma innymi czynnikami, takimi jak oparzenia słoneczne, spożycie zbyt dużej ilości soli, długotrwałe stanie, a także ciąża. To również częsty skutek uboczny niektórych leków, zwłaszcza steroidów. Utrzymujący się lub przewlekły obrzęk może wskazywać na poważniejszą przyczynę.
Obrzęk, znany także jako zatrzymanie płynów lub hydropsja, to opuchlizna powstała w wyniku gromadzenia się nadmiaru płynu w tkankach. Skąd jednak bierze się ten płyn?
Płyn krąży po organizmie jako osocze otaczające czerwone krwinki i płytki krwi w naczyniach krwionośnych, przenika przez drobne pory włośniczek jako płyn śródmiąższowy, transportując rozpuszczone gazy, składniki odżywcze i elektrolity między komórkami, a następnie wraca do krwi poprzez naczynia limfatyczne jako płyn limfatyczny.
Osocze, płyn śródmiąższowy i limfa to płyny zewnątrzkomórkowe — woda z rozpuszczonymi cukrami, solami, kwasami tłuszczowymi, aminokwasami, koenzymami, hormonami, neuroprzekaźnikami, białymi krwinkami i produktami odpadowymi. Ich skład różni się w zależności od lokalizacji w krążeniu.
Podczas pompowania serca, w układzie krwionośnym wzrasta ciśnienie. Gdy dochodzi do urazu lub stanu zapalnego gdzieś w ciele, płyn może przenikać do otaczających tkanek i powodować opuchliznę. Nadmierny wyciek płynu może pojawić się także wtedy, gdy błony naczyń krwionośnych stają się bardziej przepuszczalne np. pod wpływem hormonów lub leków.
Główne objawy obrzęku
Do podstawowych objawów należą:
- widoczne zmiany kształtu lub wyglądu — obszar wygląda na opuchnięty lub większy niż zwykle
- naciągnięta, błyszcząca skóra
- swędzenie lub uczucie ciepła w danym miejscu
- uczucie ciężkości lub dyskomfortu
- sztywność lub ograniczona ruchomość
- zmniejszone krążenie
Obrzęk spowodowany ostrym stanem zapalnym lub urazem może dodatkowo objawiać się zawrotami głowy, nudnościami, splątaniem, sztywnością i innymi dolegliwościami.
Przyczyny obrzęku
Obrzęk może wynikać z wielu różnych stanów. Część z nich jest łagodna i przemijająca, inne mogą być przewlekłe lub świadczyć o poważniejszej chorobie. Najczęstsze przyczyny to:
- urazy fizyczne
- długotrwałe siedzenie lub stanie
- reakcja alergiczna na pokarmy, ukąszenia owadów itp.
- oparzenie słoneczne lub aktywność w upale
- nieprawidłowa dieta, zwłaszcza nadmiar soli lub niedobór witamin z grupy B
- zmiany hormonalne — tabletki antykoncepcyjne, hormonalna terapia zastępcza, cykl menstruacyjny (najczęściej faza przedmiesiączkowa)
- ciąża
- menopauza
- starzenie się
- osłabiona odporność
W pewnych przypadkach specyficzny rodzaj obrzęku może wskazywać na poważniejsze dolegliwości zdrowotne, jak choroby nerek, płuc, marskość wątroby, żylaki, choroby tarczycy, niewydolność serca lub cukrzycę.
Rodzaje obrzęków
Najczęstsza forma obrzęku pojawia się tuż pod skórą — zazwyczaj w nogach i stopach, ramionach i dłoniach lub na twarzy — gdy sieć drobnych naczyń włosowatych znajduje się pod ciśnieniem lub została uszkodzona.
Obrzęk obwodowy
Obrzęk obwodowy, czyli opuchlizna nóg lub rąk, jest bardzo częsty po długim staniu lub siedzeniu, noszeniu ciasnej odzieży, oparzeniu słonecznym lub nadmiernym spożyciu soli. Obrzęk obwodowy często występuje także w ciąży i może być skutkiem zmian hormonalnych w cyklu menstruacyjnym.
Obrzęk stóp
Obrzęk stóp to konkretnie obrzęk kończyn dolnych i jest bardzo częsty u kobiet w ciąży oraz u osób powyżej 65 roku życia.
Obrzęk płuc
Obrzęk płuc to nagromadzenie płynu w płucach. Ten stan może być bardzo niebezpieczny, ponieważ zaburza oddychanie. Objawy obejmują duszność, większe trudności z oddychaniem w nocy lub w pozycji leżącej, świsty, kaszel, a czasem szybki przyrost masy ciała. Natychmiast wezwij pomoc, jeśli obrzęk płuc rozwija się nagle lub towarzyszą mu poty, sapanie, krwioplucie, kołatanie serca, lęk lub uczucie duszenia się.
Obrzęk plamki żółtej
Obrzęk plamki żółtej to opuchlizna w oku, a dokładniej w plamce żółtej — wrażliwym obszarze w centrum siatkówki odpowiadającym za ostre widzenie i postrzeganie szczegółów. Nagromadzenie płynu w tym miejscu powoduje zamazane widzenie i zmiany postrzegania kolorów. Obrzęk plamki żółtej to czasem powikłanie cukrzycy.
Obrzęk mózgu
Obrzęk mózgu oznacza nagromadzenie płynu w mózgu. Zwykle prowadzi to do zaburzeń funkcji nerwowych, wzrostu ciśnienia wewnątrz czaszki i ryzyka ucisku mózgu. Objawy to: ból głowy, nudności, wymioty, drgawki, senność, zaburzenia widzenia lub świadomości. Obrzęk mózgu zdarza się po urazach głowy, ale może też być skutkiem reakcji alergicznej, przebywania na dużych wysokościach, guzów czy innych schorzeń. Zawsze szukaj pomocy medycznej po urazie głowy lub serca.
Prawie każda część ciała może ulec obrzękowi, włącznie z okolicami narządów wewnętrznych, jednak takie przypadki są rzadsze i wymagają specjalistycznej diagnostyki.
Ocena stopnia obrzęku
Prosty test uciskowy pozwala określić, ile płynu nagromadziło się w tkankach. Delikatnie naciśnij palcem opuchnięty obszar przez 5–15 sekund, puść i zaobserwuj. Jeśli po zwolnieniu nacisku pozostaje wgłębienie (dołek), w tkankach jest nadmiar płynu. Głębokość dołka i czas powrotu skóry do normy mówią, jak bardzo nasilony jest obrzęk.
STOPIEŃ DOŁEK CZAS POWROTU
1 2mm natychmiast
2 4mm mniej niż 15 sek
3 6mm 15 do 60 sek
4 8mm 2 do 3 min
Jak leczyć obrzęk?
Aby złagodzić opuchliznę lub zatrzymanie wody w danej części ciała, należy najpierw ustalić przyczynę, by podjąć odpowiednie kroki terapeutyczne.
Jeżeli nie występuje poważniejsze powikłanie, można podjąć różne działania wspierające powrót do zdrowia. Jeśli powodem jest np. przegrzanie lub spożycie dużej ilości soli, obrzęk minie samoistnie w ciągu kilku godzin lub po przespanej nocy.
Jeśli obrzęki często się powtarzają, mogą być potrzebne zmiany stylu życia albo leki.
Zmiany w stylu życia
Zadbaj o zbilansowaną, bogatą w składniki odżywcze dietę z dużą ilością świeżych owoców i warzyw. Ogranicz sól (sód) i alkohol, rozważ także rzucenie palenia. Woda podąża za solą w organizmie — gdy jest jej za dużo w nerkach, organizm zatrzymuje wodę, żeby ją rozcieńczyć i wydalić nadmiar soli.
Aktywność fizyczna to podstawa zdrowego organizmu i sprawnego krążenia. Ćwicz delikatnie, by zmniejszyć już istniejący obrzęk. Po ustąpieniu obrzęków warto ćwiczyć regularnie, by zapobiec nawrotom.
Unoszenie nóg (lub innej opuchniętej części ciała) w trakcie siedzenia lub leżenia poprawia krążenie płynów. Możesz oprzeć stopy na poduszce lub stołku podczas pracy albo leżeć z uniesionymi nogami opartymi o ścianę czy poduszkę.
Masaż i akupunktura są pomocne w poprawie krążenia krwi i limfy, ale jeśli masaż staje się bolesny, należy go przerwać.
Skarpetki uciskowe lub opaski na łydki wyrównują ciśnienie w organizmie. Skarpetki nadają się do długotrwałego noszenia, przynosząc ulgę w bólu i opuchliźnie oraz poprawiając krążenie. Opaski na łydki redukują opuchliznę dolnych partii nóg i są często używane przez sportowczynie oraz osoby wspinające się w górach. Jeśli masz tendencję do obrzęków stóp i kostek, dostępne są także specjalistyczne buty na obrzęki.
Leki
Diuretyki pomagają wydalić nadmiar sodu i wody z organizmu, dając szybką ulgę w obrzękach. Powinny być stosowane tylko krótkotrwale. Najczęściej podaje się je przy obrzękach spowodowanych niewydolnością serca i chorobami wątroby.
Opuchlizna spowodowana zakrzepami krwi leczona jest lekami przeciwzakrzepowymi.
Leki przeciwhistaminowe łagodzą opuchliznę i swędzenie wywołane uczuleniem.
Podsumowanie
Obrzęk to fizjologiczna reakcja organizmu na różne choroby i urazy. Ponieważ potencjalnych przyczyn jest bardzo wiele, skuteczne leczenie zależy od ich rozpoznania. Regularna umiarkowana aktywność fizyczna, zbilansowana dieta i unoszenie nóg to najskuteczniejsze sposoby radzenia sobie z codziennym obrzękiem nóg i opuchlizną twarzy.
Pobierz WomanLog już teraz:
