Trzy typy estrogenu: estron, estradiol i estriol
Większość z nas zna estrogen jako główny żeński hormon płciowy, jednak ta substancja robi znacznie więcej niż tylko zarządza zdrowiem menstruacyjnym i reprodukcyjnym. Od formowania kości i narządów po regulowanie trawienia oraz funkcji poznawczych—estrogen uczestniczy we wszystkich aspektach naszego życia.
Czy wiedziałaś, że istnieje więcej niż jeden typ estrogenu? Zastanawiałaś się nad rolą estrogenów w męskim organizmie? Większość z nas słyszała o tym hormonie, ale tym razem przyjrzymy się mu bliżej, analizując trzy różne typy estrogenów i ich funkcje u kobiet i mężczyzn.
Dlaczego potrzebujemy estrogenu?
Możesz być zaskoczona, że estrogen jest ważny dla wszystkich ludzi, nie tylko dla kobiet, i jest aktywny w organizmie jeszcze przed dojrzewaniem. Już od momentu poczęcia estrogen pełni kluczową rolę w rozwoju naszego ciała. U kobiet i mężczyzn hormon ten wspiera wzrost i utrzymanie podstawowych układów fizjologicznych, w tym:
Zdrowie kości
Estrogen jest niezbędny do rozwoju i utrzymania siły oraz gęstości kości. Jest kluczowym czynnikiem zamykania chrząstek wzrostowych u dorastających dziewcząt i chłopców. Współdziałanie estrogenów z testosteronem i innymi hormonami reguluje przebudowę kości—równowagę między tworzeniem i resorpcją kości—co utrzymuje zdrowie szkieletu u kobiet i mężczyzn. Obniżony poziom estrogenu po menopauzie naraża kobiety na większe ryzyko osteopenii i osteoporozy.
Zdrowie sercowo-naczyniowe
Estrogen wspiera i chroni prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych, reguluje poziom cholesterolu oraz zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych u mężczyzn i kobiet przed menopauzą. Badania wykazały, że suplementacja estradiolem u kobiet w okresie menopauzy może obniżać ryzyko chorób serca, jednak długość i bezpieczeństwo jej stosowania pozostają kwestią sporną.
Funkcjonowanie mózgu
Estrogen wpływa na nastrój, funkcje poznawcze i pamięć. Badania wskazują, że estrogen chroni mózg przed spadkiem funkcji poznawczych i chorobami neurodegeneracyjnymi u osób obu płci wraz z wiekiem.
Regulacja metaboliczna
Estrogen wpływa na wrażliwość na insulinę, metabolizm lipidów oraz glukozy. Pomaga również regulować wydatkowanie energii, masę ciała i rozmieszczenie tkanki tłuszczowej (co różni się u kobiet i mężczyzn).
Zdrowie skóry
Estrogen stymuluje produkcję kolagenu i innych składników skóry właściwej, utrzymując jej nawilżenie, elastyczność i grubość. Utrzymanie prawidłowego poziomu estrogenów sprzyja zdrowiu skóry i może opóźnić procesy starzenia.
Szczególna rola estrogenu w kobiecym ciele
Zdrowie reprodukcyjne
Jajniki, macica i jajowody rozwijają się jeszcze w życiu płodowym i zachowują swoją funkcję dzięki obecności estrogenów. Hormon ten wspiera także zdrowie intymne, zapewniając odpowiednie nawilżenie i elastyczność pochwy.
Wtórne cechy płciowe
Wraz z początkiem dojrzewania jajniki zaczynają produkować estrogen, którego poziom wzrasta gwałtownie u nastolatek, co skutkuje rozwojem piersi, poszerzeniem bioder, pojawieniem się owłosienia łonowego oraz rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej.
Regulacja cyklu menstruacyjnego
Estrogen reguluje cykl menstruacyjny poprzez stymulację wzrostu błony śluzowej macicy w fazie folikularnej. Ponieważ estrogen wpływa na wiele układów ciała, wiele kobiet odczuwa zmiany fizyczne i emocjonalne wraz z wahaniami poziomu hormonów w różnych fazach cyklu. Na przykład, kiedy poziom estrogenu jest najwyższy (około połowy cyklu), możesz czuć się w najlepszej formie—bardziej towarzyska, aktywna i pełna energii. Kiedy poziom spada w drugiej części cyklu, możesz poczuć się bardziej wycofana, zmęczona i spokojna.
Szczególna rola estrogenu w męskim ciele
Libido i funkcje seksualne
Estrogen wpływa na popęd seksualny oraz erekcję u mężczyzn. Chociaż głównym hormonem odpowiedzialnym za cechy płciowe mężczyzny jest testosteron, niewielkie ilości estrogenu są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania seksualnego u mężczyzn. U kobiet jest odwrotnie—estrogen odpowiada za kobiece cechy płciowe, ale trochę testosteronu jest konieczne do utrzymania zdrowego libido.
Spermatogeneza
Estrogen jest jednym z kilku hormonów biorących udział w produkcji plemników. Receptory estrogenowe są liczne w męskich drogach rodnych. Hormon ten, dawniej uznawany za typowo kobiecy, jest niezbędny dla zdrowej płodności mężczyzn, gdyż utrzymuje integralność strukturalną jąder oraz wspiera dojrzewanie i rozwój komórek nasiennych.
Jakie są trzy typy estrogenu?
Teraz, gdy omówiłyśmy już niektóre funkcje estrogenu, spójrzmy na różne jego odmiany. Wyróżniamy trzy główne typy estrogenu: estradiol—najsilniejszy i najobficiej występujący, estriol—ważny w ciąży, oraz estron—dominujący po menopauzie.
Estradiol
Estradiol (E2) to najsilniejsza i najbardziej aktywna forma estrogenu występująca w ludzkim ciele. U kobiet około 90% produkcji pochodzi z jajników, jednak niewielkie ilości wytwarzane są także przez nadnercza i komórki tłuszczowe.
U mężczyzn jedynie około 20% estrogenów w krwiobiegu powstaje w jądrach, szczególnie w komórkach Leydiga, a reszta produkowana jest lokalnie w tkankach tłuszczowych, mózgu, skórze i kościach w wyniku konwersji testosteronu do estradiolu przez aromatazę.
Estradiol dominuje u kobiet we wszystkich fazach rozwoju oraz w wieku rozrodczym. Odpowiada za regulację cyklu menstruacyjnego i wspiera płodność. Ponadto rozwija i utrzymuje żeńskie cechy płciowe, takie jak wzrost piersi czy zaokrąglenie bioder. Estradiol jest także głównym estrogenem odpowiedzialnym za zdrowie kości, nastrój, poziom energii i kondycję skóry.
Dorosły mężczyzna produkuje około jedną dziesiątą ilości estradiolu produkowaną przez dorosłą kobietę. Mimo wszystko, te niewielkie ilości są kluczowe dla zdrowia reprodukcyjnego i gęstości kości.
Estriol
Estriol (E3) to najsłabsza forma estrogenu, najobficiej występująca w ciąży, kiedy powstaje w łożysku, wspierając organizm ciężarnej oraz rozwój płodu. Jego działanie jest podobne do estradiolu, ale jest około 8 razy słabszy.
Estriol pomaga utrzymać błonę śluzową macicy, wspiera rozwój płodu oraz przygotowuje piersi do laktacji.
W czasie ciąży poziom estriolu systematycznie rośnie, osiągając maksimum w trzecim trymestrze. Stężenie estriolu czasem ocenia się, by monitorować zdrowie płodu w testach prenatalnych. Po porodzie i wydaleniu łożyska, poziom estriolu gwałtownie spada.
Poza ciążą kobiety metabolizują niewielkie ilości E3 w piersiach oraz wątrobie.
Estron
Estron (E1) to dominująca forma estrogenu u kobiet po menopauzie. Wraz ze starzeniem się jajników i spadkiem produkcji estradiolu, produkcja estronu w wątrobie oraz tkance tłuszczowej wzrasta, by zrekompensować ten niedobór.
Wiele starszych kobiet narzeka na tłuszcz na brzuchu. Nawet jeśli wolałabyś mieć dalej wąską talię, odrobina tłuszczu na brzuchu pomaga produkować estron, co jest generalnie korzystne.
Jak zawsze dieta, aktywność fizyczna, styl życia i geny wpływają na to, jak pracują poszczególne układy w naszym ciele.
Co się dzieje, gdy organizm produkuje za dużo estrogenu?
Niezależnie od typu estrogenu, jego nadmiar może mieć negatywne skutki dla organizmu. Oto niektóre objawy wysokiego poziomu estrogenu, czyli dominacji estrogenu:
- nieregularne miesiączki i krwawienia okołocyklowe
- tkliwość, powiększenie i dyskomfort piersi
- wahania nastroju, drażliwość, lęk, a nawet depresja
- mocne objawy PMS
- obfite miesiączki z obecnością skrzepów
- mięśniaki macicy
- torbielowate zmiany w piersiach
- przybieranie na wadze—zwłaszcza w okolicach bioder, ud i brzucha
- niski poziom energii
- obniżone libido
- bóle głowy i migreny
- wzdęcia, zatrzymywanie płynów w dłoniach, stopach lub kostkach
- trudności ze snem
Co robić, gdy masz za dużo estrogenu
Nie da się postawić diagnozy dominacji estrogenu jedynie na podstawie objawów. Jedyny pewny sposób to wykonanie badań poziomu hormonów. Jeśli wyniki potwierdzą, że Twój poziom estrogenu jest zbyt wysoki, możesz podjąć kilka kroków, aby sobie pomóc.
Zadbaj o kondycję
Ponieważ estrogen jest metabolizowany w tkankach tłuszczowych, nadmiar tkanki tłuszczowej prowadzi do wyższego poziomu estrogenu. Utrzymanie zdrowej masy ciała poprzez regularną aktywność fizyczną i zrównoważoną dietę pomaga regulować poziom hormonów.
Odżywiaj się zdrowo
Stawiaj na dietę bogatą w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty oraz chude białko. Ogranicz przetworzoną żywność, cukry i tłuszcze nasycone, które mogą przyczyniać się do zaburzeń hormonalnych. Jedz mniej produktów naturalnie bogatych w fitoestrogeny, takich jak soja, siemię lniane czy korzeń lukrecji. Badania wykazały, że kobiety na diecie wegetariańskiej mają o 15–20% niższy poziom estrogenu we krwi.
Radź sobie ze stresem
Przewlekły stres zaburza równowagę hormonalną. Medytacja, joga, ćwiczenia oddechowe i uważność pomagają w zarządzaniu krótkoterminowym stresem, ale przewlekły stres to bardziej złożona kwestia. To, jak sobie z nim poradzisz, zależy od źródła napięcia. Jeśli stresuje Cię praca, spróbuj krótkiego urlopu lub wyznacz jasne granice. Jeśli stresujących sytuacji doświadczasz w domu, podział obowiązków z partnerem i dziećmi może Cię odciążyć.
Ogranicz alkohol i kofeinę
Nadmierne spożycie alkoholu i kofeiny zaburza metabolizm hormonów i może pogłębiać dominację estrogenu. Zarówno alkohol, jak i estrogen są rozkładane w wątrobie. Przeciążenie tego narządu zmniejsza jego efektywność i może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych.
Unikaj substancji zaburzających gospodarkę hormonalną
Endokrynnie czynne substancje występujące w środowisku działają jak hormony po przedostaniu się do organizmu. Ogranicz kontakt z toksynami środowiskowymi oraz związkami zaburzającymi gospodarkę hormonalną, takimi jak BPA i ftalany obecne w plastiku, pestycydach lub niektórych kosmetykach.
W ostateczności: leki
W niektórych przypadkach lekarz może zalecić leki, takie jak inhibitory aromatazy lub tabletki antykoncepcyjne, aby uregulować poziom estrogenu. Jednak małe zmiany stylu życia często przynoszą znaczące pozytywne efekty, więc najpierw wypróbuj te sposoby.
Co się dzieje, gdy organizm produkuje za mało estrogenu?
Objawy mogące wskazywać na niski poziom estrogenu to:
- nieregularne lub brak miesiączek
- uderzenia gorąca i nocne poty
- suchość pochwy
- sucha skóra
- osłabienie kości i podatność na złamania
- wahania nastroju podobne do tych przy nadmiarze estrogenu
- problemy ze snem
- obniżone libido i ból podczas współżycia
- zmęczenie
- "mgła mózgowa"
Jednymi z przyczyn niskiego poziomu estrogenu mogą być:
Menopauza
Najczęstszą przyczyną niskiego estrogenu u kobiet jest menopauza, która zazwyczaj pojawia się między 45. a 55. rokiem życia. Wraz z końcem okresu rozrodczego jajniki stopniowo przestają produkować estrogen.
Usunięcie jajników
Chirurgiczne usunięcie jajników, czyli ooforektomia, prowadzi do nagłego spadku produkcji estrogenu.
Przedwczesna niewydolność jajników
Nazywana także wczesnym wygasaniem czynności jajników, POI to zaburzenie, w którym czynność jajników wygasa przed 40. rokiem życia, prowadząc do zbyt niskiej produkcji estrogenu.
Ekstremalna utrata masy ciała
Intensywne ćwiczenia, niewystarczające odżywianie oraz zaburzenia odżywiania takie jak anoreksja prowadzą do zbyt niskiej masy ciała i braku tkanki tłuszczowej. To zaburza produkcję hormonów w tkankach tłuszczowych, skutkując niskim poziomem estrogenu.
Niektóre leki
Wybrane leki, np. stosowane w chemioterapii, hormonalnej terapii przeciwnowotworowej lub przy endometriozie czy mięśniakach macicy, mogą obniżać produkcję estrogenów oraz prowadzić do ich niedoboru.
Zaburzenia podwzgórza lub przysadki
Choroby wpływające na podwzgórze lub przysadkę mózgową, takie jak niedoczynność przysadki albo brak miesiączki spowodowany zaburzeniami podwzgórza, mogą prowadzić do zaburzeń produkcji i regulacji estrogenów.
Co robić, gdy masz zbyt mało estrogenu
Podobnie jak w przypadku dominacji estrogenu, najpierw trzeba wykonać badania hormonalne. Jeśli wyniki potwierdzą niedobór, masz kilka opcji.
Terapia hormonalna
Terapia hormonalna (HTZ) polega na stosowaniu syntetycznych lub bioidentycznych suplementów, by zwiększyć poziom hormonów. To, która forma jest bezpieczniejsza lub lepsza, nadal jest badane. Różne są także metody podania: estrogeny dostępne są w tabletkach, plastrach, żelach, kremach i pierścieniach dopochwowych. Każda metoda może nieco inaczej wpływać na organizm, a efekt jest inny w przypadku stosowania miejscowego lub wchłaniania przez przewód pokarmowy. Skonsultuj się z lekarzem lub endokrynolożką, by uzyskać indywidualną rekomendację.
Zmiana stylu życia
Regularna aktywność fizyczna, zbilansowana dieta, odpowiednia ilość snu, radzenie sobie ze stresem i unikanie nadmiaru alkoholu oraz palenia tytoniu pomagają wspierać równowagę hormonalną i ogólny dobrostan.
Suplementy diety
Fitoestrogeny naturalnie występują w wielu produktach spożywczych, ale związki roślinne dostępne są także jako suplementy wspierające poziom estrogenu. Często polecane są też zioła, takie jak pluskwica groniasta czy koniczyna czerwona. Choć nie ma wielu danych potwierdzających skuteczność tych naturalnych metod, są one zazwyczaj bezpieczne do stosowania. Przed rozpoczęciem suplementacji porozmawiaj z lekarzem, aby upewnić się, że są dla Ciebie odpowiednie.
Leczenie chorób współistniejących
Choroby takie jak zaburzenia tarczycy, nieprawidłowości przysadki czy zaburzenia odżywiania mają wpływ na produkcję estrogenu. Wyleczenie innych schorzeń może pomóc przywrócić prawidłową równowagę hormonalną.
Na zakończenie
Hormony są potężne i zasługują na nasz szacunek. Te magiczne substancje, wydzielane w minimalnych ilościach przez nasze tkanki i gruczoły, wywierają ogromny wpływ na nasze samopoczucie i działanie organizmu. Mamy nadzieję, że ten artykuł pomógł Ci lepiej zrozumieć estrogen.
Pobierz aplikację WomanLog już teraz:
